Γράφει ο Δημήτρης Πολιτάκης
Μέσα στην πληθώρα αφιερωμάτων που κατακλύζουν αυτές τις μέρες το παγκόσμιο τηλεοπτικό τοπίο ξεχωρίζουν οι μίνι σειρές ντοκιμαντέρ «Turning Point: 9/11 and the War on Terror» του Netflix και «NYC Epicenters 9/11 ➔ 2021½» του HBO, η δεύτερη σε σκηνοθεσία του Σπάικ Λι.
Είκοσι χρόνια συμπληρώνονται σε λίγες μέρες από την «11η Σεπτεμβρίου» (χρονολογία που δεν δηλώνει μόνο μία μέρα αλλά το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης) και το παγκόσμιο τηλεοπτικό τοπίο έχει πλημμυρίσει με παραγωγές αφιερωμένες στη μεγάλη επέτειο. Κάθε δίκτυο, πλατφόρμα και κανάλι στην Αμερική αλλά και παντού μοιάζει να έχει φέτος το δικό του αφιέρωμα και τη δική του βερσιόν εκείνης της ημέρας που άλλαξε διά της βίας και του θεάματος τον κόσμο όπως τον γνωρίζαμε μέχρι τότε στη μακάρια Δύση.
«Πόσες φορές θα δούμε τις ίδιες και τις ίδιες εικόνες;» θα αναρωτηθεί κανείς. Πόσες φορές θα ακούσουμε παρόμοιες μαρτυρίες φρίκης, υπέρβασης και ηρωισμού από εκείνη την μέρα τρόμου, σοκ και απόκοσμου δέους στη Νέα Υόρκη; Εύλογα τα ερωτήματα, η αλήθεια είναι όμως ότι άμα (ξανα)μπεις στο σχετικό τριπ, είναι πολύ δύσκολο να αντισταθείς στον υπνωτικό μαγνητισμό και στη μακάβρια οικειότητα που περιφέρουν εκείνες οι εικόνες εδώ και μια εικοσαετία. Προφανώς και επειδή «είναι σαν ταινία», όπως κατά κόρον έχει ειπωθεί, ή σαν το πρώτο καθηλωτικό επεισόδιο μιας σειράς που ακόμα εξελίσσεται (απρόβλεπτα και ανωμάλως).
Μέσα από όλο αυτό το επετειακό υλικό που είναι διαθέσιμο αυτές τις μέρες επέλεξα και πρόλαβα να δω δύο μίνι σειρές που η καθεμιά τους ξεπερνά τις πέντε ώρες, δικαιολογείται όμως και στις δύο περιπτώσεις αυτό το «ξεχείλωμα» όχι τόσο από το υλικό που παρουσιάζεται όσο από τις τεχνικές αρετές (σύνδεση, μοντάζ, ροή αφήγησης) και κυρίως από το γεγονός ότι ασχολούνται –καθεμιά με τον τρόπο της– λιγότερο με το timeline των συνταρακτικών γεγονότων και περισσότερο με το ιστορικό/γεωπολιτικό/πολιτισμικό πλαίσιο και τις επιπτώσεις στο σήμερα.
Η πρώτη είναι το Turning Point: 9/11 and the War on Terror του Netflix που εκκινεί από τις επιθέσεις και στη συνέχεια πάει μπρος-πίσω στον χρόνο, πιάνοντας το νήμα από τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979 και τη γενεαλογία της Αλ-Κάιντα, περιλαμβάνοντας συνεντεύξεις από Αφγανούς ηγέτες αλλά και πολίτες, για να καταλήξει στο τωρινό καθεστώς των Ταλιμπάν που κυβερνούν πλέον την πιο απόκοσμη και αφιλόξενη, ειδικά για τους εκάστοτε κατακτητές και αναμορφωτές της, χώρα στον κόσμο. «Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την ιστορία», λέει σε κάποια στιγμή του ντοκιμαντέρ η κόρη ενός αστυνομικού που σκοτώθηκε, προσπαθώντας να σώσει ανθρώπους εγκλωβισμένους στους Δίδυμους Πύργους (της Κολάσεως). «Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι οδήγησε στην 11η Σεπτεμβρίου, τι συνέβη εκείνη τη μέρα, τι ακολούθησε. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το καλό, το κακό, το άσχημο, το αληθινό».
Η άλλη είναι η σειρά τεσσάρων επεισοδίων (έχουν προβληθεί τα τρία, το φινάλε θα κυκλοφορήσει ανήμερα της επετείου) NYC Epicenters 9/11 ➔ 2021½ και από τον τίτλο και μόνο μπορεί να διαγνώσει κανείς τη φιλοδοξία, το εύρος αναζήτησης και την ιδιοσυγκρασιακή προσέγγιση του δημιουργού της, που δεν είναι άλλος από τον Σπάικ Λι. Στα δύο πρώτα επεισόδια μάλιστα ελάχιστες αναφορές γίνονται στην 11η Σεπτεμβρίου καθαυτή. Το πρώτο έχει να κάνει κυρίως με την πανδημία και τον τρόπο που (δεν) λειτούργησε το όλο σύστημα στη Νέα Υόρκη, καθώς και με όσα ακολούθησαν τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ και την αναζωπύρωση του κινήματος Black Lives Matter, το δεύτερο ασχολείται κυρίως με τη σκοτεινή ηγεμονία του Τραμπ και τη ρητορική που οδήγησε στην εισβολή στο Καπιτώλιο, και μόλις στο τρίτο εξετάζονται ενδελεχώς τα γεγονότα εκείνης της αποφράδας ημέρας.
Όσον αφορά το τέταρτο και τελευταίο επεισόδιο αυτής της σειράς που μέσα από μια σειρά συνεντεύξεων (από τον δήμαρχο της Νέας Υόρκης μέχρι ένα σωρό ανώνυμους πολίτες) και έναν ελευθεριακό (κάποτε ιδιοφυή, συχνά απολαυστικό και πάντα καθηλωτικό) τρόπο παρουσίασης εστιάζει εν τέλει στις «προϋπάρχουσες ασθένειες» ενός βαθιά προβληματικού και άδικου πολιτικού συστήματος, το μόνο που ξέρουμε είναι τι δεν θα υπάρχει. Μετά την έντονη κατακραυγή που προκλήθηκε από την απόφαση του διάσημου σκηνοθέτη να δώσει βήμα (και μάλιστα διάρκειας τριάντα λεπτών) στο περιβόητο γκρουπ συνωμοσιολόγων με την ονομασία Architects & Engineers, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι τα κτίρια κατέρρευσαν ως αποτέλεσμα ελεγχόμενης έκρηξης, ο Σπάικ Λι υπαναχώρησε και αποφάσισε τελικά να κόψει τελείως αυτό το έντονα αμφιλεγόμενο ημίωρο από το τελικό μοντάζ.
