Μετά από ένα καλοκαίρι ακραίων καιρικών φαινομένων και μια έκθεση που υπογραμμίζει τα επιστημονικώς αδιαμφισβήτητα σημάδια της κλιματικής αλλαγής, οι καθημερινές μου βόλτες για περπάτημα στη φύση έχουν αποκτήσει νέο νόημα.
Γράφει η Emily Zak
Από το ανοιχτό παράθυρό μου αντικρίζω ένα κολάζ από αποχρώσεις του πράσινου. Ακούω το τιτίβισμα των πουλιών και, αφού βρίσκομαι στην Αγγλία, βλέπω τις πρώτες σταγόνες της φθινοπωρινής βροχής. Όπως συνέβη σε πολύ κόσμο, χρειάστηκε να μείνω κλεισμένη μέσα την τελευταία χρονιά για να εκτιμήσω τον χρόνο που περνώ στη φύση. Και, συχνά, αυτός ήταν ο μόνος χρόνος που έβγαινα έξω από τα όρια του σπιτιού μου.
Όταν έγραφα πέρυσι για την ιαπωνική μέθοδο του forest bathing -ή Shinrin–yoku– δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι οι στοχαστικές μου βόλτες για περπάτημα στο Holland Park θα γίνονταν μια καθημερινή ιεροτελεστία. Και ενώ ανέκαθεν υποστήριζα την υπαίθρια άσκηση, έπρεπε να αφήσω στην άκρη τα ακουστικά μου για να βιώσω στο έπακρο την εμπειρία με όλες μου τις αισθήσεις – από τους ήχους και τα αρώματα μέχρι το άγγιγμα του ήλιου στην επιδερμίδα μου. (Να πω εδώ ότι τον όρο Shinrin–yoku τον επινόησε ο Tomohide Akiyama, υπουργός Γεωργίας της Ιαπωνίας, το 1982, βασισμένος στην πεποίθηση ότι ακόμα κι ένα μικρό χρονικό διάστημα μέσα στο πράσινο μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη για την υγεία. Ο όρος «bathing» δεν έχει την κυριολεκτική σημασία της κολύμβησης, αλλά της εναρμόνισης με τους ήχους της φύσης.)
Επί αιώνες στρεφόμαστε στη φύση για να βελτιώσουμε τόσο τη φυσική όσο και την πνευματική μας κατάσταση. Όταν ο Frederick Law Olmstead σχεδίαζε το Central Park της Νέας Υόρκης, το 1857, στόχος του ήταν να αποτελέσει τους πνεύμονες της πόλης. Σε μια μελέτη του περιοδικού Science το 1984, επιστήμονες αναγνώρισαν τα οφέλη τού να κοιτάζει κανείς τη φύση από το παράθυρό του ή ακόμα και μέσα από μια φωτογραφία κατά τη διάρκεια της αποθεραπείας μετά από χειρουργική επέμβαση, καθώς η ομορφιά της ανοίγει νέες προοπτικές και προσφέρει καταφύγιο για τις πιο δύσκολες προκλήσεις. Ο χρόνος στη φύση μειώνει τα επίπεδα της ορμόνης του στρες, της κορτιζόλης, βοηθά το ανοσοποιητικό σύστημα και καταστέλλει το άγχος. Οι σχηματισμοί της, εξάλλου, έχουν λειτουργήσει ως πηγή έμπνευσης για τα πιο εμβληματικά κινήματα τέχνης και design. Ο Αμερικανός αρχιτέκτονας Frank Lloyd Wright, ο «πατέρας της οργανικής αρχιτεκτονικής», άντλησε έμπνευση από τον φυσικό κόσμο, εναρμονίζοντάς τον με όσα τον περιβάλλουν και καθορίζοντας έτσι τη σύγχρονη αρχιτεκτονική – χαρακτηριστικά παραδείγματα της δουλειάς του αποτελούν το Μουσείο Guggenheim στο Μανχάταν, που θυμίζει όστρακο, και η κατοικία Fallingwater στην Πενσυλβάνια, χτισμένη σε έναν καταρράκτη.
Έχει περάσει ένας χρόνος που ακολουθώ τη συνήθεια του forest bathing, ενώ το περιβάλλον αντιμετωπίζει τεράστια κρίση. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν ως αποτέλεσμα πρωτοφανείς θερμοκρασίες, που με τη σειρά τους προκαλούν ξηρασία και πυρκαγιές με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση απ’ ό,τι στο παρελθόν. Η κλιματική αλλαγή είναι πια γενική επιστημονική παραδοχή. Μπορεί τα σημάδια της υπερθέρμανσης του πλανήτη να μην είναι ορατά στις καθημερινές μου βόλτες, ωστόσο ένα πλημμυρισμένο υπόγειο μετά από έντονη βροχόπτωση στο Λονδίνο, η οποία προκλήθηκε από το ίδιο σύστημα που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή ολόκληρων δρόμων στη Γερμανία, είναι κάτι που μπορώ να αναγνωρίσω ως πρόβλημα – η καγκελάριος Angela Merkel δήλωσε πως δεν υπάρχουν στα γερμανικά οι λέξεις για να περιγράψουν την καταστροφή που προκάλεσαν οι πλημμύρες που σκότωσαν εκατοντάδες ανθρώπους στη Γερμανία και στις γειτονικές της χώρες.
Μετά από όλα αυτά, θα περίμενε κανείς πως θα ήταν εύκολο να αποφασίσουμε ότι πρέπει να προστατεύσουμε τη φύση. Και όμως, η πολιτικοποίηση της κλιματικής αλλαγής έχει καθυστερήσει ή ακόμη και αντιστρέψει τις παγκόσμιες προσπάθειες για μείωση των εκπομπών αερίων. Άλλωστε, τα μεγαλύτερα λόμπι ορυκτών καυσίμων έχουν ξοδέψει πολλά εκατομμύρια για να εμποδίσουν πολιτικές για το κλίμα, ενώ έχουν επενδύσει πολύ μικρό μέρος των κερδών τους σε προγράμματα μείωσης εκπομπών άνθρακα. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), θα χρειαστεί να περάσουν πολλές γενιές για να αναστραφεί η υπερθέρμανση του πλανήτη, ενώ υπάρχει ξεκάθαρη σύνδεση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των ακραίων καιρικών φαινομένων του φετινού καλοκαιριού – από τις πυρκαγιές και τους άνευ προηγουμένου καύσωνες στην Ελλάδα ή τις πλημμύρες σε μέρη της Ευρώπης όπου συνήθως δεν παρατηρούνται ακραία φαινόμενα μέχρι την ξηρασία στην Καλιφόρνια. Παρά τις προειδοποιήσεις δεκαετιών για την ανάγκη να μειωθούν οι εκπομπές ρύπων, η έκθεση τονίζει πως είναι ζωτικής σημασίας να αλλάξουμε έστω και τώρα πορεία, καθώς το τίμημα θα είναι ακόμη βαρύτερο αν δεν αναλάβουμε δράση άμεσα. Μετά από έναν χρόνο σε lockdown, πολλοί αρπάξαμε την ευκαιρία να κάνουμε και πάλι διακοπές, γεμίζοντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με φωτογραφίες με κρυστάλλινα νερά και πανέμορφα ηλιοβασιλέματα. Το φετινό καλοκαίρι όμως μας έδειξε και ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι μια αφηρημένη έννοια, αλλά μια νέα πραγματικότητα που μας αφορά όλους.
Κι ενώ το forest bathing δεν αποτελεί λύση για το μείζον αυτό πρόβλημα, μπορεί να μας βοηθήσει να μην το αγνοούμε. Πράγματι, η αμφισβήτηση της κατάστασης έχει καθυστερήσει την αποτελεσματική χάραξη πολιτικής. Οι ανακοινώσεις όμως πλέον πολλών χωρών και επιστημονικών φορέων μπορούν ίσως να πείσουν τους δύσπιστους. Αξίζει να αντιμετωπίσουμε όσους αμφισβητούν τα συμπεράσματα της επιστήμης με κριτική ματιά. Τα τραγικά γεγονότα του φετινού καλοκαιριού μάς έδειξαν πως δεν είναι ώρα να στρουθοκαμηλίζουμε και να ελπίζουμε πως η υπερθέρμανση του πλανήτη θα σταματήσει ξαφνικά. Πρέπει να συνεργαστούμε και να απαιτήσουμε να αναλάβουν τις ευθύνες τους όσοι δημιουργούν το πρόβλημα, καθώς και όσοι εμποδίζουν τις πολιτικές για το περιβάλλον με κοινοτοπίες για δήθεν προστασία του περιβάλλοντος, απαιτώντας αλλαγές που θα κάνουν την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής προτεραιότητα. Αν εργαστούμε όλοι μαζί, μπορούμε να σταματήσουμε ή ακόμη και να αντιστρέψουμε την κατάσταση. Αυτό που λείπει είναι η συντονισμένη προσπάθεια για δράση. Ξεκινώ τη βόλτα μου γεμάτη αγωνία και ανησυχία για το μέλλον, απογοητευμένη από την ελάχιστη πρόοδο που έχουμε κάνει. Σύντομα, όμως, βλέπω τις σκιές να «προχωρούν» στο μονοπάτι μπροστά μου και μυρίζω το υγρό χώμα. Νιώθω την αναπνοή μου να ηρεμεί και τους μυς μου να χαλαρώνουν. Η βόλτα μου με βοήθησε να δω πιο καθαρά και δεν θέλω πια να γυρίζω το κεφάλι από την άλλη μεριά. Επιλέγω να κοιτάζω μπροστά, κάνοντας αυτό που πρέπει.
