Ακριβέ μου Διγενή, μνήμη μπροστά και μνήμη πίσω. Όραμα του χθες. Σινιάκι πεδινό, βουνίσια αντάρα. Έχει το μέλλον μνήμη; Αν όχι, πώς να διαβώ; Δεν έχω τελειώσει. Βλέπω πολλά στη σμίξη των περασμένων με τα μελλούμενα. Με παίρνουν όλα τα νερά. Αντίθετα στο ρεύμα. Σαν οι πέστροφες στον Αώο. Οραματίζομαι το παρελθόν στη σμίξη με το μέλλον. Στο σύνορο. Που είναι το παρόν. Οριακά κι απέκει. Διαβάτης, κυρατζής. Ψάχνοντας, χάνοντας, μα πάντοτε σε διάβα.
Ακούω πέταλα χρυσά, καρφιά μαλαματένια. Διαφορεμένους γυρισμούς και νόστους. Και χορούς ξεχωριστούς. Μετέωρους σε κιάφες απάτητες. Ψηλά πλαγιάζω. Αλαφραπάτης. Σε μνήματα αντάρτικα. Σε κλέφτικα λημέρια. Κίτσος Μπότσαρης και Κίτσος Χαρισιάδης. Αρβανίτικες λέξεις και νότες. Βλάχικοι χοροί στον τόπο. Οσμαντάκας και Καραπατάκης. Γράμμοστα του μοναδικού μας τάφου. Μοναξιά από χιόνι. Λάγιο κριάρι στην Γκιζντόβα. Φλογέρες βγαίνουν, χειμαδιά. Στο Μάτι. Στη μάνα του νερού. Στο Μουσαλάρι. Στη Σαλαμπριά μετά.
Της Παναγίας. Διάβα στο διάβα. Πρώτο κονάκι στη Μελούνα. Σαραντάπορος. Ντισικάτα. Χιλιμόδι. Μπουρπιτσκό. Ολο τ’ απόσκια να πατάς. Τ’ απόζερβα να παίρνεις. Ωσπου να φτάσεις τις πηγές. Στην Γκούρα. Στο Ισβορο κου Σκίνι. Να πιεις νερό αμίλητο. Ακριντο, όπως τότε. Να πέσεις ν’ αποξεχαστείς κάτω απ’ την Κιάτρα Μούκα. Να ονειρευτείς το παρελθόν. Να πας στο μέλλον.
Ονειρεμένε Διγενή, συγχώρα με, μα δεν μπορώ να σου μιλήσω για «αριστείες». Για στάνες μόνο. Για τ’ απάτητα βουνά…
Συγχώρα με… πουλάκι μου. Θα σου μιλήσω, όταν μιλήσεις. Σε γλώσσα άγνωστη στους άλλους, ανύπαρκτη. Φοινικικά, ρωμαίικα κι αραβικά αντάμα. Με πινδαίες αναπνοές και τόνους. Με βλαχικά απαρέμφατα και μετοχές αρχαίων. Καλπάζουσας της Λούνας. Με δυο φτερά στα πισινά της πόδια. Διασχίζοντας. Θάλασσες και συνόρατα. Βουνά κι απάτητες κορφές. Τον Γράμμο και το Αραράτ. Ακρίτας, αντάρτης κι Αγιος. Πατρίδες ξενιτιές πατώντας. Πατρίδες μητριές…
Κείμενο: Βασίλης Νιτσιάκος (καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)
