Από τον Παύλο Παπαδόπουλο
«Θα μπορούσε η κρίση του κορωνοϊού να αποτελέσει ευκαιρία για την αναδιάρθρωση του χρέους σε όλο τον κόσμο. Για να διαχειριστούμε κάτι τέτοιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο χρειαζόμαστε μια “κακή τράπεζα”», λέει στην «Κ» ο διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων του LSE Ερικ Μπέργκλοφ.
Είναι ο κορωνοϊός η τελευταία ευκαιρία για να αλλάξει ο κόσμος ή ο έλεγχος της πανδημίας θα δώσει παράταση ζωής σε ένα καταφανώς «ληγμένο» οικονομικό μοντέλο; Ο Σουηδός καθηγητής Ερικ Μπέργκλοφ είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων του London School of Economics, Senior Fellow στο Ινστιτούτο Μπρούκινγκς της Ουάσιγκτον και μέλος της Επιτροπής Σοφών που σχεδιάζει τη νέα αναπτυξιακή αρχιτεκτονική της Ε.Ε. Στη συνέντευξή του στην «Κ» έδωσε τολμηρές απαντήσεις.
– Παρακολουθούμε τη διάλυση της Ευρωζώνης σε αργή κίνηση ή αναμένετε κάποιου είδους ενοποίηση του χρέους των ευρωπαϊκών κρατών;
– Πιστεύω ακράδαντα στην Ευρωπαϊκή Ενωση και σε όσα έχει προσφέρει στην Ευρώπη. Η Ευρωζώνη είναι ένα σημαντικό, αλλά ακόμη ατελές κομμάτι του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Θα υποστεί πιέσεις άνευ προηγουμένου, καθώς οι επιπτώσεις από την πανδημία θα καθίστανται σαφέστερες.
Ωστόσο, παραμένω αισιόδοξος ότι η Ευρώπη θα βρει και πάλι τον δρόμο της. Μετά την πανδημία θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με πολύ υψηλότερα επίπεδα χρέους. Οι μελλοντικές γενιές θα πρέπει να εξυπηρετήσουν αυτά τα χρέη. Πολλές χώρες έχουν αποδείξει ότι αυτό είναι εφικτό, αλλά προϋποθέτει προσαρμογή των προσδοκιών.
– Μετά τον κορωνοϊό η Ελλάδα δεν μπορεί να εφαρμόσει αυστηρούς κανόνες για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%. Είναι αναπόφευκτη μια νέα αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους; Πρέπει ταυτόχρονα να αρχίσουμε να σχεδιάζουμε μια ελεγχόμενη αναδιάρθρωση χρέους τουλάχιστον για ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη και τράπεζες; Και πρέπει να ιδρυθεί μια ευρωπαϊκή «κακή τράπεζα» (bad bank) που θα διαχειριστεί αυτές τις αναδιαρθρώσεις;
– Είμαι από καιρό υπέρ της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, αλλά καταλαβαίνω τις δυσκολίες που υπάρχουν για να γίνει αυτό ρητά. Εγινε έμμεσα με την επέκταση των αποπληρωμών. Μπορεί να μην είναι ξεκάθαρο «κούρεμα», αλλά επιτυγχάνεται σχεδόν το ίδιο αποτέλεσμα. Είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξουν νέες επεκτάσεις. Θα μπορούσε επίσης, όπως υπονοείτε με την ερώτησή σας, η κρίση του κορωνοϊού να αποτελέσει ευκαιρία για την αναδιάρθρωση του χρέους σε όλο τον κόσμο, και ιδανικά, και στην Ευρώπη. Για να διαχειριστούμε κάτι τέτοιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο χρειαζόμαστε μια «κακή τράπεζα».
– Ποια είναι η νέα αρχιτεκτονική χρηματοοικονομικής ανάπτυξης που υποστηρίζετε ως μέλος της Ομάδας Σοφών Υψηλού Επιπέδου της Ευρωπαϊκής Ενωσης που συστάθηκε πέρυσι;
– Η τρέχουσα πανδημία είναι σε μεγάλο βαθμό το είδος της δοκιμασίας αντοχής (stress test) που είχαμε στο μυαλό μας όταν σκεφτόμασταν πώς το εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο σύστημα θα μπορούσε να γίνει πιο συνεκτικό και αποτελεσματικό.
Είναι σαφές ότι στην τρέχουσα κρίση η Ευρώπη δεν διαθέτει ισχυρούς αναπτυξιακούς οργανισμούς που είναι απαραίτητοι για να βοηθήσουν τις οικονομίες να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά την πανδημία. Θα ήθελα να δημιουργηθεί μια ισχυρή Ευρωπαϊκή Τράπεζα Βιώσιμης Ανάπτυξης που να έχει ισχυρούς δεσμούς με εθνικές και παγκόσμιες αναπτυξιακές τράπεζες και οργανισμούς. Το ιδανικό θα ήταν να έχουν συνιδιοκτησία στην τράπεζα αυτή οι χώρες στις οποίες θα δραστηριοποιείται, αλλά και τρίτοι εταίροι, ιδίως η Βρετανία, αλλά και οι ΗΠΑ. Αυτό θα έστελνε το μήνυμα ότι η Ευρώπη επιθυμεί να συνεργάζεται με τον υπόλοιπο κόσμο χωρίς αποκλεισμούς.
– Κράτη, εταιρείες και νοικοκυριά υπερχρεώνονται, την ίδια ώρα που τα υπερκέρδη, αντί να φορολογούνται, συσσωρεύονται στους φορολογικούς παραδείσους. Μήπως αυτή είναι η απάντηση στο μυστήριο γιατί οι πλούσιες οικονομίες αποδείχθηκαν ελάχιστα ανθεκτικές απέναντι στον κορωνοϊό; Μήπως είναι καιρός να καταργηθούν οι φορολογικοί παράδεισοι;
– Σίγουρα η διαρροή κεφαλαίων στους φορολογικούς παραδείσους έχει αποδυναμώσει την ικανότητα των δυτικών κυβερνήσεων να επενδύουν σε αναπτυξιακές υποδομές και στην έρευνα και ανάπτυξη (R&D). Εχει σημειωθεί κάποια πρόοδος στην επιβολή μεγαλύτερης διαφάνειας σε πολλούς φορολογικούς παραδείσους, αλλά η προσπάθεια θα παραμείνει ημιτελής για όσο καιρό δεν συμμορφώνονται οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η πολιτεία του Ντελάγουερ παραμένει ο πιο σημαντικός φορολογικός παράδεισος στον κόσμο.
– Αναμένετε νέες πολιτικές αναταράξεις στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ έπειτα από εκείνες που προκάλεσε η χρηματοοικονομική κρίση του 2008; Αντιστοίχως, πιστεύετε ότι η κινεζική ύφεση θα δοκιμάσει τη σταθερότητα του Κομμουνιστικού Κόμματος;
– Οι πολιτικές επιπτώσεις είναι αναπόφευκτες, αλλά ενδέχεται να μην εμφανιστούν αμέσως. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 προκάλεσε πολιτικές μεταβολές έπειτα από 5-7 χρόνια. Πολλές δυτικές δημοκρατίες αποδυναμώθηκαν και η ανθεκτικότητά τους ενδέχεται να δοκιμαστεί περαιτέρω από την αύξηση των ανισοτήτων και την όξυνση των πολιτικών συγκρούσεων. Από την άλλη πλευρά, το πολιτικό σύστημα της Κίνας έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτικό. Το Κομμουνιστικό Κόμμα ενίσχυσε τη θέση του την τελευταία δεκαετία. Παρά τα μεγάλα λάθη κατά τις πρώτες εβδομάδες της επιδημίας, η Κίνα μπορεί να ισχυριστεί ότι κατόρθωσε να μειώσει δραστικά τις απώλειες και να προσφέρει στον υπόλοιπο κόσμο λίγο περισσότερο χρόνο για να προετοιμαστεί – ο οποίος δεν αξιοποιήθηκε αρκετά καλά.
– Τελικά, ζούμε το τέλος της παγκοσμιοποίησης ή η πρόκληση της πανδημίας θα ενισχύσει την παγκόσμια συνεργασία;
– Πιστεύω στην παγκόσμια συνεργασία και στην εύρεση τρόπων για την εμβάθυνση της νομιμότητας των παγκόσμιων θεσμών. Ωστόσο, διευρύνεται το χάσμα μεταξύ της Δύσης και της Κίνας. Στο πεδίο της τεχνολογίας ήδη συντελείται η αποσύνδεση των δύο οικονομιών, η οποία απλώνεται στο εμπόριο και τις επενδύσεις. Οι παγκόσμιες αλυσίδες αξίας έχουν γίνει όλο και περισσότερο κινεζικές τα τελευταία 20 χρόνια. Ωστόσο, οι πολυεθνικές επανεξετάζουν τη στρατηγική τους. Είναι πιθανό να επαναφέρουν στις χώρες τους κάποιες δραστηριότητες και παράλληλα να αναζητήσουν εναλλακτικούς προμηθευτές εκτός Κίνας. Οι επενδύσεις της Κίνας στην τεχνητή νοημοσύνη θα διαμορφώσουν τις αλυσίδες αξίας του μέλλοντος, την ίδια ώρα που η αποσύνδεση από την Κίνα φτάνει στην εκπαίδευση και την ακαδημαϊκή έρευνα. Ετσι, ενώ εξακολουθώ να είμαι αισιόδοξος για την εμβάθυνση της παγκόσμιας συνεργασίας, υπάρχουν δυνάμεις που προκαλούν διχοτομήσεις. Η πιο δύσκολη πρόκληση που επηρεάζει την εξέλιξη του παγκόσμιου συστήματος είναι η σύγκρουση ανάμεσα στο αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησης της Κίνας και στο φιλελεύθερο δημοκρατικό μοντέλο της Δύσης.
