Παρίσι, Opéra Garnier, Μάιος 1965, μία από τις τελευταίες εμφανίσεις της Κάλλας στη Νόρμα. Γιώργος Φλωράκης
Μια κρυφή ματιά στην προσωπική της ζωή μέσα από το βιβλίο «Μαρία Κάλλας – Γράμματα και Αναμνήσεις» που επιμελείται ο Τομ Βολφ
«Μαρία Κάλλας – Γράμματα και Αναμνήσεις»: Η αυτοπροσωπογραφία της διάσημης ελληνίδας σοπράνο στο βιβλίο που επιμελείται ο Τομ Βολφ (εκδ. Πατάκη)
Όταν πριν από τρία χρόνια ο νεαρός Γάλλος σκηνοθέτης Τομ Βολφ γύριζε το ντοκιμαντέρ «Maria By Callas» με τη Fanny Ardat και την Joyce DiDonato, γνώριζε ότι δημιουργούσε ένα σημείο αναφοράς πάνω στο οποίο θα μπορούσε να χτίσει έναν ολόκληρο κόσμο. Η έκθεση με φορέματα από παραστάσεις και προσωπικά αντικείμενα της Κάλλας ήταν το δεύτερο στοιχείο. Και το βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση του Ανδρέα Παππά, είναι το τρίτο.
Μία από τις τελευταίες γνωστές φωτογραφίες της Κάλλας. Βγαίνει από το σπίτι της, στην avenue George’s Mandel, μαζί με την Μπρούνα και τα δύο σκυλάκια της / 03.05.1976
Όταν ένας άνθρωπος ξεχωρίζει, δημιουργούνται γύρω από το πρόσωπό του δύο αντίρροπες τάσεις: μια τάση λατρείας και τυφλής αποδοχής κάθε στοιχείου του, και μια τάση έντονης απόρριψης. Και όσο πιο πολύ ξεχωρίζει, τόσο πιο ακραίες γίνονται οι εκδηλώσεις: από τη μία άνευ όρων αγάπη, κι από την άλλη ακραίο μίσος. Η Maria Callas αναμφίβολα ξεχώρισε. Και μάλιστα πήγε πολύ ψηλά. Για σχεδόν δύο δεκαετίες στάθηκε η πρώτη κυρία της όπερας, τραγούδησε σε κάθε σκηνή του κόσμου, αποτέλεσε κορυφαίο πρόσωπο του παγκόσμιου τζετ σετ, συνάντησε βασιλείς, προέδρους, πρωθυπουργούς, μοιράστηκε τη ζωή της με μεγιστάνες του ύψους του Ωνάση, δεν υπήρχε σχεδόν κανείς στην υφήλιο που να μη γνώριζε το όνομά της. Θεωρήθηκε ως η μεγαλύτερη ερμηνεύτρια του κόσμου και λατρεύτηκε τυφλά, σε βαθμό που μεγάλες φωνές και σπουδαίες παρουσίες, όπως αυτή της Renata Tebaldi, να αγνοούνται από πολλούς μέχρι σήμερα. Την ίδια εποχή, από μιαν άλλη μερίδα του κόσμου μισήθηκε θανάσιμα ως ένας από τους χειρότερους ανθρώπινους χαρακτήρες που γνώρισε η μουσική.
Σικάγο, 1954. Στο καμαρίνι πριν από την παράσταση της Νόρμα. Μπροστά της, ο αγαπημένος της πίνακας με την Αγία Οικογένεια.
Παρίσι, Opéra Garnier, Μάιος 1965, μία από τις τελευταίες εμφανίσεις της Κάλλας στη Νόρμα.
Το βιβλίο που επιμελείται ο Τομ Βολφ με τίτλο «Μαρία Κάλλας – Γράμματα και Αναμνήσεις» περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό επιστολών της, προσωπικού και επαγγελματικού περιεχομένου, και τις δύο απόπειρες να γράψει τα απομνημονεύματά της, το 1957 και το 1977. Επίσης, υπάρχει εδώ μια πολύ ενδιαφέρουσα σειρά από ανοιχτές επιστολές προς τα media της εποχής, που περιλαμβάνουν τις θέσεις της ως προς τις διαμάχες που είχαν ξεσπάσει, τόσο εντός της οικογένειάς της, όσο και σε επίπεδο συνεργασιών.
Αν κάποιος αναγνώστης έχει τη διάθεση, μπορεί να κρυφοκοιτάξει όσο θέλει στην προσωπική της ζωή. Εδώ υπάρχουν γράμματα της Κάλλας προς τον σύζυγό της Τζοβάνι Μπατίστα Μενεγκίνι αλλά και γράμματα προς τρίτους, όπου μιλά για τη συζυγική της σχέση. Αυτά είναι καλό να διαβάζονται και σε αντιπαραβολή με το βιβλίο του Μενεγκίνι “My Wife, Maria Callas” (Farrar Straus Giroux, 1982).
Η Μαρία Κάλλας με τον σύζυγό της Τζοβάνι Μπατίστα Μενεγκίνι / 1949
Υπάρχουν γράμματα προς τον Ωνάση, τον μεγάλο της έρωτα. Υπάρχουν στοιχεία για τη σχέση με τη μητέρα της και την αδελφή της, τόσο από γράμματα, όσο και από την πρώτη απόπειρα αυτοβιογραφίας του 1957. Υπάρχει έναν μεγάλο μέρος της κοινωνικής της ζωής, γράμματα προς την Τζάκι Κένεντι και την Γκρέις Κέλι. Τέλος, ευτυχώς για τους πιο στοχοπροσηλωμένους από εμάς, υπάρχει ένα πλήθος επαγγελματικών επιστολών, για παράδειγμα προς τον διευθυντή της Μετροπόλιταν και της Σκάλας του Μιλάνου, που ρίχνουν φως στις μεγάλες διαμάχες που η Κάλλας έλαβε μέρος.
Η Μαρία Κάλλας με τον Ωνάση, στη θαλαμηγό Χριστίνα / 27.07.1959
Μία από τις τελευταίες φωτογραφίες της Κάλλας με τον Ωνάση, λίγο πριν χωρίσουν. / 02.12.1967
Αν επέλεγα το πιο σημαντικό κομμάτι του βιβλίου αυτού θα ήταν αναμφίβολα το μέρος της δεύτερης απόπειρας αυτοβιογραφίας, το 1977, όπου η Μαρία Κάλλας αναφέρεται στη μουσική ως τέχνη και σε όσα έμαθε δίπλα σε μια μεγάλη προσωπικότητα, όπως ο Τούλιο Σεραφίν: «Να προσπαθείς να γίνεις το πρώτο όργανο της ορχήστρας (αυτή είναι η αυθεντική έννοια του όρου “prima donna”), να αφιερώνεσαι στο να υπηρετήσεις τη μουσική και την τέχνη, αυτό είναι όλο. Τέχνη είναι η ικανότητα να εκφράζεις τη ζωή των συναισθημάτων».
Η Μαρία Κάλλας με τον Πιερ Πάολο Παζολίνι, στα γυρίσματα της «Μήδειας» / 21.05.1969
Φυσικά, σ’ αυτή τη ζωή τίποτα δεν είναι τέλειο. Έτσι, όπως από κάθε βιβλίο λείπουν στοιχεία που θα ήθελες να περιλαμβάνει, έτσι κι από εδώ λείπει –για παράδειγμα– η σχέση της Callas με τον Herbert von Karajan. Οι τρόποι συνεργασίας τους αλλά και η εκ βαθέων άποψή της για εκείνον.
Με τον Μενεγκίνι, τον Ωνάση και την Έλσα Μάξγουελ, στην Plage Lindo της Βενετίας, την επόμενη μέρα από το επίμαχο μπαλ μασκέ / 06.09.1957
Η Μαρία Κάλλας στο ξενοδοχείο Quirinale της Ρώμης, την επομένη του «σκανδάλου». Δίπλα της ο Λουκίνο Βισκόντι, που είχε πάει να της συμπαρασταθεί / 14.01.1958
Σ’ έναν κόσμο γεμάτο αγιογραφίες για τη μεγάλη ελληνίδα σοπράνο αλλά και σ’ έναν κόσμο γεμάτο μίσος για εκείνη, ο τόμος που επιμελείται ο Τομ Βολφ σού δίνει την ευκαιρία να οργανώσεις τις σκέψεις σου για τη Maria Callas. Και λέω τις σκέψεις σου, γιατί τα συναισθήματά σου θα κατακλύζονται πάντα από μια “Casta Diva” κι από ένα “E Tardi” κολλητά στο “Addio Del Passato” της Λισαβόνας του 1958. Μέχρι τελικής πτώσης…
