Το ποίημα αφηγείται τη μυστηριώδη επίσκεψη ενός κορακιού που μιλάει σε έναν απογοητευμένο εραστή, καταδεικνύοντας την αργή κατάβαση του ανθρώπου στην οδύνη και στην τρέλα.
Η ποίησή του είναι βαθιά και στιλπνή σαν όνειρο, μυστηριακή και τέλεια σαν κρύσταλλο» ισχυρίσθηκε κάποτε ο Μποντλέρ, ενώ ο σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ είχε αναρωτηθεί: «Πού ήταν το αστυνομικό μυθιστόρημα πριν του εμφυσήσει την πνοή της ζωής»; Και, βέβαια, είναι ο πρίγκιπας της φαντασίας, ο περιπλανώμενος μοναχικός ταξιδευτής στα βασίλεια του εφιάλτη και του θανάτου, ο παθιασμένος ποιητής του ζόφου και του λυκόφωτος, ο συγγραφέας του ακραίου, του υπερβολικού, του παράδοξου, του υπέρτατου, που ωθεί το καθετί πέρα από τα όριά του:
Σε εκείνη τη σκοτεινή περιοχή όπου η λογική απέχει ελάχιστα από την παράνοια, με τις δυνατότητες του ανθρώπινου πνεύματος να αμφισβητούνται ευθέως.
Πρώτος, επίσης, εκείνος συνέλαβε τη σύνθεση του ποιήματος πάνω σε ένα αυστηρά δομημένο σχεδιασμό, ενώ η παράξενα ποιητική του υπόσταση δεν έπαψε να εμφανίζεται πολλαπλασιαστικά στον μονίμως αινιγματικό και μισοσκότεινο κόσμο των διηγημάτων του. Και, ακόμη, εάν υπάρχει κάποιος που να κατέχει ομόθυμα μία περίοπτη θέση στη διαμόρφωση και εξέλιξη του διηγήματος -σε παγκόσμια κλίμακα- αυτός δεν είναι άλλος από τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε (1809-1849), ο οποίος μέσα από ένα ευρύτατο φάσμα ιστοριών έφτασε σχεδόν την τελειότητα: διηγήματα φαντασίας, ορθολογισμού, αστυνομικής έρευνας, τρόμου, εγκλήματος και ψυχικής ανάλυσης.
Μάλιστα, όσον αφορά στις αστυνομικές ιστορίες, υπήρξε -στην ουσία- ο επινοητής τους. Με τις «Δολοφονίες της οδού Mοργκ» ο Πόε καθιέρωσε τον αστυνομικό ντετέκτιβ που αναζητά λογικές λύσεις στην αμείλικτη γεωμετρία του εγκλήματος. Στο δε «Βαρέλι του Aμοντιλάδο», συνδυάζεται η ανατριχιαστική ιστορία εκδίκησης με την ενδελεχή ψυχολογική μελέτη, ενώ από τα διηγήματα φαντασίας και βίας, το «Oυίλιαμ Oυίλσον» αποτελεί -δίχως άλλο- μία υποδειγματική σπουδή στο θέμα της διπλής προσωπικότητας.
Ο Πόε έμελλε να δώσει και μερικές εξαιρετικές ιστορίες τρόμου και εσωτερικής διερεύνησης με στοιχεία αλληγορίας, όπως η περίφημη «Bερενίκη», η οποία πραγματεύεται το θέμα της πρόωρης ταφής και της επιστροφής των νεκρών. Επίσης, η εντυπωσιακή -από κάθε άποψη- «Πτώση του οίκου των Ασερ» έρχεται να αποκρυσταλλώσει όλη τη θεματική του συγγραφέα: Ένα διήγημα ή αλλιώς μια αξεπέραστη ελεγεία της παρακμής, του αδιεξόδου και του θανάτου, ένας αιχμηρός στοχασμός πάνω στην αναζήτηση της αιώνιας ομορφιάς που περιστοιχίζεται, ωστόσο, από τα αδιέξοδα της θνητής υπόστασης.
Άλλωστε, αυτό είναι το υπέρτατο όριο που ελκύει υπνωτιστικά αυτόν το ιδιοφυή συγγραφέα: ο Θάνατος. Μία έμμονη ιδέα που αναδεικνύεται -με απαράμιλλη ευρηματικότητα- στις πιο ακραίες εκδοχές της: τη δολοφονία, τη μοίρα του φυσικού θανάτου, την ακαθόριστη απειλή ενός επικείμενου τέλους, τον φιλοσοφικό στοχασμό πάνω στον αναπόφευκτο αφανισμό. Όμως, αυτή η γοητεία του θανάτου, όπως διαχέεται από όλο το έργο του Πόε, δεν οφείλεται σε κάποιο νοσηρό «πυρετό», αλλά αποτελεί μία άμεση συνέπεια της απόλυτα -και άνευ όρων- λογικής συνειδητοποίησης του αλλόκοτου, του ασύλληπτου, του αδιανόητου.
Mε άλλα λόγια, είναι ένας συγγραφέας που εστιάζει στο φανταστικό μέσα από μία αυστηρή και αναπόδραστη λογική και όχι τάχα από την άρνησή της. Δημιουργός νέων μορφών και επινοητικός εξερευνητής άγνωστων χώρων ξεδιπλώνει -εν τέλει- το θέμα του σε βάθος και όχι σε έκταση, τοποθετώντας τα φαινομενικά δευτερεύοντα στοιχεία στο επίκεντρο του αφηγηματικού ενδιαφέροντος.
Όπως και να ’χει, τα περισσότερα από τα ποιήματά του –κάτι που φαίνεται από αυτήν την εμβληματική δίγλωσση έκδοση με τίτλο «Το κοράκι» σε χαρακτικά του Γκυστάβ Ντορέ- βασίζονται πάνω σε μία θεωρία, την οποία ο Πόε πρώτος συνέλαβε: Τη θεωρία τού να κατασκευάζεις ποιήματα πάνω σε μια δεδομένη και αυστηρά μελετημένη ποιητική. Το «Αl Aaraaf», για παράδειγμα, δημιουργήθηκε με τη σαφή πρόθεση να εκθέσει την αισθητική θεωρία του Πόε: Η ομορφιά ανήκει στη δικαιοδοσία της τέχνης, ο καλλιτέχνης πρέπει να αποκαλύπτει την αλήθεια μέσω της ομορφιάς και οφείλει να κρατήσει την τέχνη μακριά από το πάθος.
Επίσης, στο ποίημα «Στην Ελένη» περιγράφει πώς ένας καλλιτέχνης που χάθηκε στις τρικυμιώδεις θάλασσες των παθών, ξαναβρίσκει την καλλιτεχνική του πατρίδα μέσα από την ομορφιά μιας γυναίκας. Στο «Israfel» υποδεικνύει ότι σε τούτο τον κόσμο ο ποιητής μπορεί να πλησιάσει την αλήθεια μόνο μέσα από το πέπλο των ωραίων μορφών, ενώ στο «The Sleeper» και στο «City in the Sea» ξεδιπλώνεται μια σειρά από εικόνες, όλες βγαλμένες από την προκατάληψη ότι εκείνοι που πέθαναν αναπαύονται άνετα στους τάφους τους, μόνο για όσο χρόνο τους θυμούνται οι φίλοι τους που επέζησαν.
Όσο για το πιο διάσημο ποίημά του, «Το κοράκι», περιγράφει την απαρηγόρητη λύπη του θλιμμένου εραστή που αδυνατεί να πιστέψει στη μεταθανάτια ζωή. Το ποίημα δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1836 και αφηγείται τη μυστηριώδη επίσκεψη ενός κορακιού που μιλάει σε έναν απογοητευμένο εραστή, καταδεικνύοντας την αργή κατάβαση του ανθρώπου στην οδύνη και στην τρέλα. Ο εραστής, που συχνά αναγνωρίζεται ως μαθητής, θρηνεί για την απώλεια της αγαπημένης του Ελεονόρας.
Καθισμένο στην προτομή της Παλλάδας, το «κοράκι φαίνεται να ενοχλεί τον αφηγητή με τη συνεχή επανάληψη της φράσης «Ποτέ πια».
Πρόκειται για μια ποιητική σύνθεση γεμάτη με λαϊκές, μυθολογικές, θρησκευτικές και κλασικές αναφορές, με τον Πόε να ισχύρίζεται ότι έγραψε το «Κοράκι» λογικά και μεθοδικά, με την πρόθεση του να φτάσει σε ένα αποτέλεσμα που θα συνδύαζε ταυτόχρονα την ανάλυση, τις ψευδαισθήσεις, την πρωτοτυπία στην ποιητική δομή, ακόμη και την εικονογράφηση!
Εδώ, μέτρο, ρυθμός, ομοιοκαταληξία, μουσικές συνηχήσεις, πυκνότητα νοημάτων και ποιητική εικόνα, αποτελούν ένα αδιαχώριστο σύνολο. Και όλα αυτά, από έναν ποιητή που είδε πριν από οποιονδήποτε άλλο το μεγαλείο στον συμβολισμό, την υπεραισθαντικότητα, τη μυστικοπάθεια, και την ασυνήθιστα ζοφερή, υποβλητική διάθεση. Ένα είναι βέβαιο: έπειτα από τη γνωριμία του αναγνώστη με τον κόσμο του Έντγκαρ Άλλαν Πόε, τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο…
Κείμενο: Γιώργος Βαϊλάκης
Εικονογράφηση: Κατερίνα Καραλή
*Το βιβλίο “το Κοράκι” του Έντγκαρ Άλαν Πόε, μπορείτε να το βρείτε στο βιβλιοπωλείο Fagottobooks στη Λευκάδα, Ζακύνθου 7.
