Τα στοιχεία έρευνας σύμφωνα με την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση εξάγει ετησίως σε φτωχές χώρες πάνω από 10.000 τόνους απαγορευμένων, δολοφονικών για τις μέλισσες, φυτοφαρμάκων, παρουσίασε η Greenpeace. Και η Ελλάδα μεταξύ των χωρών που εξάγουν τα επικίνδυνα φυτοφάρμακα.
Όπως επισημαίνει, πρόκειται για νεονικοτινοειδή, δηλαδή φυτοφάρμακα που απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται στην Ε.Ε. αλλά συνεχίζουν να εξάγονται σε τεράστιες ποσότητες, προκαλώντας ανυπολόγιστη ζημιά στα έντομα-επικονιαστές και στο ευρύτερο οικοσύστημα.
Τα ευρήματα της ερευνητικής δημοσιογραφικής ομάδας της Greenpeace UK, Unearthed, και της ελβετικής ΜΚΟ Public Eye έρχονται στο φως εν όψει της Παγκόσμιας Ημέρας των Μελισσών στις 20 Μαΐου και είναι η πρώτη φορά που αποκαλύπτεται η πλήρης κλίμακα των εξαγωγών από την Ε.Ε.
Η έρευνα έδειξε ότι οι εταιρείες σχεδίαζαν να εξάγουν 13.274 τόνους φυτοφαρμάκων με βάση τα νεονικοτινοειδή από 13 χώρες της ΕΕ το 2021. Οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς με διαφορά ήταν το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ισπανία και η Γερμανία. Άλλες χώρες με σημαντικές ποσότητες εξαγωγών είναι η Ολλανδία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Ελλάδα και η Δανία.
Σχεδόν το μισό από αυτό το τοξικό φορτίο προοριζόταν για τη Βραζιλία, με προγραμματισμένες εξαγωγές συνολικού ύψους 6.272 τόνων. Η Βραζιλία φιλοξενεί το 20% της βιοποικιλότητας στον κόσμο, αλλά έχει πολύ πιο αδύναμους κανονισμούς από την Ε.Ε. σχετικά με το ποια φυτοφάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Υπάρχουν πολλές αναφορές για μεγάλο αριθμό μελισσών που πεθαίνουν στη Βραζιλία, εν μέρει ως αποτέλεσμα της έκθεσης στα νεονικοτινοειδή.
Η συντριπτική πλειονότητα των προγραμματισμένων εξαγωγών της Ε.Ε. (11.359 τόνοι, 86%) προορίζονταν για χώρες χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος, οι οποίες αποτέλεσαν τους 59 από τους 78 προορισμούς, και πρόκειται για χώρες όπως η Αργεντινή, η Νότια Αφρική, η Γκάνα και η Ινδονησία. Πολλές από τις χώρες αυτές είναι σημαντικές εστίες βιοποικιλότητας παγκοσμίως. Περισσότερες από δώδεκα εταιρείες εμπλέκονται, αλλά ο μεγαλύτερος εξαγωγέας με διαφορά ήταν ο αγροχημικός γίγαντας Syngenta. Οι προγραμματισμένες εξαγωγές της εταιρείας ανήλθαν σε 10.457 τόνους (79% του συνόλου) μέσω μιας σειράς θυγατρικών της σε όλη την ήπειρο.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Σύμφωνα με την έρευνα της Greenpeace, όσον αφορά την εξαγωγή επικίνδυνων φυτοφαρμάκων, καταγράφονται τα εξής:
● Το 2021, η Ελλάδα γνωστοποίησε εξαγωγές 223 τόνων φυτοφαρμάκων συνολικά, οι οποίοι περιείχαν συνολικά περίπου 43 τόνους των απαγορευμένων νεονικοτινοειδών ουσιών imidacloprid και thiamethoxam
● Για τη μεγάλη πλειοψηφία των εξαγωγών (221 τόνοι) η γνωστοποίηση ήρθε από τη Syngenta για προϊόντα που περιείχαν την ουσία thiamethoxam
● Το 82% των εξαγωγών αυτών (σε βάρος) προορίζονταν για χώρες μεσαίου ή χαμηλού εισοδήματος, όπου οι ειδικοί λένε ότι η χρήση των πολύ επικίνδυνων φυτοφαρμάκων είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει απειλή για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον.
● Ο κύριος προορισμός ήταν η Γκάνα (50 τόνοι), με δεύτερο το Ιράν (35 τόνοι) και τρίτη την Αίγυπτο (20 τόνοι). Περίπου 18 τόνοι κατευθύνθηκαν στην Ελβετία, για διαμόρφωση και δεύτερη εξαγωγή σε άλλες χώρες.
«Απειλή για τη φύση και την επισιτιστική ασφάλεια»
Όπως επισήμανε ο δρ Νταγκ Παρ, επικεφαλής επιστήμονας στο βρετανικό γραφείο της Greenpeace, «οι επιστήμονες είναι σαφείς: τα νεονικοτινοειδή σκοτώνουν τις μέλισσες και άλλους επικονιαστές, ενώ απειλούν τη φύση και την επισιτιστική ασφάλεια, γι’ αυτό και έχουν απαγορευτεί στην Ευρώπη. Όσο οι νομοθέτες της ΕΕ αποτυγχάνουν να κλείσουν αυτό το νομικό παραθυράκι, οι χημικές εταιρείες ρίχνουν τα δηλητήριά τους σε φτωχότερες χώρες που δεν έχουν τους κανονισμούς να τις σταματήσουν. Αυτή η υποκριτική, κοντόφθαλμη προσέγγιση θα μας κάνει όλους να λιμοκτονήσουμε».
Τι είναι τα νεονικοτινοειδή
Τα νεονικοτινοειδή είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο είδος εντομοκτόνου στη Γη και χρησιμοποιείται σε τεράστια ποικιλία φρούτων, λαχανικών και δημητριακών που καταναλώνονται σε όλο τον κόσμο. Ένας αυξανόμενος όγκος επιστημονικών στοιχείων δείχνει πόσο μεγάλη ζημιά μπορούν να προκαλέσουν στις μέλισσες, από τις οποίες εξαρτόμαστε για την επικονίαση των καλλιεργειών και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Δείχνουν επίσης ότι τα νεονικοτινοειδή μπορούν να απορροφηθούν από το έδαφος και τα ξυλώδη φυτά και να διαρρεύσουν σε ποτάμια και υπόγεια ύδατα, προκαλώντας βλάβη για πολλά χρόνια.
Τρία από τα πιο διαδεδομένα νεονικοτινοειδή (το thiamethoxam, το imidacloprid και το clothianidin) έχουν απαγορευτεί για χρήση σε εξωτερικούς χώρους στην ΕΕ από το 2018, αλλά οι εταιρείες τα εξάγουν από την Ευρώπη σε χώρες με χαλαρότερους κανονισμούς.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε πρόσφατα (στις 8 Μαΐου) δημόσια διαβούλευση σχετικά με μια πρωτοβουλία για την απαγόρευση της «παραγωγής και/ή εξαγωγής ορισμένων επικίνδυνων χημικών ουσιών που απαγορεύονται στην ΕΕ – για την προστασία των χωρών εκτός ΕΕ από τις αρνητικές επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον». Δεσμεύτηκε να τερματίσει αυτή την πρακτική στη στρατηγική της για τα χημικά προϊόντα τον Οκτώβριο του 2020, αλλά ο χρόνος για να τηρήσει αυτή την υπόσχεση πριν από τις επόμενες ευρωεκλογές εξαντλείται.
