Η αντιστοίχιση των γεγονότων των ιερών κειμένων με την πραγματική ιστορία είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα μεταξύ των ερευνητών
Η αντιστοίχιση της βιβλικής αφήγησης με τα ιστορικά στοιχεία είναι μια δύσκολη υπόθεση. Νέα έρευνα δείχνει ότι τα γεωμαγνητικά δεδομένα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον ακριβή προσδιορισμό των ημερομηνιών των βιβλικών στρατιωτικών εκστρατειών.
Οι αναμνήσεις είναι ασταθή πράγματα. Ίσως να θυμάστε μια οικογενειακή εκδρομή στην παραλία ή να μαθαίνετε κολύμπι ως παιδί. Θα μπορούσατε όμως να αναφέρετε την ακριβή ημερομηνία ή ακόμη και το έτος που συνέβησαν αυτά τα γεγονότα; Χωρίς τη βοήθεια ενός καθημερινού ημερολογίου, δεν είναι τίποτα περισσότερο από εικασίες.
Το ίδιο πρόβλημα ισχύει και για τις πολιτιστικές αναμνήσεις και την ιστορία. Και όσο πιο πίσω στο χρόνο πηγαίνετε, τόσο πιο δύσκολο είναι να ξέρετε πότε ή αν κάτι συνέβη πραγματικά.
Η Εποχή του Σιδήρου στο Λεβάντε, η οποία έλαβε χώρα 1200-500 π.Χ., είναι ένα παράδειγμα ιστορικής περιόδου με ιδιαίτερα θολή χρονολογία. Είναι μια εποχή κατά την οποία δημιουργήθηκαν πολλές από τις πολιτιστικές ιστορίες της Εγγύς Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και της Ευρώπης, οι οποίες μεταδόθηκαν μέσω ιστοριών που προέρχονται αρχικά από την εβραϊκή Βίβλο.
Η αντιστοίχιση των γεγονότων των ιερών κειμένων με την πραγματική ιστορία είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα μεταξύ των ερευνητών.
«Ονομάζεται συζήτηση για τη χρονολογία της Εποχής του Σιδήρου. Είναι μια τεράστια διαφωνία σχετικά με τη χρονολογία των γεγονότων στη Βίβλο», δήλωσε στη DW ο Γιοάβ Βακνίν, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ.
Ο Βακνίν δημοσίευσε πρόσφατα μαζί με συναδέλφους του μια εργασία που χρησιμοποιεί μια νέα μέθοδο που ονομάζεται «γεωμαγνητική χρονολόγηση» για να συνθέσει το πότε έλαβαν χώρα ορισμένα γεγονότα κατά την Εποχή του Σιδήρου στο Λεβάντε.
Ζωγραφική των Σοδόμων και των Γόμορρων
Τα Σόδομα και τα Γόμορρα καταστράφηκαν από τον Θεό ως θεία τιμωρία για την αμαρτία του ανθρώπου. Ο Λωτ και οι κόρες του (στην εικόνα) έφυγαν από την πόλη, αλλά η γυναίκα του γύρισε για μια τελευταία ματιά και μετατράπηκε σε στήλη άλατος:
Πώς συσχετίζεται η ιστορία
Οι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι χρησιμοποιούν δύο κύριες πηγές πληροφοριών για να μάθουν πότε, πού και αν συνέβησαν ιστορικά γεγονότα.
«Γνωρίζουμε πολλά για τη χρονολογία του αρχαίου Λεβάντε από την εβραϊκή Βίβλο καθώς και από τα ασσυριακά και αιγυπτιακά κείμενα», δήλωσε η Helen Gries, επιμελήτρια στο μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο.
Ωστόσο, τα κείμενα συχνά γράφονται και προσαρμόζονται δεκαετίες ή εκατοντάδες χρόνια μετά την πραγματοποίηση ενός γεγονότος, γεγονός που καθιστά δύσκολη την επαλήθευση της αυθεντικότητάς τους.
Ορισμένα κείμενα, όπως το θριαμβικό ανάγλυφο στο ναό Κάρνακ της Αιγύπτου, το οποίο απεικονίζει τον φαραώ Σοσένκ Α΄ να κατακτά τα εδάφη της Ιουδαίας γύρω στο 900 π.Χ., μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από τις μάταιες επάρσεις ενός μεγαλομανούς βασιλιά, για παράδειγμα.
Οι ερευνητές μπορούν επίσης να χρονολογήσουν γεγονότα εξετάζοντας υπολείμματα κεραμικής από αρχαιολογικούς χώρους, οι οποίοι έχουν στρώματα από συντρίμμια και αντικείμενα όσο πιο βαθιά μπαίνεις, τόσο πιο πίσω στην ιστορία βρίσκεσαι.
«Ωστόσο το πρόβλημα είναι ότι πρόκειται για σχετική χρονολογία. Ξέρουμε τι έρχεται νωρίτερα και τι αργότερα, αλλά δεν μας λέει πότε συνέβησαν τα πράγματα», δήλωσε η Gries στην DW.
Φωτό: Ναός Κάρνακ
Ραντεβού με γεγονότα με μαγνητισμό και φωτιά
Στη μελέτη του Βακνίν, η οποία δημοσιεύθηκε στο PNAS (Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών) των ΗΠΑ την περασμένη εβδομάδα, οι συγγραφείς περιέγραψαν ένα νέο επιστημονικό τέχνασμα που βοηθά στην χρονολόγηση γεγονότων ειδικά αυτών που περιλαμβάνουν φωτιά.
Οι ερευνητές διευκόλυναν μια διαδικασία που ονομάζεται αρχαιομαγνητική χρονολόγηση, μια μέθοδος που χρησιμοποιεί τον μαγνητισμό και η οποία, όπως λένε, προσφέρει ακριβέστερους τρόπους χρονολόγησης των αντικειμένων.
Για να εξηγήσουμε πώς λειτουργεί η αρχαιομαγνητική χρονολόγηση, είναι πρώτα σημαντικό να ξέρουμε ότι το μαγνητικό πεδίο της Γης αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Δεύτερον, όταν θερμαίνονται σε εκατοντάδες βαθμούς κελσίου, οι μικροσκοπικές μαγνητικές ενώσεις σε υλικά όπως ο πηλός ευθυγραμμίζονται με το μεταβαλλόμενο μαγνητικό πεδίο της Γης.
«Οι πόλεις εκείνης της εποχής χτίζονταν με τούβλα από λάσπη που είχαν αποξηρανθεί στον ήλιο. Όταν θερμαίνονται, όπως σε μια καταστροφική πυρκαγιά, τα μαγνητικά ορυκτά μέσα στα τούβλα ευθυγραμμίζονται με ένα μαγνητικό πεδίο όπως οι βελόνες της πυξίδας. Όταν κρυώσουν, κολλάνε σε μια χρονική θυρίδα που δείχνει πότε έλαβε χώρα η πυρκαγιά», εξήγησε ο Βακνίν.
Με την εξέταση αυτών των «χρονικών κλειδαριών», οι ερευνητές μπόρεσαν να εντοπίσουν καλύτερα πότε συνέβησαν ορισμένα ιστορικά γεγονότα.
Ο Φαραώ Σοσένκ μπορεί τελικά να μην μπλόφαρε
Αρχικά, οι ιστορικοί αμφέβαλλαν για το αν ο Φαραώ Σοσένκ ο πρώτος, κατέκτησε όντως με τη βία το Λεβάντε γύρω στο 900 π.Χ.
«Οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν ότι ο του Σοσένκ δεν κατέστρεψε τίποτα όταν εισέβαλε στο Λεβάντε – αντίθετα πιστεύουν ότι οι ιουδαϊκές πόλεις τον πλήρωσαν να φύγει για να μην καταστρέψει τίποτα», δήλωσε ο του Βακνίν.
Ωστόσο, με τη βοήθεια της νέας μεθόδου αρχαιομαγνητικής χρονολόγησης, ο του Βακνίν δήλωσε ότι ο Φαραώ μπορεί τελικά να έλεγε την αλήθεια για τις καταστροφικές του τάσεις.
Ο του Βακνίν μελέτησε τα στοιχεία της καταστροφής στην ιουδαϊκή πόλη Τελ Μπεθ-Σεάν. Οι ανασκαφείς του χώρου αρχικά πρότειναν ότι η πόλη καταστράφηκε κάποια στιγμή γύρω στο 830 π.Χ. Στη Βίβλο, αυτό ταιριάζει με μια στρατιωτική εκστρατεία στο Βασίλειο του Ιούδα με επικεφαλής τον Χασαήλ, βασιλιά του Αράμ Δαμασκού.
Ο Βακνίν πήρε δείγματα τούβλων από το Τελ Μπεθ-Σεάν που είχαν καεί σε κάποιου είδους πυρκαγιά. Τα γεωμαγνητικά δεδομένα που μπόρεσε να ανασκάψει από τα δείγματα υποδηλώνουν ότι η πόλη καταστράφηκε στην πραγματικότητα κάποια στιγμή γύρω στο 830 π.Χ. Στη Βίβλο, αυτό ταιριάζει με μια στρατιωτική εκστρατεία στο Βασίλειο του Ιούδα υπό την ηγεσία του Χασαήλ, βασιλιά του Αράμ της Δαμασκού.
Ο Βακνίν πήρε δείγματα τούβλων από το Τελ Μπεθ-Σεάν που είχαν καεί σε κάποιου είδους πυρκαγιά. Τα γεωμαγνητικά δεδομένα που μπόρεσε να ανασκάψει από τα δείγματα δείχνουν ότι η πόλη καταστράφηκε στην πραγματικότητα ογδόντα χρόνια νωρίτερα, γύρω στο 900 π.Χ.
«Αυτό απέκλεισε την καταστροφή από τον βασιλιά Χασαήλ. Αντίθετα, ο χρόνος της πυρκαγιάς αντιστοιχεί όντως με την εκστρατεία του Σοσένκ», δήλωσε ο Βακνίν.
Ο Βακνίν και οι συνεργάτες της συγγραφείς του λένε ότι η εργασία τους δεν αποδεικνύει ότι ο Σοσένκ κατέστρεψε οριστικά το Μπεθ-Σεάν. Αντίθετα, λένε, παρέχει ένα παράδειγμα για το πώς η αρχαιομαγνητική χρονολόγηση μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της κατανόησης του πότε έλαβαν χώρα ιστορικά γεγονότα και να συμβάλει στις συνεχιζόμενες συζητήσεις σχετικά με τη χρονολογία των ηγεμόνων του Ισραήλ και του Ιούδα.
Άλλο ένα κομμάτι του ιστορικού παζλ
Αν και τα γεωμαγνητικά δεδομένα μπορούν να είναι χρήσιμα στο να μας πουν πότε συμβαίνει η καταστροφή, ο Dieter Vieweger, διευθυντής του Γερμανικού Ευαγγελικού Ινστιτούτου Αρχαιολογίας, δήλωσε ότι η μέθοδος έχει και τις αδυναμίες της.
«Το πρόβλημα έχει να κάνει με την ερμηνεία. Ναι, χρονολογούμε την πυρκαγιά και την καταστροφή της πόλης, αλλά τα δεδομένα δεν μας λένε αν προκλήθηκε από πολεμικές συγκρούσεις ή πυρκαγιά ή συμφορά από σεισμό», δήλωσε ο Vieweger.
Για να κατανοήσουν τις συγκεκριμένες αιτίες της καταστροφής, οι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι πρέπει ακόμη να συμπληρώσουν τις γνώσεις που αποκτούν μέσω της αρχαιομαγνητικής χρονολόγησης με ιστορικά κείμενα και αρχαιολογικά ευρήματα.
Ο Vieweger δήλωσε ότι τα γεωμαγνητικά δεδομένα δεν θα λύσουν το πρόβλημα με τη χρονολόγηση, αλλά βοηθούν να προσφερθεί ένα ακόμη κομμάτι στο ιστορικό παζλ.
Τι ακολουθεί
«Το επόμενο ερευνητικό έργο σκοπεύει να μας βοηθήσει να καταλάβουμε τι συνέβη μερικές εκατοντάδες χρόνια νωρίτερα. Εδώ οι διαμάχες είναι πολύ μεγαλύτερες», δήλωσε ο Ο Βακνίν, αναφερόμενος στην εποχή που οι αρχαίοι Ισραηλίτες κατοίκησαν τη γη της Χαναάν.
Σύμφωνα με την Gries, αυτό είναι το νόημα της αρχαιολογίας και της ιστορίας.
«Δεν μπορούμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα τι συνέβη στο παρελθόν, αλλά μπορούμε να ανασυνθέσουμε τι είναι πιο πιθανό να συνέβη», είπε.
Σύνταξη: Ντάνιελ Στάνκοβιτς
