Όχι, δεν μιλάμε για το γνωστό τηλεοπτικό «Ιησού από τη Ναζαρέτ», την κινηματογραφική εκδοχή του «Jesus Christ Superstar» και τα παλιά χολυγουντιανά έπη χριστιανικής θεματολογίας («Ο χιτών», «Βαραββάς»). Η αφήγηση της Μεγάλης Εβδομάδας, πέρα από τη στενά θρησκευτική της διάσταση, αναδεικνύει ορισμένα διαχρονικά και πολύ μεγάλα θέματα, κομβικά στη ζωή κάθε ανθρώπου (όπως κάνουν όλες οι θρησκείες). Με οδηγό αυτά τα μεγάλα θέματα (συγχώρεση, ταπείνωση, προδοσία, μαρτύριο, θάνατος, ανάσταση) σας προτείνουμε 5 + 1 σπουδαία φιλμ που τα πραγματεύονται.

Περίοπτη θέση έχει τη Μεγάλη Εβδομάδα το θέμα της συγχώρεσης. Όχι μόνο επειδή ο Ιησούς πάνω στο σταυρό συγχωρεί τους σταυρωτές του, αλλά και λόγω της περικοπής του Ευαγγελίου της Μεγάλης Τετάρτης που είναι αφιερωμένη στη μνήμη της «εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσας» γυναίκας (σύμφωνα με το γνωστό τροπάριο που έγραψε η μοναχή Κασσιανή) η οποία, μετανοημένη, έπλυνε τα πόδια του Ιησού με τα δάκρυά της και τα άλειψε με μύρο. Λιγότερο δραματική, αλλά όχι λιγότερο πλούσια σε συναισθήματα, είναι η ιστορία συγχώρεσης που αφηγείται το «The Straight Story» του Ντέηβιντ Λιντς, όπου ένας ηλικιωμένος άντρας μαθαίνει ότι ο αδερφός του είναι σοβαρά άρρωστος και αποφασίζει να βάλει στην άκρη τις διαφορές τους και να τον επισκεφτεί. Ξεκινάει λοιπόν ένα ταξίδι με το μοναδικό μέσο που έχει στη διάθεσή του, ένα μικρό τρακτέρ, και διασχίζει πολλά χιλιόμετρα μέχρι να φτάσει στον προορισμό του. Μια αληθινή ιστορία για τη συγχώρεση ως δύσκολο και επίπονο βίωμα, ως ζήτημα διάρκειας και αγώνα, όχι στιγμιαίας αποκάλυψης.

Στο Μυστικό Δείπνο, ο Ιησούς ως γνωστόν έπλυνε τα πόδια των μαθητών του θέλοντας να τους δείξει την αξία της ταπείνωσης (ή αντίστροφα να τους αποτρέψει από την οίηση και την αλαζονεία). Είναι προφανώς η εύκολη επιλογή, αλλά ίσως κανένα άλλο φιλμ μέχρι σήμερα δεν έχει δείξει την καταστροφή που φέρνει η οίηση όπως ο «Πολίτης Κέιν» του Όρσον Γουέλς. Όχι λόγω έντασης (έχουμε δει και μεγαλύτερες, πιο θεαματικές πτώσεις), αλλά γιατί υπογραμμίζει απαράμιλλα την κενότητα της αλαζονείας, το πόσο κούφιοι είναι οι άνθρωποι που νομίζουν ότι ο κόσμος περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό τους.

Ο Ιούδας δίνει στον Ιησού το περιώνυμο φιλί της προδοσίας – χρόνια οι θεωρητικοί προσπαθούν να τον απαλλάξουν, επιχειρηματολογώντας για το πώς η προδοσία ήταν απολύτως απαραίτητη στην οικονομία του θείου δράματος, αλλά το κοινόν αίσθημα επιμένει: είναι ο προδότης και δεν χωράει συζήτηση. Η προδοσία είναι ένα από τα αρχαιότερα θέματα της τέχνης και δη της τραγικής – εξ ου και δεν προκαλεί έκπληξη ότι έχει περίοπτη θέση στη σπουδαιότερη τραγωδία του Σαίξπηρ, τον «βασιλιά Ληρ». Αυτήν την τραγωδία μετέφερε στο ιαπωνικό πολιτισμικό πλαίσιο ο Ακίρα Κουροσάβα με το αριστουργηματικό «Ραν», όπου ένας πατέρας προδίδεται από τα παιδιά του.

Το πάθος του Ιησού, τα φρικτά μαρτύρια που περνάει (ξυλοδαρμοί, αγκάθινο στεφάνι, καρφιά στα χέρια και στα πόδια, σταύρωση), έχουν εμπνεύσει ορισμένα από τα σπουδαιότερα έργα τέχνης στην ιστορία. Το ανθρώπινο πάθος, τα μαρτύρια καθημερινών ανθρώπων αντηχούν πολλές φορές τα μεγάλα θέματα που προτείνει το θείον πάθος: ότι πολλές φορές παθαίνουμε για τους άλλους, όχι για τον εαυτό μας, ότι εκεί κρύβεται μια δικαίωση του πάθους, ότι όταν παθαίνεις χωρίς να φταις εξυψώνεσαι σ’ ένα ηθικό μεγαλείο (θέματα που απασχολούν τη φιλοσοφία διαχρονικά). Υπάρχουν βέβαια εκατοντάδες ταινίες όπου οι άνθρωποι βιώνουν ανείπωτα μαρτύρια και συμφορές, αλλά πιθανότατα το Ολοκαύτωμα ως συλλογικό μαρτύριο να είναι η μελανότερη σελίδα της ανθρώπινης ιστορίας. Το μνημειώδες ντοκιμαντέρ «Shoah» του Κλωντ Λανζμάνείναι ίσως η πιο ανατριχιαστική καταγραφή της αδιανόητης φρίκης, του απόλυτου μαρτυρίου.

Ο Ιησούς πεθαίνει – και πεθαίνει για να σωθούμε εμείς οι άνθρωποι. Ο θάνατος του Ιησού, ασχέτως της επερχόμενης ανάστασης, έχει ούτως ή άλλως ένα νόημα. Ο δικός μας όμως; Τι νόημα έχει ο θάνατός μας; Το ερώτημα είναι το αρχαιότερο και δυσκολότερο ζήτημα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Και είναι βέβαια αναπάντητο. Πάμπολλα φιλμ το πραγματεύονται, αλλά ίσως η «Έβδομη Σφραγίδα» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν να είναι η αρχετυπική επεξεργασία του θέματος του θανάτου στο σινεμά.

Η ανάσταση – ο Ιησούς νίκησε το θάνατο. Αν παραλληλίσουμε την επιστροφή από το θάνατο με μια νέα αρχή, βρισκόμαστε μπροστά σε μια πλημμύρα ταινιών: το μοτίβο της νέας αρχής, της δεύτερης ευκαιρίας είναι από τα πιο διαδεδομένα στο σινεμά. Ίσως το φιλμ «Μπλε» από την εκπληκτική τριλογία του Κριστόφ Κισλόφσκι, να είναι καλή επιλογή: η ελευθερία, που είναι το ευρύτερο θέμα του φιλμ, βρίσκεται, μας λέει, εκεί που το τέλος συναντά τη νέα αρχή. Η γυναίκα που χάνει τον άντρα και την κόρη της, προσπαθεί να κάνει μια νέα αρχή σκοτώνοντας την προηγούμενη ζωή της (την αρνείται, την ξεχνά). Όμως η ανάσταση συμβαίνει τελικά ως επιστέγασμα εμποδίων, πόνου και τραυμάτων και η ηρωίδα κερδίζει την κάθαρση και ξεκινά τον κύκλο από την αρχή.

Πηγή