Οι γλωσσολόγοι αδυνατούν να ταξινομήσουν οπουδήποτε τη βασκική γλώσσα.
Η βασκική γλώσσα είναι η γλώσσα που ομιλείται από τους Βάσκους που κατοικούν στα Πυρηναία και στη βορειοκεντρική Ισπανία και σε κάποιες περιοχές της νοτιοδυτικής Γαλλίας.
Επίσημο όνομα της γλώσσας είναι euskara και έχει υπάρξει, όπως είναι λογικό, ένας από τους πυρήνες της βασκικής εθνικής ταυτότητας μεταξύ άλλων και λόγω της ιδιαιτερότητάς της. Τι σημαίνει «ιδιαιτερότητα»;
Οι περισσότερες γλώσσες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής, ανήκουν ουσιαστικά σε μία γλωσσική οικογένεια: Την ινδο-ευρωπαϊκή. Αυτό τουλάχιστον σύμφωνα με τους επιστήμονες, γιατί πολλοί παρα-επιστήμονες ανακαλύπτουν εναλλακτικές και πολύ βολικές ιστορίες μοναδικότητας στο πλαίσιο διαφόρων γλωσσικών μύθων.
Κάποιες εξαιρέσεις στον κανόνα, για να επιστρέψουμε στην επιστήμη, είναι τα ουγγρικά, τα φινλανδικά και τα εσθονικά που ανήκουν στις λεγόμενες ουραλικές γλώσσες. Εξαίρεση όμως αποτελούν και τα βασκικά που, σε αντίθεση με τις προαναφερθείσες γλώσσες, δυσκολεύουν πολύ τους γλωσσολόγους, όταν το ζήτημα πηγαίνει στο πού θα τα κατέτασσαν.
Το μυστήριο της προέλευσης των βασκικών
Ουσιαστικά, η βασκική γλώσσα περιβάλλεται από μία σειρά ινδοευρωπαϊκών γλωσσών που ούτως ή άλλως εντοπίζονται στο συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι της δυτικής Ευρώπης. Η ίδια η βασκική γλώσσα, ωστόσο, δεν έχει καμία σχέση –τουλάχιστον όσον αφορά τη δομή της– με τις γλώσσες που γεωγραφικά την περιβάλλουν.
Με άλλα λόγια, αν κανείς συγκρίνει το βασικό λεξιλόγιο της βασκικής, δηλαδή τις θεμελιώδες λέξεις της γλώσσας, θα βρει ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές σε σχέση με τις υπόλοιπες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Και αυτό ισχύει, παρότι προφανώς υπάρχουν πολλά δάνεια από λατινογενείς κυρίως γλώσσες. Το ίδιο ισχύει και με τη μορφολογία και τη σύνταξη.
Ταυτόχρονα βέβαια, αν αναλύσεις τη μορφολογία, το βασικό λεξιλόγιο και τη σύνταξή της, η βασκική δεν έχει κοινά ούτε με τις ουραλικές γλώσσες που όπως είπαμε είναι η δεύτερη συχνότερη γλωσσική οικογένεια που εντοπίζεται στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Επειδή, λοιπόν, δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο για έναν επιστήμονα από το να δεχτεί ότι ένα πράγμα στον φυσικό κόσμο ξεφεύγει από τις κατατάξεις του, έχουν γίνει πάρα πολλές συγκρίσεις της βασκικής γλώσσας ακόμα και με γλώσσες που ομιλούνται ή ομιλήθηκαν σε περιοχές που δεν έχουν καμία γεωγραφική ή άλλη σχέση με τη Χώρα των Βάσκων.
Οι διαρκείς αποτυχίες ή έστω οι όχι ιδιαίτερα πειστικές προτάσεις για κατάταξη της βασκικής σε κάποια γλωσσική οικογένεια, έχουν προφανώς γεννήσει μία αχλύ μυστηρίου. Εξάλλου, αυτή η αχλή μυστηρίου ακολουθεί και τους ίδιους τους Βάσκους των οποίων η καταγωγή έχει γεννήσει προβλήματα και σε άλλους κλάδους των ανθρωπιστικών επιστημών.
Οι επικρατέστερες θεωρίες για την προέλευσή της
Μερικές από τις προτάσεις που έχουν διατυπωθεί είναι ότι τα βασκικά έχουν συγγένεια με την ιβηρική (νεκρή γλώσσα από τον 1ο αιώνα μ.Χ), με τα γεωργιανά, με αφρικανικές γλώσσες, με τη βρετονική ή με τα κελτικά. Άλλοι προσπαθούν ακόμα να τη συνδέσουν με την ινδοευρωπαϊκή. Κάποιες από τις παραπάνω θεωρίες μελετώνται ακόμα, ενώ άλλες έχουν απορριφθεί από την επιστημονική κοινότητα.
Πάντως μία από τις πιο εντυπωσιακές θεωρίες λέει ότι πολλά ονόματα τοπωνύμια της Ευρώπης που επίσης δεν ανήκουν στο λεξιλόγιο των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών της γηραιάς ηπείρου μπορεί να υποδηλώνουν ότι η βασκική είναι η τελευταία επιζών μίας μεγάλης οικογένειας γλωσσών που σήμερα έχει χαθεί αλλά έχει αφήσει ίχνη μέσω των τοπωνυμίων αυτών στο σήμερα (στο θέμα των τοπωνυμίων θα επανέλθουμε σε επόμενο κείμενο).
Αυτή η θεωρία δεν έχει πολλούς υποστηρικτές. Παρόλα αυτά, η σκέψη ότι η βασκική γλώσσα επιβίωσε μέσα στους αιώνες και ομιλούνταν πριν έρθουν οι πρώτοι ινδοευρωπαίοι στη γηραιά ήπειρο είναι μία θεωρία που απασχολεί τους περισσότερους γλωσσολόγους οι οποίοι πια προσπαθούν να λύσουν το μυστήριο και διεπιστημονικά, συνεργαζόμενοι δηλαδή με επιστήμονες από άλλους κλάδους.
Σε κάθε περίπτωση, η βασκική γλώσσα είναι ένα ακόμα παράδειγμα του πώς οτιδήποτε διαφεύγει της αυστηρής επιστημονικής ταξινόμησης μπορεί να αποκτήσει μία υφή μυστηρίου που τραβάει το βλέμμα. Ας το ομολογήσουμε, ότι σε αυτά τα κενά της εκάστοτε επιστήμης μπορείς να βρεις μερικά εντυπωσιακά ενδιαφέροντα πράγματα.
