Μια μέρα ορόσημο με πρωταγωνιστή τον Αλέξανδρο Υψηλάντη
Βρισκόμενοι στο έτος ορόσημο για την ελληνική ιστορία, το 1821, ο αρχηγός της Φιλικής εταιρείας Αλέξανδρος Υψηλάντης ως επικεφαλής των προετοιμασιών της επικείμενης Επανάστασης πιέζεται για το πότε και που θα κηρύξει την έναρξη της, την εκκίνηση δηλαδή της απελευθέρωσης των Ελλήνων από τον οθωμανικό ζυγό.
Ήδη από το προηγούμενο έτος υπήρχε μια ευνοϊκή συγκυρία για το έργο της Φιλικής Εταιρείας, καθώς μέσα στην αυτοκρατορία είχε ξεσπάσει πόλεμος επίδειξης ισχύος μεταξύ του Σουλτάνου Μαχμούτ Β’ και του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Αυτό απασχολούσε μια δεόντως μεγάλη ομάδα στρατιωτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μια ευκαιρία ανεπανάληπτη για τους οραματιστές της Ελληνικής Επανάστασης. Έπρεπε όμως να υπάρξει γρήγορα δράση διότι υπήρχαν αρκετοί πρόθυμοι που ήθελαν να καταδώσουν τα σχέδια της Φιλικής Εταιρείας στο επιτελείο του Μαχμούτ Β‘.
Ως πιο πιθανό σενάριο εμφανιζόταν η Ελληνική Επανάσταση να ξεκινήσει από τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες παρά το γεγονός ότι ο Υψηλάντης έλαβε αρνητική απάντηση για πιθανή συμμαχία με τους Σέρβους στην περιοχή για την ομαδική οργάνωση και διενέργειά επανάστασης στις περιοχές αυτές. Ταυτόχρονα φιλοδοξούσε να πυρπολήσει τον οθωμανικό στόλο στο Βόσπορο ώστε να προκαλέσει την ανατροπή ή έντονη αμφισβήτηση και κλονισμό του Σουλτάνου στα εσωτερικά της αυτοκρατορίας. Τίποτα όμως δε φάνηκε να πετυχαίνει.
Έτσι στις 16 Φεβρουαρίου του 1821, πριν από 203 χρόνια, στο Κισνόβιο της Βεσσαραβίας (σημερινό Κισινάου της Μολδαβίας) λαμβάνεται η πρώτη οριστική απόφαση για την έναρξη της επανάστασης και όχι φυσικά όπως ψευδώς γιορτάζεται από τους Έλληνες την 25η Μαρτίου. Η απόφαση λαμβάνεται μέσω σύσκεψης που διοργάνωσε ο ίδιος ο Υψηλάντης. Στη σύσκεψη έγινε ανασκόπηση της κατάστασης. Ήταν αδύνατο να ειδοποιηθούν όλοι οι Φιλικοί σε Ελλάδα και Βαλκάνια.
Αποφασίστηκε να επισπευσθούν οι εξελίξεις. Η πυρπόληση του στόλου και η μετάβαση του Υψηλάντη στην Πελοπόννησο εγκαταλείφθηκε. Η επανάσταση θα ξεκινούσε από τη Μολδοβλαχία, στις 27 Φεβρουαρίου, Κυριακή της Ορθοδοξίας. Κηρύχτηκε όμως τρεις μέρες νωρίτερα, στις 24 του μήνα.
Η προκήρυξη καλούσε όλους τους Έλληνες σε όλο τον κόσμο, επιφανείς και μη, να ξεσηκωθούν και αναφέρεται στους αγώνες που έκαναν οι ευρωπαϊκοί λαοί για να διώξουν τους τυράννους τους πρωτύτερα. Ακόμη, αναφέρει έμμεσα ότι η Ρωσία θα βοηθήσει εν τέλει την Ελληνική Επανάσταση.
Ως τα μέσα Μαρτίου ο Υψηλάντης είχε οργανώσει ένοπλο σώμα, αποτελούμενο από δυο και πλέον χιλιάδες στρατιώτες και εισήλθε στο Βουκουρέστι στις 27 Μαρτίου, δύο ημέρες μετά την έναρξη της επανάστασης στην Πελοπόννησο. Η είδηση αυτή έφτασε στον Τσάρο, που ήταν μέλος της «Ιεράς Συμμαχίας». Ο Τσάρος Αλέξανδρος όμως έδωσε την άδεια στα σουλτανικά στρατεύματα να εισέλθουν στη Μολδοβλαχία και να διαλύσουν την εξέγερση, ενώ ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ αφόρισε τους επαναστάτες, όταν ο σουλτάνος απείλησε με γενική σφαγή του ελληνικού πληθυσμού στην Κωνσταντινούπολη.
Οι έντονες τριβές του Υψηλάντη με τους τοπικούς προεστούς, το διεθνές περιβάλλον που δεν αντιμετώπιζε με το καλύτερο “μάτι” την επανάσταση και η μη αρκετή οργάνωση με την οποία εκδηλώθηκε, προοικονομούσε την αποτυχία της. Μετά την ήττα του Υψηλάντη και στρατευμάτων του στη Μάχη του Δραγατσανίου (7 Ιουνίου 1821), η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία κατέρρεε και παρά τις όποιες ελπίδες, τελείωσε τον Σεπτέμβριο του 1821.
Διωκόμενος ο Υψηλάντης, πέρασε στην Αυστρία μαζί με τον Κοζανίτη υπασπιστή του Γεώργιο Λασσάνη, μερικούς αξιωματικούς και αρκετούς στρατιώτες. Οι οπλαρχηγοί Ιωάννης Φαρμάκης και Γεωργάκης Ολύμπιος νικήθηκαν τον Σεπτέμβριο του 1821 πολεμώντας εναντίον των Τούρκων. Ο Γεωργάκης Ολύμπιος και οι συμπολεμιστές του ανατινάχτηκαν στη μονή Σέκου, για να μην πιαστούν αιχμάλωτοι.
Η 7μηνη εξέγερση στη Μολδοβλαχία μπορεί να τελείωσε γρήγορα, κατάφερε όμως να ανακατευθύνει τα οθωμανικά στρατεύματα και να επιταχύνει την επανάσταση στην Ελλάδα. Συνέβαλε επομένως αποφασιστικά.
Γιατί γιορτάζεται τη 25η Μαρτίου η επέτειος και όχι τη σωστή ημερομηνία;
Πρώτος ο Παναγιώτης Σούτσος πρότεινε το 1834 την καθιέρωση εορτασμού της Ελληνικής Επανάστασης την 25η Μαρτίου, αναφέροντας ότι ήταν η μέρα γενίκευσης της επανάστασης στην Πελοπόννησο και αναγέννησης της Ελλάδας, σε υπόμνημα το οποίο ο Ιωάννης Κωλέττης υπέβαλε στον Όθωνα ως πρόταση σχεδίου νόμου. Ο εορτασμός «εις το διηνεκές» της Επανάστασης την 25η Μαρτίου καθιερώθηκε το 1838 με το Βασιλικό Διάταγμα.
Κατά τον συγγραφέα Δ. Φωτιάδη και άλλους, ως εθνική γιορτή πριν το 1838 θεωρούνταν η 1η Ιανουαρίου, ημερομηνία κατά την οποία ψηφίστηκε από την 1η Εθνοσυνέλευση της Πιάδας (Νέας Επιδαύρου) το 1ο Ελληνικό «Σύνταγμα», ήτοι «Προσωρινό Πολίτευμα». Πιστεύεται λοιπόν πως με την αλλαγή της ημερομηνίας «η εθνική γιορτή έχανε τον πολιτικό και επαναστατικό χαρακτήρα και έπαιρνε θρησκευτική απόχρωση» με ό,τι συνεπαγόταν κάτι τέτοιο για τις διεκδικήσεις περί δημοκρατικότητας και συντάγματος.
Όπως γράφθηκε και νωρίτερα ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κήρυξε την έναρξη της Επανάστασης στις 24 του Φεβρουαρίου. Εν τούτοις, τα εκεί συμβάντα χαρακτηρίστηκαν από την κοινή συνείδηση και καθιερώθηκαν από την ιστορία ως κάτι μεμονωμένο, κάτι σαν πρόλογος της Επανάστασης. Η αποτυχία του κινήματος σε μια μη ελληνική χώρα, ίσως και η απογοήτευση των Ελλήνων για την πλάνη περί της υποστήριξης από τη Ρωσία που είχε διαδώσει η Φ. Εταιρεία, υπήρξαν τα κύρια αίτια του διαχωρισμού των συμβάντων της Μολδοβλαχίας από τα επαναστατικά γεγονότα της Ελλάδας. Η Πολιτεία, επικύρωσε το εθνικό συναίσθημα σε πλειοψηφία καθιερώνοντας ως ημέρα εθνικού εορτασμού της Επανάστασης την 25η Μαρτίου.
