Στο ξεκίνημα του φθινοπώρου Αφροδίτη, Σείριος και ο μυστηριώδης αστέρας Φομαλώ ξεχωρίζουν τον ουρανό
Νωρίς το πρωί
Προτού ξημερώσει, κοιτώντας ανατολικά – νοτιοανατολικά στον ουρανό ξεχωρίζει ο Σείριος, το λαμπρότερο αστέρι του νυχτερινού ουρανού. Δίπλα από τον Σείριο διακρίνουμε ένα ιδιαίτερα λαμπρό ουράνιο σώμα. Πρόκειται για τον πλανήτη Αφροδίτη, που για τους επόμενους μήνες θα φαίνεται στα ανατολικά πριν το χάραμα.
Πριν την ανατολή του Ηλίου θα μπορεί να παρατηρηθεί για λίγη ώρα και ο πλανήτης Ερμής. Λόγω της εγγύτητάς του στον Ήλιο, όμως, η παρατήρησή του θα είναι δύσκολη. Στις 22 του μηνός θα βρεθεί σε μέγιστη δυτική αποχή, δηλαδή θα φαίνεται στον ουρανό να απέχει τη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο. Είναι, συνεπώς, η καλύτερη μέρα για να παρατηρηθεί είτε με γυμνό μάτι, είτε με κιάλια και τηλεσκόπιο.
Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου
Στον δυτικό ουρανό, μετά το ηλιοβασίλεμα, συναντάμε τον Αρκτούρο στον αστερισμό του Βοώτη. Στην περιοχή του ουρανού που βρίσκεται ο αστερισμός υπάρχει ένας τεράστιος χώρος στο Σύμπαν με διάμετρο κοντά στα 330 εκατομμύρια έτη φωτός που ονομάζεται «Κενό του Βοώτη» (Boötes Void). Στον χώρο αυτό, οι γαλαξίες που υπάρχουν είναι πολύ λιγότεροι από το συνηθισμένο. Συγκεκριμένα, έχουν βρεθεί περίπου 60 γαλαξίες ενώ σε μια τέτοια περιοχή το αναμενόμενο πλήθος θα ήταν γύρω στους 2000.
Λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, πλησιάζει και η δύση του Άρη. Ο κόκκινος πλανήτης αυτήν την περίοδο φαίνεται πολύ κοντά στον Ήλιο στον ουρανό. Είναι καλύτερο να παρατηρηθεί τις πρώτες μέρες του μήνα, καθώς όσο περνά ο καιρός ο Άρης θα πλησιάζει όλο και περισσότερο τον Ήλιο, μέχρι που θα πάψει να είναι ορατός.
Τη νύχτα
Οι νύχτες του Σεπτεμβρίου αποτελούν ιδανική ευκαιρία για να παρατηρηθεί ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, δεδομένου ότι πλέον ανατέλει πιο νωρίς το βράδυ όπου η παρατήρηση είναι για πολλούς ευκολότερη. Το ότι δεν ανατέλει τόσο αργά μέσα στη νύχτα σημαίνει, ακόμα, πως θα είναι ορατός για περισσότερες ώρες, προτού ξημερώσει. Οδηγίες για τον εντοπισμό του υπάρχουν στο άρθρο του Αυγούστου.
Τόσο ο Κρόνος όσο και ο Δίας εξακολουθούν να ξεχωρίζουν στον νυχτερινό ουρανό και αυτού του μήνα. Ο Κρόνος ανατέλλει από το απόγευμα και μπορεί να παρατηρηθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας. Ο Δίας ανατέλλει μερικές ώρες αργότερα από τον Κρόνο, και εντοπίζεται εύκολα στον ουρανό, κοντά στον αστερισμό του Περσέα.
Λίγο πιο χαμηλά από τον Κρόνο στον ουρανό βλέπουμε ένα λαμπερό αστέρι που ξεχωρίζει στην περιοχή του ουρανού όπου βρίσκεται. Αν, μάλιστα, είμαστε σε τόπο με αρκετή φωτορύπανση, ίσως να είναι και το μοναδικό άστρο που φαίνεται στην περιοχή. Ονομάζεται «Φομαλώ» (Fomalhaut) και βρίσκεται στον αστερισμό του Νοτίου Ιχθύος. Γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένα αντικείμενο που περιφέρεται γύρω από τον αστέρα, το οποίο ονομάστηκε Fomalhaut b. Ο Fomalhaut b ανακαλύφθηκε μέσω φωτογραφίας του αστέρα του το 2008 και οι επιστήμονες υπέθεσαν πως επρόκειτο για πλανήτη. Μεταγενέστερες έρευνες έδειξαν πως τελικά το σώμα δεν ήταν εξωπλανήτης, αλλά ένα πυκνό νέφος σκόνης που πλέον φαίνεται να έχει διαλυθεί.
Η φθινοπωρινή ισημερία, στις 23 Σεπτεμβρίου, σηματοδοτεί την έναρξη του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο. Πρόκειται για τη μία από τις δύο μέρες του έτους -η άλλη είναι αυτή της εαρινής ισημερίας- κατά την οποία ο Ήλιος ανατέλλει και δύει από τα ακριβή σημεία της ανατολής και της δύσης στον ορίζοντα, αντίστοιχα. Κατά συνέπεια, η μέρα και η νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια1.
Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, η φάση του τρίτου τετάρτου παρατηρείται το βράδυ της 6ης προς 7ης Σεπτεμβρίου. Η Σελήνη θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 15 Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Το πρώτο τέταρτο παρατηρείται στις 22 Σεπτεμβρίου και η πανσέληνος στις 29 Σεπτεμβρίου στον αστερισμό του Υδροχόου.
1. Θεωρητικά. Στην πραγματικότητα, αυτό δε συμβαίνει κυρίως λόγω της ύπαρξης της ατμόσφαιρας της Γης. Λόγω διάθλασης του φωτός, ο Ήλιος παρατηρείται σε μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα. Επομένως, βλέπουμε τον Ήλιο για λίγα λεπτά προτού ανατείλει και λίγα επιπλέον λεπτά αφού δύσει. Συνεπώς, η μέρα διαρκεί περισσότερο.
Κείμενο: Μαριλίνα Γκόνη
