Μεγάλωσα ανάμεσα σε γυναίκες με μαντήλι κι ήταν καθοριστικό αυτό για την αγιοποίησή τους στα παιδικά μου μάτια.
Φιγούρες τραγικές ή καλές νεράιδες, θλιμμένες Παναγίες ή ηρωίδες του μόχθου σε τοπίο σημερινό, σε τοπίο χθεσινό, σκιές κινούμενες εκεί που το φως παίζει με το σκοτάδι κι ο θάνατος με τη ζωή.
Στο μυαλό και την ψυχή μας παίρνουν διαστάσεις μυθικές. Για μας που τις βλέπουμε χρόνο με το χρόνο να λιγοστεύουν και μαζί να λιγοστεύει κι η παιδικότητά μας. Γιατί οι μανάδες, όσο ζουν, είναι ασπίδες που μας προστατεύουν από τον θάνατο. Μετά περνάμε εμείς μπροστά. Και, χωρίς μάνα, ζητάμε αλλά δε βρίσκουμε πουθενά τη χαμένη παιδική μας ηλικία. Και σοβαρεύουμε κι ασχημαίνουμε, σαν δεν μπορέσουμε να κλέψουμε στις μνήμες μας λίγη ομορφιά και νιότη.
Σημαδεμένες απ’ τον πόνο της ξενιτιάς, του Χάρου, το ξεροβόρι, την «τσέντζερη», το «δεμάτι», τη «βαντάκα» και συχνά την αγνωμοσύνη για το δρόμο του μαρτυρίου που περπάτησαν, για να μας μεγαλώσουν.
Η ιεροπρέπεια του μαντηλιού κάνει τη Λευκαδίτισσα μάνα να ‘ρχεται στον ύπνο μας και να μην ξέρουμε στ’ αλήθεια, αν είναι η δική μας μάνα ή η Παναγιά. Και να ξυπνάμε απ’ τ’ όνειρο λυτρωμένοι απ’ τα δάκρυα, για τη ζέστη απ’ το χνώτο τους που νιώσαμε στο μάγουλό μας.
Οι Λευκαδίτισσες μάνες, οι πονεμένες και περήφανες! Που είχαν πάντα ένα μυστικό για να μοσχοβολάει το χωριό απ’ το «μπριάμι», την «κουλούρα», το «παλαμίδι» ή την «μαριδόπιτα». Γεύσεις και μυρωδιές από έναν χαμένο παράδεισο που νοσταλγούμε στην άγευστη και πλαστική μας ευωχία.
Σήμερα προβάλουν δειλά στην εκκλησιά, πόσο λιγόστεψαν, θαρρείς πως ξέφυγαν από σκιαθίτικο τοπίο σμιλεμένες ευλαβικά απ’ τη μοναδική γραφίδα του Παπαδιαμάντη.
*Απόσπασμα από το βιβλίο της Νόνης Σταματέλου “Το βαπόρι και άλλες ιστορίες” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Οδός Πανός και στη Λευκάδα μπορείτε να το προμηθευτείτε από το βιβλιοπωλείο Fagottobooks στη Ζακύνθου 7.
