Κείμενο: Αλέξανδρος Βασιλείου
Πώς το μουσείο Guggenheim άλλαξε ριζικά την φυσιογνωμία του Μπιλμπάο
Ζούμε στη χώρα που η κάθε γωνιά της αποτελεί από μόνη της, ακατέργαστα, τουριστικό προϊόν. Η “βαριά και μοναδική” βιομηχανία της χώρας, ο τουρισμός, αποτελεί καίριο πυλώνα του κράτους, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στην οικονομία της Ελλάδας.
Όμως, ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη. Αυτό έχει διαπιστωθεί ουκ ολίγες φορές στη χώρα. Και, παρά την ιδιόμορφη διαδρομή του τουρισμού και ειδικά του Υπουργείου Τουρισμού, που συχνά αποτελούσε μέρος άλλων υπουργείων, καταργήθηκε, επανιδρύθηκε και έφτασε στην σημερινή του μορφή, εν τέλει τα καταφέραμε.
Η φυσική ομορφιά, οι παραλίες, η ιστορία, οι μύθοι και ο πολιτισμός είναι σίγουρα τα δυνατά χαρτιά της χώρας ενώ η μεγάλη ακτογραμμή της Ελλάδας προσφέρεται και για εναλλακτικές μορφές τουρισμού, σχετιζόμενες με τη θάλασσα. Πρέπει όμως να θυμόμαστε ότι η επανάπαυση δεν ωφέλησε ποτέ κανέναν και πρέπει να επενδύουμε στον τουρισμό και όχι μόνο για να έχουμε ακόμη μεγαλύτερα αποτελέσματα.
Σε καμία περίπτωση δεν προσπαθώ να θίξω τον σε γενικές γραμμές επιτυχή αυτόν κλάδο, αλλά οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού είναι αυτές που κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος. Άλλωστε, μελέτες έχουν δείξει πως κάπως έτσι προσπαθεί να δημιουργηθεί το τοπίο και στη χώρα.
Όμως, η σημερινή Ελλάδα, πέραν του πολιτισμού που έχει κληρονομήσει, έχει σύγχρονους καλλιτέχνες που ασχολούνται με τις καλές τέχνες και η δουλειά τους είναι πραγματικά συγκλονιστική.
Ακόμη, το να επενδύουμε στον πολιτισμό, έχει άμεσες επιπτώσεις και στον τουρισμό. Κι ενώ η συζήτηση τελευταία κυμαίνεται γύρω από τα ποσοστά των συμπαθέστατων αδελφών Κατσάμπα έναντι των ABBA, η ιστορία του Μουσείου Guggenheim ίσως υπενθυμίσει πως, αν επενδύουμε στην τέχνη και τον πολιτισμό, μια ολόκληρη πόλη, περιφέρεια, ακόμη και χώρα, μπορεί να πετύχει πολλά.
Λίγα λόγια για το Μπιλμπάο
Το Μπιλμπάο είναι η μεγαλύτερη πόλη στη Χώρα των Βάσκων και η πρωτεύουσα της Βασκικής επαρχίας στην Ισπανία. Είναι το πιο οικονομικά και βιομηχανικά ενεργό μέρος της Ευρύτερης αστικής περιοχής του Μπιλμπάο, η οποία αριθμεί πάνω από 1.000.000 κατοίκους.
Ιστορικά, το Μπιλμπάο γνώρισε μεγάλη βιομηχανοποίηση ενώ το λιμάνι του αποτελούσε επίσης ένα δυνατό χαρακτηριστικό του. Αργότερα όμως, η εικόνα του Μπιλμπάο ήταν ένα σχεδόν εγκαταλελειμμένο τοπίο, μια περιοχή “γκρίζα”, που προσπαθούσε να αποβιομηχανοποιηθεί αλλά η αντίληψη αυτή ήταν βαθιά ριζωμένη. Το λιμάνι επίσης σταδιακά αποδυναμώθηκε, με αποτέλεσμα να είναι μια περιοχή εγκαταλελειμμένη και “ξεπερασμένη”. Τότε, όμως, το Μπιλμπάο έμελλε να γνωρίσει μια αλλαγή που θα το άλλαζε καθοριστικά.
Το μουσείο Guggenheim.
Σε μια εγκαταλελειμμένη ζώνη, μέσα στη βρωμιά και τα σκουπίδια, οικοδομήθηκε ένα μουσείο-μοχλός για την περιοχή. Μοχλός προς την αλλαγή του κλίματος οικονομικής και πολιτιστικής ύφεσης. Το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ είναι μουσείο μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης, ενώ αποτελεί χαρακτηριστικό πόλο για τον τουρισμό τέχνης.
Το μουσείο είναι γνωστό, πέραν των εκθεμάτων του, για την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική του. Το κτίριο του μουσείου έχει σχεδιαστεί από τον Αμερικανό-Καναδό αρχιτέκτονα Φρανκ Γκέρι και ανήκει στο δίκτυο μουσείων του ιδρύματος Γκουγκενχάιμ. Εγκαινιάστηκε από τον βασιλιά της Ισπανίας Χουάν Κάρλος Α΄ τις 18 Οκτωβρίου 1997.
Αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά έργα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, ένα από τα σημαντικότερα έργα που ολοκληρώθηκαν ανάμεσα στο 1980 και το 2010 σύμφωνα με παγκόσμια αρχιτεκτονική έρευνα. Χαρακτηρίζεται από τη ποικιλία σχημάτων και καμπύλων και κύρια υλικά κατασκευής είναι η πέτρα, το γυαλί και το τιτάνιο. Κτίστηκε στο λιμάνι του Μπιλμπάο.
Έχει φιλοξενήσει κατά διαστήματα συλλογές σπουδαίων διεθνών καλλιτεχνών, όπως του Άντι Γουόρχολ, του Τζάκσον Πόλλοκ και Αλμπέρτο Τζιακομέτι, αλλά και σημαντικών Βάσκων καλλιτεχνών, όπως ο γλύπτης Εδουάρδο Τσιγίδα.
Πώς ένα μουσείο μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες αειφόρου και βιώσιμου τουρισμού
Η δημιουργία του μουσείου ανοικοδόμησε την περιοχή του Μπιλμπάο, έδωσε ζωή σε έναν τόπο που “βάλτωνε”.
Το Gughenheim άνοιξε θέσεις εργασίας στην τοπική κοινωνία ενώ ένα μουσείο τέχνης προάγει και την εκπαίδευση. Ο κόσμος μορφώνεται μέσω επισκέψεων σε μουσεία τέχνης ή άλλα καλλιτεχνικά δρώμενα, όπως δείχνει και το προφίλ των τουριστών πολιτισμού και τέχνης.
Ακόμη, επενδύοντας σε ένα μουσείο, μια περιοχή εναντιώνεται στον μαζικό τουρισμό/υπερτουρισμό: το Μπιλμπάο δεν “πουλάει” εποχικότητα, μπορεί να δεχθεί κόσμο όλο το χρόνο και να μην επιβαρύνεται στο όνομα της κερδοφορίας. Ο βιώσιμος και εναλλακτικός τουρισμός είναι το σημείο όπου έχουν στραφεί τα βλέμματα των εμπλεκόμενων φορέων.
Η αλλαγή που συντελέστηκε στο Μπιλμπάο με την “άφιξη” του Guggenheim χαρακτηρίστηκε ως φαινόμενο. Το φαινόμενο «The Guggenheim Effect», που αναφέρεται στην επίδραση του μουσείου, είναι τόσο μεγάλο σε μέγεθος, που εκτιμάται ότι η συνολική ανάπλαση ξεπερνά σε «αποτελεσματικότητα» την αντίστοιχη που έγινε στο παραλιακό μέτωπο της Βαρκελώνης για τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Η σημασία ενός τέτοιου εμβληματικού μουσείου στην οικονομία, τον τουρισμό μιας χώρας αλλά και σε άλλους τομείς, καθώς ένα κράτος αποτελείται από διάφορα “όργανα” που αλληλοεπιδρούν, συνοψίζεται στη φράση “η Ευρώπη χρειάζεται να πολλαπλασιάσει το “Guggenheim effect” που επετεύχθη στο Μπιλμπάο για να παραμείνει ελκυστική για τους επενδυτές” της Danuta Hübner, Επίτροπος για την Περιφερειακή Πολιτική, στο Παγκόσμιο Συνέδριο Επενδύσεων που διεξήχθη στη Γαλλία. Η “επένδυση” στην τέχνη, μόνο καλά αποτελέσματα μπορεί να έχει και όσο πιο γρήγορα γίνει αντιληπτό, τόσο πιο γρήγορα θα έρθει η βελτίωση.
