Η Χαρά Παπαδάτου – Γιαννοπούλου γράφει: Η Ομηρική Ιθάκη του Dörpfeld (1853 – 1940), η δική μας

Κείμενο: Χαρά Παπαδάτου-Γιαννοπούλου

Τό παρακάτω μικρό κείμενο γράφεται μέ τήν εὐκαιρία  τῆς σημαντικῆς ἀνακοινώσεως ἀπό τόν κ. Νίκο Θερμό (Ἑκδόσεις fagotto)  γιά τήν ἐπανέκδοση στό σύνολό της, τῆς θρυλικῆς θεωρίας τοῦ Dörpfeld, πού ἀφορᾶ τήν ταύτιση τῆς Λευκάδας μέ τήν Ὁμηρική Ἰθακη. Ἧταν πράγματι καιρός νά ἐπανέλθουμε καί νά προσεγγίσουμε  τό μεγάλης σημασίας ἀπώτατο προϊστορικό μας παρελθόν.

Ὁ Dörpfeld  ἦταν μιά μεγάλη προσωπικότητα στόν χῶρο τῆς Ἀρχαιολογίας. Ἦρθε σάν νεαρός ἀρχιτέκτων τοῦ γραφείου τοῦ Adler τό 1877, γιά ἀνασκαφές στήν Ὀλυμπία. Ἔκτοτε ἡ μυθιστορηματική ζωή του συνδέθηκε μέ τήν Ἑλλάδα καί ἰδιαίτερα μέ τήν Λευκάδα, γιά τήν ὁποία θυσίασε πολλά καί τῆς ἀφιέρωσε σχεδόν τήν μισή ζωή του.

Ὁ  ἴδιος, ἐπιλέγοντας σάν χῶρο ταφῆς του τήν Ἁγία Κυριακή καί σέ σημεῖο πού ἀγναντεύει αἰώνια τἠν δική του Ἰθάκη καί τό ομηρικό ὄρος Νηϊον, μας μεταφέρει μέ ἕναν τελευταῖο, ἀποφασιστικό τρόπο τήν πίστη του στήν θεωρία του.

Καί αὐτή ἡ πίστις ὀφείλει νά εἶναι γιά τήν Λευκάδα ἡ κινητήριος  δύναμις γιά νά προσπαθήσει μέ ὅλα της τά μέσα νά ξαναξεκινήσουν ὅλα καί πάλι.

Ὁ Dörpfeld πίστευε σθεναρά ὅτι ὁ Ὅμηρος ἀναφερόταν σέ πραγματικά περιστατικά κάτι  πού τότε  τό γερμανικό κατεστημένο δέν πίστευε. Παρά τό ὅτι οἱ ἀνασκαφές πού ἄρχισαν τότε σέ ὅλη τή Ἕλλάδα πιστοποιοῦσαν ὅτι ὁ Ὅμηρος πράγματι ἀναφερόνταν σέ πραγματικούς τόπους και περιστατικά. Κάτι πού σήμερα ἔχει πλέον γίνει γενικῶς ἀποδεκτό.   Γιατί ὄχι καί στἠν περίπτωση τῆς Λευκάδας ἥ ὁποία ταυτίζεται ἀπόλυτα μέ τίς περιγραφές τοῦ Ὅμήρου γιά τά  περιστατικά πού  ἀφοροῦν τήν Ἰθάκη καί τούς χώρους πού διαδραματίζεται τό ἔπος; Κάτι πού δέν συμβαίνει μέ τό σημερινό Θιάκι.

Στόν παρακάτω  χάρτη καταγράφονται οἱ σπουδαιότεροι χῶροι πού ἀναφέρονται στήν Ὀδύσσεια, ὅπως τούς κατέγραψε καί ταύτισε μέ τίς περιγραφές τοῦ Ὁμήρου, ὁ Dörpfeld. Καλόν εἶναι νά τούς γνωρίζουμε ὥστε νά μή τούς καταστρέφουμε. Εἶναι τό μεγάλο προϊστορικό  (ἱστορικό) μας παρελθόν, πού εἶναι περισσότερο σημαντικό ἀπό ὅτι φανταζόμαστε.  Καί εἶναι ἐξαιρετικά ἐνδιαφέρουσα ἡ περιγραφή τοῦ Ὁμήρου καί πῶς ὁ Dörpfeld, ἀναλύει καί ταυτίζει τίς περιοχές μέ τό ἔπος.

Οἱ μικροί μαύροι κύκλοι στόν χάρτη εἶναι ἡ θέση τῶν Μοναστηριῶν τῆς Λευκάδας. Παίζουν σημαντικό ρόλο γιατί συνήθως τέτοιες, ἰδίως θρησκευτικές ἐγκαταστάσεις, μπορεῖ νά συνέχιζαν  προηγούμενες ἀνάλογες μορφές.

1. Τό ὄρος Νήριτον, ἡ ὀροσειρά Ἐλάτη.
2. Τό ὄρος Νήϊον, οἱ σημερινοί Σκάροι.
3. Τό λιμάνι Φόρκυς, ὁ ὅρμος στά Σύβοτα.
4. Τό  ἀγρόκτημα  τοῦ Εὐμαίου,  στό ὀροπέδιο τοῦ Μαραντοχωρίου.
5. Ὁ ὅρμος πού ἀποβιβάστηκε ὁ Τηλέμαχος, ὁ ὅρμος Σκύδι.
6. Τό λιμάνι τῆς πόλεως τῆς Ἰθάκης, ὁ ὅρμος τοῦ Βλυχοῦ.
7. Ἡ θέση τῆς πόλεως τῆς Ἰθάκης, ἡ πεδιάδα τοῦ Νυδρίου.
8. Τό λιμάνι Ρεῖθρον, ὁ ὅρμος τοῦ χειμάρου Δημοσάρι.
9. Ἡ βρύση τῆς πόλεως τῆς Ἰθάκης, ἡ πηγή κάτω ἀπό τήν Παλαιοκατούνα.
10. Ἡ πηγή Μελάνυνδρος, ἡ πηγή Μαυρονέρι στό Νεοχῶρι.
11. Ὁ Ἑρμαῖος λόφος, τό ὄρος Ἀμάλι.
12. Τό ἀγρόκτημα τοῦ Λαέρτη, τό κτῆμα στοῦ Πασᾶ.
13. Ἡ Λευκάς πέτρη τοῦ Ὁμήρου, τό ἀκρωτήριο Δουκάτο.
14. Τό Ὁμηρικό φρούριο Νήρικος: Ἡ πόλις Πάλαιρος στήν χερσόνησο τῆς Πλαγιᾶς.
15. Τα Τάφια νησιά τοῦ Ομήρου: Τά νησιά Κάλαμος καί Καστός.

πηγή