Από τον Σπύρο Μανουσέλη
Εδώ και δεκαετίες οι αρχαιολόγοι και παλαιοντολόγοι μελετούν στο Βόρνεο τις αμέτρητες βραχογραφίες μιας παλαιολιθικής αναπαραστατικής τέχνης που έχει αποτυπωθεί στους βράχους των σπηλαίων από μυστηριώδεις ζωγράφους.
Το Βόρνεο είναι το μεγαλύτερο νησί στο αρχιπέλαγος της Ινδονησίας, βρίσκεται βόρεια της Αυστραλίας, στη θαλάσσια περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας, και το τοπωνύμιο του νησιού είναι Καλιμαντάν.
Στους βράχους των σπηλαίων του βρίσκει κανείς πανάρχαια ζωγραφικά αποτυπώματα από εκατοντάδες παλάμες ανθρώπινων χεριών, αναπαραστάσεις άγριων ζώων και αινιγματικές ανθρώπινες φιγούρες, όλα ζωγραφισμένα με διαφορετικές τεχνικές και χρώματα.
Εργα μιας πολύ πρώιμης παλαιολιθικής ζωγραφικής δημιουργημένα από τους πρώτους πληθυσμούς σύγχρονων ανθρώπων (Homo sapiens) που μετανάστευσαν και έζησαν στο νησί πριν από τουλάχιστον 60 χιλιάδες χρόνια.
Πριν από μία εβδομάδα δημοσιεύτηκε στο εγκυρότατο επιστημονικό περιοδικό «Nature» η έρευνα μιας ομάδας Αυστραλών ερευνητών υπό τη διεύθυνση του Maxime Aubert, κορυφαίου παλαιοαρχαιολόγου στο Πανεπιστήμιο Griffith της Αυστραλίας.
Στο άρθρο εξηγούν λεπτομερώς πώς κατάφεραν να ανακαλύψουν σε σπήλαιο του ανατολικού Καλιμαντάν μια σειρά από παράξενες σπηλαιογραφίες, οι οποίες –όπως διαπίστωσαν μέσω της ραδιοχρονολόγησης– είναι ηλικίας από 52 έως τουλάχιστον 40 χιλιάδων ετών.
Για να αντιληφθεί κανείς τη σημασία αυτής της ανακάλυψης πρέπει να γνωρίζει ότι, μέχρι σήμερα, οι πιο αρχαίες βραχογραφίες είναι αυτές που βρίσκονται στο σπήλαιο La Pasiega στην Ισπανία, που ζωγραφίστηκαν πριν από 65 χιλιάδες χρόνια από Νεάντερταλ, πρόκειται όμως για μια σειρά από γραμμές και άτακτα ζωγραφισμένα σημεία και όχι για αναπαραστατική ζωγραφική τέχνη, η οποία, όπως πιστεύαμε, πρέπει να εμφανίσθηκε πολύ αργότερα.
Πριν από τις ανακαλύψεις στο Βόρνεο, οι αρχαιότερες ζωγραφικές αναπαραστάσεις ζώων, ανθρώπων ή αντικειμένων ήταν οι βραχογραφίες στο σπήλαιο Chauvet-Pont-d’Arc στη Νότια Γαλλία, που δημιουργήθηκαν πριν από 37 έως 34 χιλιάδες χρόνια, καθώς και οι σπηλαιογραφίες στο νησί Sulawesi στις Φιλιππίνες, ηλικίας 35,4 χιλιάδων χρόνων.
Οι εντυπωσιακές σπηλαιογραφίες του Βόρνεο που ήρθαν πρόσφατα στο φως υποδεικνύουν ότι οι αναπαραστατικές-ζωγραφικές ανησυχίες του είδους μας εμφανίσθηκαν πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε και το γεγονός ότι εκδηλώθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα σε διαφορετικά και πολύ απομακρυσμένα σημεία του πλανήτη εξηγείται ίσως από τις πλανητικές μεταναστεύσεις του είδους μας.
Χάρη στη συγκεκριμένη έρευνα αποκαλύφθηκε ότι, στο βάθος της σπηλιάς Lubang Jeriji Saléh στο ανατολικό Καλιμαντάν, υπάρχει η αναπαράσταση τριών ζώων που μοιάζουν με άγρια βόδια, η μεγαλύτερη φιγούρα έχει διάμετρο πάνω από δύο μέτρα (βλ. φωτ.) και αποτελεί την αρχαιότερη βραχογραφία που έχουμε ανακαλύψει μέχρι σήμερα.
Αυτές οι τρεις βραχογραφίες πρωτόγονων ζώων, μαζί με τις εκατοντάδες ανθρώπινες παλάμες που βρίσκουμε στα τοιχώματα του σπηλαίου, αποτελούν μια πολύ πρώιμη μαρτυρία ή ένα πρώτο στάδιο στην ανάπτυξη της ανθρώπινης παραστατικής τέχνης.
Πράγματι, από τις διαφορές στη χρονολόγηση των πρωτόγονων ζωγραφικών αναπαραστάσεων και τις διαφορές στην τεχνική και στα χρώματα που βλέπουμε στις πολυάριθμες σπηλαιογραφίες στο Βόρνεο, οι ερευνητές είναι σε θέση να διακρίνουν τρία διαφορετικά στάδια ή φάσεις της παλαιολιθικής ζωγραφικής: τα τρία ζώα και τα αποτυπώματα από τις ανθρώπινες παλάμες που ανακάλυψαν πρόσφατα αποτελούν το πρώτο στάδιο.
Ενώ οι αναπαραστάσεις των ανθρώπινων μορφών, που χρονολογούνται πολύ αργότερα (περίπου 20 χιλιάδες χρόνια πριν), αντιστοιχούν στο τελευταίο στάδιο της παλαιολιθικής τέχνης, η οποία γίνεται πιο γεωμετρική και αφαιρετική.
