Ενδέχεται να υπάρχουν πολλές χιλιάδες ακόμη, λένε οι επιστήμονες.
Βαθιά στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου επιστήμονές ανακάλυψαν 24 άγνωστες μέχρι πρότινος προκολομβιανές χωματουργικές κατασκευές. Σύμφωνα με νέα μελέτη, μπορεί να υπάρχουν ακόμα 10.000 τέτοιες κατασκευές.
Σε όλη τη λεκάνη του Αμαζονίου, τα τροπικά δάση καλύπτουν εκατομμύρια χιλιόμετρα. Στο έδαφος, πολύ κάτω από τις κορυφές των δέντρων, υπάρχουν αρχαία απομεινάρια ανθρώπινης κατοίκησης. Πρόκειται για τάφρους, μονοπάτια και πηγάδια, τα οποία μερικές φορές σχηματίζουν γεωμετρικά μοτίβα. Γνωστά ως χωματουργικά έργα, δημιουργήθηκαν από αυτόχθονες πληθυσμούς που ζούσαν στην περιοχή πριν από περίπου 500 έως 1.500 χρόνια. Τα χωματουργικά έργα έχουν συνδεθεί με τελετουργικές και αμυντικές χρήσεις και προσφέρουν μια ματιά στους αρχαίους οικισμούς.
Πολλά χωματουργικά έργα του Αμαζονίου που προϋπήρχαν της άφιξης των Ευρωπαίων αποικιστών ανακαλύφθηκαν σε αποψιλωμένες περιοχές. Οι ερευνητές υποπτεύθηκαν ότι υπάρχουν και άλλες τέτοιες τοποθεσίες που είναι σχεδόν αόρατες σήμερα, κρυμμένες κάτω από πυκνά φυλλώματα. Για να τις βρουν, εξέτασαν σαρώσεις εδάφους οι οποίες πραγματοποιήθηκαν με μια μέθοδο τηλεπισκόπησης που ονομάζεται ανίχνευση και εμβέλεια αναγνώρισης φωτός ή lidar. Αυτή η εναέρια τεχνική «χτυπά» το έδαφος με παλμούς λέιζερ, μετρώντας τις διακυμάνσεις στις αποστάσεις από το έδαφος. Όταν το φως αναπηδά, συνδυάζεται με άλλα δεδομένα για τη δημιουργία τρισδιάστατων χαρτών του παρακάτω τοπίου.
«Το Lidar είναι πραγματικά απαραίτητο για την επιβεβαίωση της παρουσίας των δομών, ειδικά κάτω από το δάσος», δήλωσε ο Βινίσιους Περιπάτο, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και γεωγράφος στο Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας στο Σάο Πάολο.
Οι συγγραφείς της μελέτης αξιολόγησαν επίσης δεδομένα δεκαετιών που καταγράφουν είδη δέντρων σε ολόκληρο τον Αμαζόνιο, αναζητώντας ενδείξεις ειδών που είναι γνωστό ότι διαχειρίζονταν και εξημέρωναν οι προκολομβιανοί λαοί. Η νέα μελέτη ενσωμάτωσε τις προσπάθειες 160 ερευνητών, τα δεδομένα που συλλέχθηκαν σε διάστημα 80 ετών, τα ευρήματα του lidar και τα αρχεία κατανομής των δέντρων του Αμαζονίου, σε προγνωστικά μοντέλα τα οποία υπολόγισαν τις πιθανές θέσεις άλλων χωματουργικών έργων.
Μια αξιοσημείωτη πτυχή της ανακάλυψης αυτής είναι ότι συμβάλλει στην αναδυόμενη θεωρία ότι «ο Αμαζόνιος δεν είναι τόσο παρθένος όσο νομίζαμε» και ότι «η ιστορία των ιθαγενών του Αμαζονίου είναι τόσο πλούσια και δυναμική όσο και αλλού», δήλωσε ο Δρ. Μάικλ Χέκενμπεργκερ, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα. Ο Χέκενμπεργκερ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, διεξάγει έρευνα στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας από τη δεκαετία του 1990, συνεργαζόμενος με τους ιθαγενείς της περιοχής Xingu.
Στην αρχή, οι συγγραφείς της μελέτης δεν ήταν σίγουροι αν θα τους χρησίμευαν τα διαθέσιμα δεδομένα από το lidar, δήλωσε ο Περιπάτο στο CNN. Οι σαρώσεις πραγματοποιήθηκαν αρχικά για την εκτίμηση της βιομάζας των τροπικών δασών, οπότε η ανάλυση ήταν χαμηλότερη από ό,τι απαιτείται για τις αρχαιολογικές έρευνες.
Η ανάλυση των δεδομένων lidar αποκάλυψε 24 άγνωστα μέχρι τότε χωματουργικά έργα που βρίσκονται διάσπαρτα στη λεκάνη του Αμαζονίου. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν μια πόλη με πλατεία και ένα οχυρωμένο χωριό στο νότο, μεγαλιθικές κατασκευές στο βορρά και ορθογώνια και κυκλικά σχήματα ή γεωγλυφικά στα νοτιοδυτικά. Η περιοχή που κάλυψε το lidar αντιπροσώπευε μόλις το 0,08% του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, το οποίο εκτείνεται σε περίπου 6,7 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Για να προβλέψει με ακρίβεια πόσα ακόμη χωματουργικά έργα μπορεί να υπάρχουν κρυμμένα, το υπολογιστικό μοντέλο της ομάδας χρειαζόταν πολύ περισσότερα δεδομένα. Έτσι, οι επιστήμονες χαρτογράφησαν 937 ακόμη γνωστά χωματουργικά έργα και ζήτησαν από το μοντέλο να επισημάνει τις πιθανές θέσεις άλλων χωματουργικών έργων που έχουν παρόμοια τοπογραφικά χαρακτηριστικά με τοποθεσίες οι οποίες είχαν εντοπιστεί προηγουμένως. Οι ερευνητές μελέτησαν επίσης δεδομένα δέντρων από 1.676 δασικές εκτάσεις για να εντοπίσουν κάποιο από τα 79 είδη που είναι γνωστό ότι εξημερώθηκαν και καλλιεργήθηκαν από προκολομβιανούς πολιτισμούς.
Το εγχείρημα αυτό ξεχωρίζει όχι μόνο για τα συμπεράσματά του, αλλά και επειδή συμμετείχαν πολλοί Βραζιλιάνοι εμπειρογνώμονες, κάτι που δεν συμβαίνει σε πολλά άλλα έργα που σχετίζονται με τον Αμαζόνιο, δήλωσε ο Δρ. Χουάν Κάρλος Φερνάντεζ Ντίαζ, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα πολιτικών και περιβαλλοντικών μηχανικών του Πανεπιστημίου του Χιούστον. Η συμμετοχή των τοπικών επιστημόνων «είναι κάτι που πρέπει να γιορτάζεται, να ενθαρρύνεται και να υποστηρίζεται από τα μέσα ενημέρωσης και την ευρύτερη ακαδημαϊκή κοινότητα», δήλωσε στο CNN.
Τα ευρήματα θα μπορούσαν να εμπνεύσουν νέες αρχαιολογικές αποστολές σε μέρη του Αμαζονίου που δεν έχουν ερευνηθεί ποτέ πριν, επεκτείνοντας όλη την Αμαζονία σε μια ευρύτερη περιοχή, δήλωσε ο Περιπάτο. Η πιθανή ύπαρξη πολλών χιλιάδων προκολομβιανών χωματουργικών έργων θα μπορούσε επίσης να παίξει ρόλο στις τρέχουσες πολιτικές συζητήσεις στη Βραζιλία σχετικά με τα δικαιώματα γης, πρόσθεσε ο ερευνητής, καθώς επιβεβαιώνεται η ιστορική παρουσία των αυτόχθονων πληθυσμών σε αμφισβητούμενες περιοχές και ως εκ τούτου ενισχύονται οι αξιώσεις των απογόνων τους για προγονικά εδάφη.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Science».
