«Το κόστος του μετασχηματισμού δεν μπορεί να πληρώσει η προηγούμενη γενιά για να επωφεληθεί η επόμενη. Το κόστος θα πρέπει να μοιραστεί», επισημαίνει ο κ. Φλορίντι.
Από τη Νατάσσα Μπλάτσιου
O κόσμος ήταν «προγραμματισμένος» να αλλάξει. Η 4η βιομηχανική επανάσταση συμβαίνει ήδη. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει μπει στη ζωή μας δυναμικά από τη δημιουργία των έξυπνων πόλεων έως το Netflix που «γνωρίζει» τη σειρά που θέλουμε να δούμε. Η πανδημία επιτάχυνε με «απάνθρωπους» ρυθμούς το πέρασμα στην ψηφιακή εποχή. Από τον επαναπροσδιορισμό της εργασίας και της εκπαίδευσης, μέχρι τις νέες προκλήσεις για τη διακυβέρνηση και τη δημοκρατία, καλούμαστε εδώ και τώρα να προσαρμοστούμε σε έναν νέο τρόπο ζωής. Θα είναι αναίμακτη αυτή η επανάσταση; Ο Λουτσιάνο Φλορίντι, καθηγητής Φιλοσοφίας και Ηθικής της Πληροφορίας και διευθυντής του Εργαστηρίου Ψηφιακής Ηθικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, υποστηρίζει πως χρειαζόμαστε τους γνώστες περισσότερο από ποτέ. Μόνο που αυτοί δεν είναι οι 50άρηδες εμπειρογνώμονες που συχνάζουν σε συνέδρια, αλλά μια ομάδα από επαγγελματίες όλων των ηλικιών, φύλων και ειδικοτήτων, μια πολυσυλλεκτική πνευματική ελίτ που θα μας προσγειώσει με «ασφάλεια» στη νέα εποχή.
– Πιστεύετε ότι η παρουσία μας στα social media τα τελευταία δέκα χρόνια μας έχει προετοιμάσει αρκετά για την εικονική ζωή που
επέβαλε η πανδημία;
– Μέχρι πρόσφατα υπήρχε αυτή η αίσθηση του διαχωρισμού της ζωής σε σύνδεση (online) και εκτός σύνδεσης (offline), αν και εμένα μου αρέσει να χρησιμοποιώ τον όρο στη ζωή (on life) ως ένα ενιαίο χώρο. Τα social media σίγουρα μας βοήθησαν να αναπτύξουμε την ψηφιακή μας παρουσία, όμως η πανδημία μάς έσπρωξε ως πολίτες, εργαζομένους και γονείς, με βία στον 21ο αιώνα. Η ιστορική αναλογία είναι το πέρασμα στον 20ό αιώνα με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Χρειαζόμαστε νέα εργαλεία για να διαχειριστούμε τον κόσμο και τον εαυτό μας.
– Η εξ αποστάσεως εργασία θολώνει τα όρια μεταξύ πραγματικής και διαδικτυακής ζωής. Ποιες ικανότητες θα πρέπει να αναπτύξουμε για να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις της νέας εποχής;
– Πρέπει να διαχειριστούμε τον χώρο και τον χρόνο. Θα πρέπει να φανταστούμε εκ νέου τον εργασιακό χώρο. Σήμερα ζούμε σε μικρά διαμερίσματα, γι’ αυτό προβλέπω πως θα αναπτυχθούν χώροι για εξ αποστάσεως εργασία. Αναφορικά με τον χρόνο, έχουμε συνηθίσει να έχουμε ένα πρόγραμμα. Ξυπνάω, πάω στη δουλειά, γυρνάω κτλ. Τώρα υπάρχει μια ρευστότητα που δημιουργεί το ερώτημα πώς να δουλέψουμε μαζί με τους συναδέλφους μας διαφορετικές ώρες, σε διαφορετικό χώρο. Οι τεχνολογικές ομάδες ξέρουν ήδη να διαχειριστούν τη διαλειμματική εργασία, οι υπόλοιποι το μαθαίνουμε τώρα.
– Αλλάζουν τα χαρακτηριστικά του καλού υπαλλήλου;
– Η εργασία μέχρι σήμερα ήταν οργανωμένη σε ένα σύστημα ιεραρχικό από πάνω προς τα κάτω. Στον 21ο αιώνα θα υπάρχει ένα δίκτυο όπου πολλά στοιχεία συνδέονται με πιο συντονισμένο τρόπο. Οι εταιρείες start up έχουν αυτή τη δομή όπου κυριαρχούν οι έννοιες δέσμευση, προγραμματισμός, στόχοι, μάνατζμεντ. Αντίθετα οι μεγάλες εταιρείες με δομή πυραμίδας τείνουν να γίνουν παρωχημένες.
– Η ψηφιακή εξέλιξη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την ψηφιακή επιμόρφωση. Παραδόξως, ενώ οι διεθνείς οργανισμοί μιλάνε για μαζική απώλεια θέσεων εργασίας, υπάρχει σοβαρή έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού με ψηφιακές ικανότητες. Πώς θα καλυφθεί αυτό το χάσμα που δημιουργεί τεράστιες ανισότητες;
– Αυτή ακριβώς είναι η κρίση που διανύουμε σήμερα. Οι θέσεις εργασίας είναι εκεί έξω και είναι πολλές. Ομως απαιτούν δεξιότητες που δεν έχουμε. Για να συγχρονιστούμε με τις απαιτήσεις της νέας εποχής πρέπει να αναβαθμίσουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Να προετοιμάσουμε τους εκπαιδευτικούς που θα επιμορφώσουν τα παιδιά που θα πάρουν αυτές τις δουλειές. Ομως αυτό φαίνεται να χρειάζεται ένα βάθος χρόνου και στο μεσοδιάστημα το κόστος του μετασχηματισμού δεν μπορεί να πληρώσει η προηγούμενη γενιά για να επωφεληθεί η επόμενη. Το κόστος θα πρέπει να μοιραστεί, κάνοντας προγράμματα επανεκπαίδευσης στη γενιά όπου εμφανίζεται αυτή η αναντιστοιχία μεταξύ δεξιοτήτων και απαιτήσεων εργασίας.
– Στην παλαιότερη γενιά ανήκουν και οι άνθρωποι που σήμερα συγκεντρώνουν την εξουσία στα χέρια τους, οι οποίοι φαίνεται να δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις προκλήσεις και τους κινδύνους της νέας εποχής. Δεν βλέπετε εδώ ένα αδιέξοδο;
– H συμβουλή μου στους ανθρώπους της ηλικίας μου, που δεν μεγαλώσαμε μέσα στον καινούργιο κόσμο, είναι να είμαστε ταπεινοί και να ζητάμε συμβουλές από άτομα που γνωρίζουν πραγματικά– είτε εμπειρογνώμονες είτε νεαρά άτομα. Οταν σε ένα συνέδριο βλέπω μόνο 50άρηδες, ίσως με γραβάτα, ανησυχώ. Χρειαζόμαστε τους καλύτερους που θα προέλθουν από μια δεξαμενή ανθρώπων διαφορετικών ηλικιών, φύλων και εκπαιδευτικής εξειδίκευσης. Αυτούς θα πρέπει να ακούμε.
– Λέγεται πως ό,τι δεν έχει συμβεί στο Διαδίκτυο, δεν έχει συμβεί καθόλου. Κατ’ επέκταση όποιος δεν έχει ψηφιακή παρουσία δεν υπάρχει. Αλλάζει φιλοσοφικά η έννοια της ζωής;
– Φυσικά και αλλάζει. Βρισκόμαστε στην αρχή μιας απρόβλεπτης μεταμόρφωσης. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία ορίζει τον άνθρωπο ως ένα σύνολο πληροφοριών. Φέρνω στους μαθητές μου πάντα το παράδειγμα του Οδυσσέα όταν επιστρέφει στην Ιθάκη. Ελέγχει, βιομετρικά, την ταυτότητά του: υπάρχει μια ουλή που κάποιος αναγνωρίζει, υπάρχει ένας σκύλος που τον μυρίζει. Ελέγχει τις δεξιότητές του: είναι ο μόνος που μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτό το τόξο. Πάνω απ’ όλα, τη μνήμη. Οταν η Πηνελόπη του ζητάει να μετακινήσει το κρεβάτι, ο Οδυσσέας λέει ότι το κρεβάτι δεν μπορεί να μετακινηθεί γιατί το έχτισε πάνω στο δέντρο. Μόνο αυτοί οι δύο γνωρίζουν για το κρεβάτι. Τότε, η Πηνελόπη του λέει ότι ξέρω ποιος είσαι. Αυτό ακριβώς αλλάζει μέσα από τις ψηφιακές τεχνολογίες: αυτό που μοιραζόμαστε. Εναπόκειται στη γενιά μας να θέσει τους κανόνες. Είμαι υπέρ της ευρωπαϊκής νομοθεσίας GDPR και είμαι πεπεισμένος ότι η ελεύθερη αγορά δεν λύνει τα πάντα. Για να το θέσουμε απλά, δεν πρέπει να αφήσουμε την αγορά να αποφασίσει εάν η Πηνελόπη θα είναι η μόνη που θα αναγνωρίσει τον Οδυσσέα. Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι μοιράζονται μια εμπειρία της οποίας κατέχουν το απόρρητο και προστατεύεται κοινωνικά. Αυτή είναι η Ευρώπη στην οποία θέλω να ζω.
* Η συνέντευξη έγινε στο πλαίσιο του κύκλου των διαδικτυακών συναντήσεων «Συζητώντας με…» που διοργανώνεται από την ελληνική προεδρία του Συμβουλίου της Ευρώπης, υπό τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών και πρόεδρο της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου, Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη.
