Κεντρική εικόνα: Η Κούλια χρησίμευε ως εξαιρετικό παρατηρητήριο, καθώς προσέφερε στους ιδιοκτήτες της ανεμπόδιστη θέα στον κάμπο της Παραμυθιάς και στη γύρω περιοχή (πηγή: Δήμος Σουλίου)
Αξιόλογο μνημείο της Θεσπρωτίας, η Kούλια της Παραμυθιάς, γνωστή και ως Κούλια των Μπονολάτων, αποτελεί ένα από τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα πυργόσχημης οχυρωματικής κατοικίας σε ολόκληρη τη βορειοδυτική Ελλάδα
Από τον Βαγγέλη Στεργιόπουλο
Χτισμένη σε περίοπτη θέση, στους πρόποδες του υψώματος όπου βρίσκεται το κάστρο της Παραμυθιάς, στα βορειοδυτικά όρια του σύγχρονου οικιστικού κέντρου, η Κούλια χρησίμευε ως εξαιρετικό παρατηρητήριο, καθώς προσέφερε στους ιδιοκτήτες της ανεμπόδιστη θέα στον κάμπο της Παραμυθιάς και στη γύρω περιοχή.
Η ύψους 26 μ. πετρόχτιστη κατοικία χρονολογείται στα τέλη του 18ου/αρχές του 19ου αιώνα. Έχει πέντε ορόφους και θολωτή οροφή, που καλύπτεται από τετράρριχτη στέγη. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο ύψος του δεύτερου ορόφου, ήταν δε προσπελάσιμη με ξύλινη ανασυρόμενη κλίμακα. Οι όροφοι επικοινωνούν μεταξύ τους με ξύλινες σκάλες.
Στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο του πυργόσπιτου δεν υπάρχουν παράθυρα, αλλά τυφεκιοθυρίδες, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ορόφους, όπου υπάρχουν ανοίγματα διαφόρων διαστάσεων. Οι καταχύστρες του τελευταίου ορόφου ενίσχυαν την αμυντική ικανότητα της κατοικίας.
Στο εσωτερικό του κτιρίου με την εντυπωσιακή τοιχοποιία υπάρχουν ίχνη χρώματος (εκτιμάται ότι υπήρχε σε αυτό ζωγραφιστός διάκοσμος).
Η αρχιτεκτονική της Κούλιας είναι ανάλογη με εκείνη των οχυρών κατοικιών που οικοδομήθηκαν κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στην Ήπειρο και την Αλβανία.
Τη μορφή των εν λόγω κατοικιών επέβαλαν καθαρά αμυντικοί λόγοι, καθώς προσέφεραν ασφάλεια στους άρχοντες και στους γαιοκτήμονες σε περιπτώσεις επιθέσεων.
