Έχουμε καύσωνες πρωτοφανούς διάρκειας σε τρεις ηπείρους. Ό,τι συμβαίνει αυτές τις μέρες θα έχει συνέπειες
“Αυτοί οι καύσωνες θα ήταν αδύνατοι χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση στο κλίμα”, τονίζει στην «Κ» η καθηγήτρια Επιστημών της Γης στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, Ντανιέλα Σμιντ, η οποία εξηγεί γιατί αυτές οι καιρικές συνθήκες δεν έχουν ιστορικό προηγούμενο. Επιστήμονας του κλίματος, η κ. Σμιντ μιλάει για επιπτώσεις στις καλλιέργειες τα χρόνια που θα ακολουθήσουν και προβλέπει δύσκολες αποφάσεις στη διαχείριση του νερού. Στην Ευρώπη κάθε μέρα είναι σαν να «πέφτει ένα αεροπλάνο με επιβάτες», αναφέρει χαρακτηριστικά, περιγράφοντας τις ανθρώπινες απώλειες λόγω της κλιματικής αλλαγής και απευθύνει έκκληση να επιταχυνθεί η προσπάθεια για μείωση των εκπομπών CΟ2. Το βέβαιο είναι ότι «θα πρέπει να σκεφτόμαστε πλέον πολύ περισσότερο προτού αποφασίσουμε να καταπατήσουμε μια δασική έκταση».
– Φέτος η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με έντονους και παρατεταμένους καύσωνες. Πώς γνωρίζουμε αν πρόκειται για αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής; Είναι χωρίς προηγούμενο οι τρέχουσες καιρικές συνθήκες ή τις έχουμε ξαναδεί στο παρελθόν;
– Αυτοί οι καύσωνες θα ήταν αδύνατοι χωρίς την κλιματική αλλαγή, δηλαδή χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση στο κλίμα. Πολύς κόσμος αναρωτιέται: «Δεν έχουν υπάρξει και στο παρελθόν ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες;». Ναι, έχουν υπάρξει. Αλλά για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Αυτή τη στιγμή έχουμε καύσωνες σε τρεις ηπείρους, οι οποίοι διαρκούν πλέον εδώ και εβδομάδες. Eχουμε το 44% του ωκεανού σε καύσωνα – ένα απίστευτα υψηλό ποσοστό της επιφάνειας της Γης. Το Ελ Νίνιο έχει μεγάλη συμμετοχή και δεν θα είχε οδηγήσει στους καύσωνες αυτού του εύρους αν δεν είχαμε θερμάνει τον πλανήτη εμείς οι άνθρωποι.
– Πρακτικά, πώς «δουλεύει» το ντόμινο της κλιματικής κρίσης;
– Ιδίως στην Ευρώπη η κλιματική αλλαγή αυξάνει τη ζέστη, με αντίκτυπο στους ανθρώπους και τα οικοσυστήματα στην ξηρά και τη θάλασσα. Προκαλεί ξηρασίες οι οποίες έχουν δριμείες επιπτώσεις στη γεωργία. Ιδιαίτερα επιζήμιος είναι ο αντίκτυπος στα δασικά μας συστήματα, με τα δέντρα να χρειάζονται χρόνια για να μεγαλώσουν ξανά. Αυτό εδώ δεν είναι απλώς ένα θερμό καλοκαίρι. O,τι συμβαίνει αυτές τις μέρες θα έχει συνέπειες για τις σοδειές των επόμενων ετών. Θα χρειάζεται πλέον να κάνει κανείς επιλογές για τη διαχείριση του νερού. Για παράδειγμα, θα διατεθεί στις καλλιέργειες; Ή για τις ανάγκες της αντιπυρικής περιόδου; Ιδίως στη Μεσόγειο, αλλά και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, οι ελλείψεις νερού θα γίνονται πιο επιτακτικές απ’ ό,τι φοβόμασταν. Στην πραγματικότητα, μπαίνουμε πλέον σε αχαρτογράφητα νερά.
– Και πώς συνδέονται οι υψηλές θερμοκρασίες με τις πυρκαγιές; Στην Ελλάδα συχνά αναρωτιόμαστε αν οι φωτιές προκύπτουν κυρίως από τις κλιματικές συνθήκες αυτές καθαυτές ή από πρόθεση.
– Πριν απ’ όλα, αν είχαμε αρκετές βροχές, τότε όλα θα ήταν πιο υγρά, γεγονός που θα διευκόλυνε τη διαχείριση μιας πυρκαγιάς. Υπό κανονικές συνθήκες μπορεί να διαχειριστεί κανείς τις πυρκαγιές. Στη Μεσόγειο τις αντιμετωπίζετε επί αιώνες. Το πρόβλημα είναι ότι η έλλειψη υγρασίας διαμορφώνει συνθήκες υπό τις οποίες αρκεί το παραμικρό, ανεξαρτήτως πρόθεσης, για να ξεκινήσει μια φωτιά. Και φυσικά, η φωτιά από μόνη της είναι ένα πράγμα. Το άλλο επίπεδο είναι οι συνέπειες για τα σπίτια και τις υποδομές. Θα πρέπει να σκεφτόμαστε πλέον πολύ περισσότερο προτού αποφασίσουμε να καταπατήσουμε μια δασική έκταση. Ευρύτερα, θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψη ότι τα δασικά οικοσυστήματα είναι εξαιρετικά πιεσμένα πλέον και έχουν όλο και λιγότερη ικανότητα να αναγεννηθούν. Τα δέντρα χρειάζονται χρόνια με αρκετό νερό για να μεγαλώσουν βαθιά τις ρίζες τους και να μπορέσουν να διαχειριστούν τη ζέστη και την ξηρασία.
– Η ανάγκη για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα είναι δεδομένη παγκοσμίως. Πέρα από αυτό, θα μπορούσαν τα κράτη να αντέξουν τις έντονες καιρικές συνθήκες αν προσαρμοστούν σε μια νέα πραγματικότητα; Με άλλα λόγια, μπορούμε να μάθουμε να ζούμε με έναν πιο θερμό πλανήτη;
– Μπορούμε σίγουρα να μειώσουμε τα ρίσκα. Και μπορεί να μάθει η μια χώρα από την άλλη. Η Μεσόγειος μπορεί να μας διδάξει ότι δεν είναι η καλύτερη ιδέα να βγεις έξω ένα μεσημέρι με καύσωνα. Θα πρέπει επίσης να μάθουμε τι φυτεύουμε και πού φυτεύουμε. Δεν μπορούμε να είμαστε εξαρτημένοι πλέον από την άρδευση. Δεν θα υπάρχει αρκετό νερό. Χώρες όπως η Ισπανία ήδη το αντιμετωπίζουν. Υπάρχουν τρόποι να προσαρμοστούμε, όπως υπάρχουν και λύσεις. Ομως, ό,τι και να καταφέρουμε σε αυτό το επίπεδο, αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε πορεία να θερμάνουμε τον πλανήτη κατά μέσον όρο 2,7 βαθμούς Κελσίου. Η ξηρά θα θερμανθεί περισσότερο από τον ωκεανό. Και στην Ευρώπη λόγω της θέσης μας βρισκόμαστε πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο – επομένως, θα θερμανθούμε ακόμη περισσότερο. Ο,τι και να κάνουμε σε επίπεδο προσαρμογής, αν δεν αντιμετωπίσουμε την αιτία του προβλήματος, θα υπάρξουν απώλειες ζωών και ζημιές σε υποδομές. Θα δούμε επίσης –λιγότερο στη Μεσόγειο, περισσότερο σε άλλα μέρη της Ευρώπης– άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Το περυσινό καλοκαίρι, μόνο στην Ευρώπη, πάνω από 60.000 άνθρωποι έχασαν πρόωρα τη ζωή τους. Είναι σαν να πέφτει ένα επιβατικό αεροπλάνο κάθε μέρα, ετησίως. Αν έπεφτε κάθε μέρα ένα αεροπλάνο, θα μας είχε αναστατώσει. Με την κλιματική αλλαγή, δεν μας έχει θορυβήσει όσο θα έπρεπε.
Κείμενο: Βασίλης Κωστούλας
