Από τον Δημήτρη Κυριαζή
Μιλήσαμε με τον ιδρυτή του Nudge Unit Greece Χρόνη Λάλα για την εναλλακτική προσέγγιση που προσφέρουν τα nudges, τα οποία έχουν ως στόχο τη βελτίωση του τρόπου λήψης αποφάσεων στην καθημερινότητά μας.
— Τι είναι το nudge;
Μια μικρή αλλαγή στον τρόπο παρουσίασης των επιλογών, η οποία έχει μεγάλο αντίκτυπο στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Άρα είναι ένας έμμεσος τρόπος να επηρεάσεις υποσυνείδητα τους ανθρώπους, ώστε να μεταβάλλουν θετικά τη συμπεριφορά τους και να συμμορφωθούν σε κανόνες. Με αυτό τον τρόπο βελτιώνεται η ατομική και κατ’ επέκταση η κοινωνική ευημερία. Τα nudges εφαρμόζονται και μελετώνται από τον κλάδο των Συμπεριφορικών Οικονομικών (Behavioral Economics), στον οπoίο εξειδικεύεται η ομάδα του Nudge Unit Greece (NUG). Τα Συμπεριφορικά Οικονομικά διερευνούν την επιρροή που ασκούν τα συναισθήματα και οι προκαταλήψεις στις επιλογές που κάνουμε καθημερινά. Θα μπορούσαμε να πούμε πως τα nudges οδηγούν στη βελτίωση της ικανότητας των ανθρώπων στη λήψη αποφάσεων μέσω της χρήσης της συμπεριφορικής επιστήμης, που συνδυάζει τα Οικονομικά και την Ψυχολογία.
Χρόνης Λάλας
— Σε ποιους τομείς βρίσκει εφαρμογή συνήθως στο εξωτερικό;
Είναι τομείς που έχουν να κάνουν με τη δημόσια πολιτική, σε συνεργασία με κυβερνητικούς οργανισμούς. Τα τελευταία χρόνια ο καινοφανής κλάδος των Συμπεριφορικών Οικονομικών ολοένα και διαδίδεται και οι εφαρμογές του αυξάνονται. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συμβολή των Nudge Units, δηλαδή στις ομάδες-οργανισμούς που ασχολούνται με την εφαρμογή των θεωρητικών ή πρακτικών θέσεων του κλάδου, σε συνεργασία με επιχειρήσεις, οργανισμούς ή ακόμα και κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους. Αποτελεσματικά nudges έχουν εφαρμοστεί για τη μείωση της φοροδιαφυγής, στην οικονομική χρήση πόρων ενέργειας στα νοικοκυριά και σε πληθώρα κοινωνικών προβλημάτων.
Σύμφωνα με τα κλασικά Οικονομικά, οι άνθρωποι είμαστε ορθολογιστικά όντα και παίρνουμε πάντα αποφάσεις με βάση το ατομικό μας συμφέρον και τους μελλοντικούς μας στόχους. Αυτό είναι κάτι που στην πραγματικότητα δεν ισχύει, διότι επηρεαζόμαστε από γνωστικές προκαταλήψεις, κοινωνικά πρότυπα και συναισθήματα.
— Ποιες είναι οι βασικές αρχές του και πού διαφέρει από τα mainstream Οικονομικά;
Σύμφωνα με τα κλασικά Οικονομικά, οι άνθρωποι είμαστε ορθολογιστικά όντα και παίρνουμε πάντα αποφάσεις με βάση το ατομικό μας συμφέρον και τους μελλοντικούς μας στόχους. Αυτό είναι κάτι που στην πραγματικότητα δεν ισχύει, διότι επηρεαζόμαστε από γνωστικές προκαταλήψεις, κοινωνικά πρότυπα και συναισθήματα. Μετά από πολλές έρευνες εντός και εκτός εργαστηρίων, η συνεργασία των επιστημών της Ψυχολογίας και των Οικονομικών δημιούργησε έναν νέο κλάδο και μια μεγάλη λίστα από γνωστικές και κοινωνικές προκαταλήψεις (biases), οι οποίες ασυνείδητα μας επηρεάζουν καθημερινά με επαναλαμβανόμενο τρόπο. Οπότε, αυτό που κάνουν οι συμπεριφορικοί οικονομολόγοι είναι να δίνουν βάση στον ανθρώπινο παράγοντα, στους λόγους και τα κίνητρα που οδηγούν τα άτομα στη λήψη αποφάσεων. Έτσι, δημιουργούν nudges για να ωθήσουν τους ανθρώπους να αλλάξουν συμπεριφορά, χωρίς να καταβάλουν άμεσα κάποια συγκεκριμένη προσπάθεια.
— Τι επιδιώκετε να κάνετε στην Ελλάδα;
Το NUG το ξεκινήσαμε με αρχικό στόχο να γνωστοποιήσουμε στην ελληνική κοινωνία αυτή την εναλλακτική προσέγγιση. Αυτό ξεκίνησε μέσω της δημιουργίας και συγγραφής άρθρων και case studies που εξηγούν έννοιες και ευρήματα των Συμπεριφορικών Οικονομικών και πώς αυτά εφαρμόζονται στον πραγματικό κόσμο, ιδίως με τη χρήση των nudges. Κάτι πολύ σημαντικό που άρχισε να δημιουργείται λίγο μετά τη σύσταση της ομάδας του NUG είναι ένα δίκτυο ανθρώπων, εντός και εκτός Ελλάδας. Αυτοί, ως πραγματογνώμονες (ακαδημαϊκοί και επαγγελματίες) στον κλάδο, θέλουν να συμμετάσχουν σε έρευνες και παρεμβάσεις (nudges) με στόχο την επίλυση πληθώρας κοινωνικών, πολιτικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων στην Ελλάδα. Μέσω αυτών των κινήσεων θέλουμε να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη της κοινωνίας και των οργανισμών για να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε γνώσεις και ευρήματα από την Ψυχολογία και να δώσουμε αποτελεσματικές λύσεις.
— Πού απευθύνεστε και ποιοι είναι οι στόχοι σας;
Το target audience του NUG είναι αρκετά ευρύ. Ξεκινάει από τον καθημερινό άνθρωπο που μπορεί να διαβάσει τα άρθρα και τη δουλειά μας σε απλό και προσιτό λόγο. Αυτό που επιδιώκουμε ως ομάδα και δυνάμει επιχείρηση/οργανισμός είναι να συνεργαστούμε με δήμους ή κοινότητες και να δημιουργήσουμε nudges που θα συμβάλλουν στην εξάλειψη των εκάστοτε κοινωνικών προβλημάτων. Παρομοίως, απευθυνόμαστε σε οργανισμούς και εταιρείες με στόχο την εύρεση εναλλακτικών λύσεων στα ενδοεπιχειρησιακά θέματα που ενδεχομένως ανακύπτουν.
— Ποια είναι τα επόμενα βήματά σας;
H ομάδα του NUG αποτελείται από πέντε νέους επιστήμονες, τρεις εκ των οποίων έχουν σπουδές στην Ψυχολογία, ενώ οι υπόλοιποι δύο στα Οικονομικά. Τα μέλη της έχουν ενεργό ρόλο ως ομιλητές σε συνέδρια με σκοπό τη διάδοση των γνώσεων και των ευρημάτων της ρηξικέλευθης προσέγγισής τους. Στο πλάνο των μελλοντικών μας σχεδίων βρίσκεται η δημιουργία workshops με αντικείμενο τη διδασκαλία των βασικών εργαλείων των Συμπεριφορικών Οικονομικών και την εκπαίδευση των ατόμων στην εφαρμογή των εργαλείων αυτών στην καθημερινή τους ζωή. Οι συμμετέχοντες σε αυτά τα διαδραστικά workshops μπορούν να είναι πολίτες ανεξαρτήτως ηλικίας, επαγγέλματος ή μορφωτικού επιπέδου. Μοναδικό τους κίνητρο χρειάζεται να είναι η βελτίωση του τρόπου λήψης αποφάσεων σε καθημερινό επίπεδο. Μάλιστα, τα workshops μας θα απευθύνονται επίσης σε στελέχη δήμων, οργανισμών και επιχειρήσεων που οραματίζονται να εντάξουν και να εφαρμόσουν στην εργασία τους τις τεχνικές του nudge.
