Αγγελική Κοσμοπούλου: Εκτελεστική διευθύντρια του Κοινωφελούς Ιδρύματος Α. Κ. Λασκαρίδη
Από την Αλεξάνδρα Μανδράκου
Στις προσπάθειες για την πλήρη κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης, βασικού ρυπαντή των θαλασσών, εστιάζει το πρόγραμμα «SeaChange Greek Islands», που υλοποιεί φέτος για δεύτερη χρονιά το Κοινωφελές Ίδρυμα Α. Κ. Λασκαρίδη σε δέκα νησιά των Κυκλάδων. Συνδυάζοντας τα εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και εφήβους με τους καθαρισμούς σε βυθό και ακτές, το πρόγραμμα στοχεύει σε μια συνολική αλλαγή της αντίληψης τοπικών κοινωνιών και επισκεπτών για το θαλάσσιο περιβάλλον. Με την τουριστική σεζόν να οδεύει προς το τέλος της, ζητήσαμε από την Αγγελική Κοσμοπούλου, εκτελεστική διευθύντρια του ιδρύματος, έναν συνοπτικό απολογισμό των μέχρι στιγμής δράσεων.
Tι είδους απορρίμματα βρίσκετε στις θάλασσες και στις παραλίες κατά τους καθαρισμούς;
Τα απορρίμματα που συναντάμε συχνότερα είναι αυτά από πλαστικό –μπουκάλια, ποτήρια του καφέ, καλαμάκια και σακούλες–, ενώ ακολουθούν τα κουτάκια αναψυκτικών, τα αποτσίγαρα και τα αλιευτικά εργαλεία. Λιγότερο συνηθισμένα είναι τα παπούτσια –μονά συνήθως–, τα παιδικά παιχνίδια, τα καθίσματα αυτοκινήτων, τα απορρυπαντικά και τα φάρμακα. Το πιο παράξενο αντικείμενο που έχουμε βρει έως τώρα είναι μια πλαστή ταυτότητα που εντοπίσαμε πρόσφατα στα Μέθανα. Οι υποθαλάσσιοι καθαρισμοί, από την άλλη, αποκαλύπτουν τους σκουπιδότοπους που κρύβονται μέσα στη θάλασσα: αντικείμενα όπως λάστιχα, μπαταρίες αυτοκινήτων, καροτσάκια του σούπερ μάρκετ, μια ηλεκτρική κουζίνα, μια μοτοσικλέτα, ακόμα και κλουβιά, τα οποία μας δείχνουν πώς αντιλαμβάνονται κάποιοι από εμάς τον δημόσιο χώρο.
Με ποιο επιχείρημα πείθετε την τοπική κοινωνία να ανταποκριθεί θετικά στις δράσεις σας;
Στόχος μας είναι περισσότερο να εμπνεύσουμε και λιγότερο να πείσουμε. Όλοι πλέον γνωρίζουν το πρόβλημα, αλλά είναι δύσκολο να αλλάξουν συνήθειες. Στη χώρα μας βλέπουμε ότι ακόμα και οι νόμοι δεν έχουν καταφέρει να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, ώστε παγιωμένες συνήθειες να αλλάξουν. Στο Ίδρυμα Λασκαρίδη πιστεύουμε ότι καθένας μας έχει την επιλογή να είναι μέρος της λύσης, αντί να διαιωνίζει το πρόβλημα, γι’ αυτό και το σύνθημα του προγράμματός μας είναι: «Είμαι η αλλαγή». Αν υπάρχει κάτι που τελικά πείθει, είναι η σχέση που δημιουργούμε με τους κατοίκους κάθε νησιού. Η συνύπαρξη μαζί τους δημιουργεί συνθήκες αλληλεπίδρασης: κάτι αλλάζει σε εμάς και κάτι αλλάζει σε εκείνους.
Πόσο εύκολα αλλάζουν στην πράξη οι συνήθειες των ανθρώπων;
Υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα που δείχνουν τον δρόμο προς την αλλαγή, αρκετά και από τις δικές μας δράσεις. Στην Αμοργό, η Μαρία, μια νέα επιχειρηματίας του νησιού, οργάνωσε μόνη της όλη την προσπάθεια για να αντικατασταθούν τα πλαστικά μιας χρήσης σε 100 επιχειρήσεις, κι εμείς τη βοηθήσαμε πρακτικά στο τελευταίο στάδιο. Στην Κίμωλο, η Δάφνη αποφάσισε να σπουδάσει Θαλάσσια Βιολογία χάρη στη συμμετοχή της στο εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα. Στη Σίκινο, ο Κώστας ο ψαράς σταμάτησε να πουλάει τα ψάρια του σε πλαστική σακούλα, γιατί θέλει να αφήσει στον γιο του μια θάλασσα με ψάρια και όχι με πλαστικά. Αυτές είναι μερικές από τις ωραίες στιγμές που δικαιώνουν την προσπάθεια και μας δείχνουν τον δρόμο για τη συνέχεια.
Το βίντεο που ανέβασε τον Αύγουστο ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο στον λογαριασμό του σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, με θέμα την εικόνα του βυθού της Άνδρου, ενόχλησε αρκετούς Έλληνες χρήστες. Πόσο κακός πρεσβευτής είναι η θαλάσσια ρύπανση για έναν τουριστικό προορισμό;
Κατανοώ την ενόχληση έως έναν βαθμό, καθώς εύλογα η τοπική αυτοδιοίκηση επιθυμεί να προβάλλεται η καλύτερη δυνατή εικόνα για τον τόπο της, και δη στα μέσα της τουριστικής σεζόν. Από την άλλη, ένας βαθμός «σοκ» είναι κάποτε αναγκαίος για να δούμε την αλήθεια και να κινητοποιηθούμε. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η πρόθεση κάθε άλλο παρά κακή ήταν. Ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο δεν επιθυμούσε να στηλιτεύσει την Ελλάδα ή την Άνδρο ειδικά, αλλά να δείξει την έκταση του προβλήματος, αφυπνίζοντας στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού ακτιβισμού του. Μιλώντας για την περίπτωση της Άνδρου, έδειξε επίσης τη θετική πλευρά: ότι στη χώρα μας υπάρχουν σημαντικές πρωτοβουλίες απορρύπανσης, όπως η συγκεκριμένη, που πραγματοποιήθηκε από την οργάνωση Aegean Rebreath με την οικονομική υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη.
Ποιος είναι ο πιο τολμηρός στόχος σας;
Να καθαρίσουμε την Ελλάδα από τα θαλάσσια απορρίμματα, και σε αυτόν συγκλίνουν τόσο τα δικά μας προγράμματα, όπως το «SeaChange Greek Islands» και το πρόσφατο «Typhoon Project», όσο και οι δράσεις άλλων φορέων που υποστηρίζουμε. Ειδικά για το «SeaChange», η επιδίωξη είναι να μετατραπούν σε single use plastic free και τα δέκα νησιά του προγράμματος μέσα στην επόμενη πενταετία, σύμφωνα και με την ευρωπαϊκή στρατηγική για την προστασία των θαλασσών.
Πόσο ρεαλιστικό είναι τελικά να αντικατασταθούν τα πλαστικά μιας χρήσης με άλλα υλικά;
Είναι εύκολο σε ατομικό επίπεδο. Καθένας από εμάς μπορεί να έχει μαζί του επαναχρησιμοποιούμενο ποτήρι και μπουκάλι νερού, να χρησιμοποιεί τη δική του πάνινη τσάντα, όπως και να αποφεύγει τις πλαστικές συσκευασίες delivery. Είναι επίσης εύκολο να υποστηρίξει τις επιχειρήσεις που προωθούν τέτοιες πρακτικές. Τα πράγματα δυσκολεύουν όταν χρειάζεται να μεταστραφεί ένα ευρύ εθνικό ακροατήριο. Ένας σημαντικός παράγοντας που μπορεί να κρίνει την επιτυχία του εγχειρήματος είναι το να δοθούν κίνητρα για την αλλαγή, καθώς υπάρχει σημαντική απόκλιση στο κόστος των πλαστικών προϊόντων έναντι των φιλικότερων προς το περιβάλλον.
Στις 5 Απριλίου, η Δονούσα έγινε το πρώτο νησί που είπε όχι στα πλαστικά μιας χρήσης. Συνεχίστηκε το πείραμα και κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου;
Στη Δονούσα προχωράμε πολύ ικανοποιητικά, καθώς έχουμε ως συνοδοιπόρους τους περισσότερους κατοίκους και επιχειρηματίες του νησιού. Μία από τις ωραίες στιγμές ήταν στο φετινό πανηγύρι τον Δεκαπενταύγουστο, όταν ο Πολιτιστικός Σύλλογος Δονούσας «Ποσειδών», βασικός συνεργάτης μας στο νησί, χρησιμοποίησε μόνο βιοδιασπώμενα ποτήρια στο σερβίρισμα του κρασιού, ενώ υπήρχαν διάσπαρτα σημεία ανακύκλωσης για τα υπόλοιπα ανακυκλώσιμα υλικά. Αυτό είναι ένα δείγμα συνειδητοποίησης, αλλά και ένα στοιχείο αναβάθμισης της εικόνας του νησιού ως προορισμού.
Πώς θα ήταν η ιδανική μέρα χωρίς πλαστικό; Έχετε υιοθετήσει και εσείς αντίστοιχες συνήθειες;
Η ιδανική plastic-free ημέρα είναι εκείνη κατά την οποία, περπατώντας στο κέντρο της Αθήνας, δεν βλέπω στον δρόμο «ξεχασμένα» πλαστικά ποτήρια και κάδους να ξεχειλίζουν από πλαστικές σακούλες. Ο κόσμος στα καφέ χρησιμοποιεί τα δικά του επαναχρησιμοποιούμενα ποτήρια και έχει καταργήσει τα πλαστικά καλαμάκια. Η επιλογή της πάνινης τσάντας μοιάζει εικόνα από το μέλλον, αλλά πιστεύω πως αυτό το μέλλον δεν είναι τόσο μακρινό. Σε ό,τι αφορά εμένα, την οικογένειά μου και τους συνεργάτες μου, έχουμε κάνει από καιρό πολλές αλλαγές προς αυτή την κατεύθυνση. Χρησιμοποιούμε τα δικά μας ποτήρια, έχουμε πάντοτε πάνινη τσάντα μαζί μας –και στο αυτοκίνητο–, παραγγέλνουμε καφέ και ποτά διευκρινίζοντας ότι δεν θέλουμε καλαμάκι και αποφεύγουμε τα delivery. Η αλλαγή της συνήθειας αρχίζει από εμάς τους ίδιους. Εμείς πρέπει να δώσουμε το παράδειγμα.
