Τι κάνει τον «Λύκο της στέπας» του Έρμαν Έσσε τόσο γοητευτικό 90 χρόνια μετά;

90 χρόνια έχουν περάσει από την κυκλοφορία του «Λύκου της στέπας» και το καλτ του διαρκώς διογκώνεται. Η λατρεία για την κλασική λογοτεχνία δεν έχει ημερομηνία λήξης. Σαν τον «Σιντάρτα», τον «Κνουλπ», το «Νάρκισσος και Χρυσόστομος», έτσι και αυτό το αριστούργημα του Έρμαν Έσσε ξεψαχνίζει τις ίδιες διαχρονικές αγωνίες. Την προβληματικότητα του να είσαι άνθρωπος. Την αναζήτηση μιας προσωπικής θρησκείας στα μέτρα μας. Το πνευματικό ταξίδι προς την αυτογνωσία. Τον αγώνα ενάντια στον θάνατο, «μια ωραία, ευγενική υπόθεση, αλλά επίσης πάντα έναν ανέλπιδο δονκιχοτισμό», στον οποίο οφείλεις να επενδύσεις, αν δεν θέλεις να υποκύψεις στην απόγνωση.

Η μυθολογία του «Λύκου της στέπας» είναι όμοια με ένα ταξίδι μύησης, το οποίο θα βρίσκει πάντα πιστούς, όσο υπάρχουν προσωπικότητες που δυσπιστούν στις παραδοσιακές αξίες, δυσκολεύονται να λειτουργήσουν σε οργανωμένο περιβάλλον και ακτινοβολούν ζωηρότερα υπό την πανοπλία της μαύρης γκαρνταρόμπας, που τόσο ταιριάζει στη εφηβεία. Είναι ένα από τα σπάνια εκείνα βιβλία στα οποία μπορείς να επιστρέφεις ξανά και ξανά. Ωριμάζει μαζί σου και βρίσκει τρόπους να σου μιλά σε οποιαδήποτε φάση και αν βρίσκεσαι. Ο «Λύκος της στέπας» είναι ένας καθοριστικός φίλος που σου αλλάζει τη ζωή.

Ένας γοητευτικός μεσήλικας παρουσιάζεται στα ξαφνικά με δύο βαλίτσες και ένα μεγάλο κιβώτιο με βιβλία, αναζητώντας επιπλωμένο δωμάτιο, για να μείνει εννέα ως δέκα μήνες. Ο φιλικός, ευγενικός, αινιγματικός νοικάρης «έδινε την εντύπωση πως ερχόταν σ’ εμάς από έναν ξένο κόσμο, από κάποιες υπερπόντιες χώρες, κι έβρισκε τα πάντα εδώ ναι μεν όμορφα, αλλά λίγο παράξενα». Στο διάστημα της παραμονής του, περνά τις ημέρες στο κλουβί της σοφίτας του, τυλιγμένος σε μοναξιά, καπνό και κρασί, επισκέπτεται περιστασιακά κονσέρτα και ταβερνεία, συναντάται με μια νέα, πολύ όμορφη κυρία. Αργότερα εγκαταλείπει απροειδοποίητα την πόλη δίχως να αφήσει τίποτα πίσω, πέρα από ένα χειρόγραφο, τις «Σημειώσεις του Χάρρυ Χάλλερ – μόνο για παράφρονες». Ό,τι ακολουθεί, είναι η εξιστόρηση σε πρώτο πρόσωπο της καθημερινής ρουτίνας του και το έγγραφο περιεχόμενο ενός εσωτερικού κόσμου που μαίνεται. Με βάση αυτό το σχήμα αφήγησης κυλάει το μυθιστόρημα του Έρμαν Έσσε, με ένα τέτοιο πορτρέτο η λυρική απεικόνιση του «Λύκου…» βρίσκει ενθουσιώδεις αναγνώστες στις τάξεις των αουτσάιντερ και των κοινωνικών freaks κάθε γενιάς.

Υπερβολικά μηδενιστικός για την εποχή του, με την κριτική να στέκεται απορριπτικά απέναντι στην πρώτη έκδοση του μυθιστορήματος το 1927, ο οριακός Χάρρυ Χάλλερ έγινε σημείο αναφοράς για τους αμφισβητίες των sixties, άγγιξε τους χίπιδες με τις πρώιμες αναφορές του στον βουδισμό, δεν έπαψε να στρατολογεί ομοϊδεάτες ούτε από την κάστα των πανκ. Το φλερτ με την ξυριστική λεπίδα και η σταθερή επιθυμία του «Λύκου» να κόψει το λαρύγγι του, η τυραννισμένη ψυχή που «αποκοιμάται στο κρύο και παγώνει, ανασαίνει ξανά, αρχίζει να χτυπά νυσταγμένη τις μικρές αδύναμες φτερούγες της», η παράφορη σχέση με την Ερμίνε, η μόνιμη θεώρηση του πολιτισμού ως πηγής δυστυχίας και το σταθερό κατηγορώ τις αστικής τάξης φιλοτεχνούν ένα προφίλ που προσφέρει ιδεώδη επίγνωση του πού και πώς ζούμε στον σύγχρονο κόσμο.

Σε ένα από τα χαρακτηριστικότερα εδάφια του εξεγερσιακού μανιφέστου του, αναφέρει: «Ένα πράγμα μίσησα, σιχάθηκα και καταράστηκα με όλο μου το είναι: αυτή την ικανοποίηση, αυτή την υγεία, την άνεση, αυτή την καλλιεργημένη αισιοδοξία του αστού, αυτή την παχιά και ωφέλιμη εκτροφή του μετρίου, του φυσιολογικού και του μέσου όρου». Δεν είναι να απορείς που, διαβάζοντας τον «Λύκο της στέπας»  στην εφηβεία, κλείνεις τη σελίδα και δυναμώνεις τους Sex Pistols. Ο Χάρρυ Χάλλερ ανήκε σε εκείνους που ήταν γραφτό τους «να ζήσουν στον υπερθετικό όλες τις αμφιβολίες της ανθρώπινης μοίρας σαν προσωπικό βάσανο και κόλαση». Οι αγωνίες του συνεχίζουν να τροφοδοτούν τη συλλογική φαντασία του αναγνωστικού κοινού και δεν παύουν να αποθεώνουν έναν larger than life μυθιστορηματικό ήρωα.

Έρμαν Έσσε, «Ο λύκος της στέπας», σελίδες 304, εκδόσεις Μίνωας, μετάφραση Γιώργος Δεπάστας

Πηγή