Λευτέρης Χαρίτος: «Η θάλασσα είναι μοναδική κληρονομιά»

Toυ Γιάννη Ζoυμπουλάκη

Ο σκηνοθέτης μιλάει για την πρώτη ταινία του μεγάλου μήκους, «Dolphin Man», που γύρισε για τον θρυλικό δύτη του «Απέραντου γαλάζιου» Ζακ Μαγιόλ.

Ο Ζακ Μαγιόλ είναι ίσως ο πιο θρυλικός δύτης του 20ού αιώνα, αν και έγινε γνωστός παγκοσμίως ως μυθοπλαστικός χαρακτήρας στην ταινία του Λικ Μπεσόν «Απέραντο γαλάζιο» όπου τον υποδύθηκε ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ. Τριάντα χρόνια μετά το «Γαλάζιο», ένας έλληνας σκηνοθέτης, ο Λευτέρης Χαρίτος, σκηνοθέτησε το ντοκιμαντέρ «Dolphin Man» που με τον Μπαρ αφηγητή μιλάει για τον πραγματικό Ζακ Μαγιόλ, μια δύσκολη περίπτωση ανθρώπου ο οποίος έδωσε τέλος στη ζωή του το 2001, σε ηλικία 74 ετών. Το «Dolphin Man» είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Χαρίτου, ο οποίος μετά τις σπουδές του στο Royal College of Arts του Λονδίνου σκηνοθέτησε μικρού μήκους ταινίες και σειρές για την ελληνική τηλεόραση («Αμυνα Ζώνης» με τον Φίλιππο Τσίτο) και δίδαξε κινηματογράφο εντός και εκτός Ελλάδας στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος «Πάμε Σινεμά».

Ζακ Μαγιόλ
«Πρώτη φορά άκουσα για τον Ζακ Μαγιόλ όταν είδα το “Απέραντο γαλάζιο”. Ανήκω στη λεγόμενη Big Blue Generation (Γενιά του Απέραντου Γαλάζιου). Επειτα τον ξέχασα. Ηταν πολύ παραμυθένιος για τα γούστα μου. Οταν μου ανατέθηκε το “Dolphin Man”, συναντήθηκα μαζί του πάλι. Μου άρεσε το πάθος του για τη θάλασσα. Με γοήτευσαν όλες οι αδυναμίες του, το μεγάλο του εγώ, η λατρεία του για τις γυναίκες, η ανάγκη του να ταξιδεύει. Ομως, τελικά, αυτό που με κράτησε στο τριετές ταξίδι μου μαζί του ήταν το τυφλό, ενστικτώδες πάθος του για τη ζωή και τη θάλασσα, το ατρόμητο που είχε να κατεβαίνει όσο πιο βαθιά μπορούσε».

Ελεύθερη κατάδυση
«Η ελεύθερη κατάδυση είναι κάτι τρομακτικό. Και καθετί τρομακτικό γίνεται ελκυστικό. Οταν κατάλαβα τι ακριβώς κάνουν όσοι ασχολούνται με την ελεύθερη κατάδυση, σκέφτηκα πως κάτι δεν είναι “φυσιολογικό”. Το να σε ελκύουν το σκοτάδι και η απόλυτη ησυχία του βυθού, η μοναξιά του υγρού στοιχείου όταν με μία ανάσα κατεβαίνεις, σημαίνει πως με κάποιον τρόπο έχεις κατακτήσει την εσωτερική σου γαλήνη. Ο Μαγιόλ, παρότι ταξίδεψε στην Ανατολή και ήρθε σε επαφή με αυτό το κομμάτι του εαυτού του, στο τέλος παραδόθηκε στην αδυναμία του σώματός του».

Έρευνα
«Ο Μαγιόλ ήταν ένας άνθρωπος που κατέγραφε με μανία τη ζωή του. Από νωρίς, μόλις άρχισε να κάνει τα πρώτα του ρεκόρ, αποφάσισε να έχει ένα συνεργείο να καταγράφει όλο αυτό. Ο Βίκτορ Ντε Σάνκτις είναι ένας από τους σκηνοθέτες που έκαναν πολλές ταινίες για τον Μαγιόλ, και μάλιστα ο Λικ Μπεσόν είναι εμφανώς επηρεασμένος από τον τρόπο υποβρύχιων λήψεων των ταινιών του Ντε Σάνκτις στο “Απέραντο γαλάζιο”. Ενδιαφέρον είχε και η προσπάθειά μας να προσεγγίσουμε την ευρύτερη οικογένεια του Μαγιόλ προκειμένου να ανακαλύψουμε οτιδήποτε προσωπικό του, όπως γράμματα που έγραψε στον αδελφό του. Δεν βρήκαμε τίποτα».

«Απέραντο γαλάζιο»
«Ο Μαγιόλ του “Απέραντου γαλάζιου” και ο πραγματικός Μαγιόλ είναι δύο άσχετοι άνθρωποι. Με εξαίρεση τις καταδύσεις και τους χαρακτήρες που στηρίζονται στους αληθινούς Ενζο Μαγιόρκα και Ζακ Μαγιόλ, το “Απέραντο γαλάζιο” είναι μυθοπλασία από άκρη σ’ άκρη. Ο Μπεσόν κατασκεύασε μια ταινία-παραμύθι. Οι χαρακτήρες είναι φανταστικοί, και αυτό ήταν γνωστό από την πρώτη στιγμή. Ο Μαγιόλ είχε πολύ έντονη προσωπικότητα και έγινε αμέσως αισθητό ότι ήταν πολύ διαφορετικός από τον χαρακτήρα που ενσάρκωσε ο Ζαν-Μαρκ Μπαρ».

Ζαν-Μαρκ Μπαρ
«Μετά τη συνέντευξη στο Παρίσι, όπου μας μίλησε για τη γνωριμία του με τον Μαγιόλ αλλά και για την απογοήτευση του Μαγιόλ που δεν έπαιξε στην ταινία, είχαμε την ιδέα να είναι ο Μπαρ ο αφηγητής-Μαγιόλ. Είδε την ταινία και αμέσως επικοινώνησε λέγοντας ότι περίμενε πολλά χρόνια μια ταινία που θα έβαζε τα πράγματα στη θέση τους και χαιρόταν πολύ για τη συνεργασία αυτή. Η ηχογράφηση ήταν κάτι που με κρατούσε ξάγρυπνο, γιατί καταλάβαινα ότι ήταν από τα τρία πιο σημαντικά ζητήματα στα οποία έπρεπε η ταινία να είναι επιτυχημένη. Μόλις τελείωσε, κατάλαβα πόσο ζεστή και σοφή είναι η χροιά της φωνής του Μπαρ και πόσο χάρισε στον φανταστικό Μαγιόλ το βάθος που ήθελα για την ταινία. Από τότε έχουμε γίνει αχώριστοι και ακολουθεί την ταινία στα περισσότερα μεγάλα ταξίδια της».

Ντοκιμαντέρ
«Πιστεύω πως το ντοκιμαντέρ ως είδος είναι το μέλλον. Γι’ αυτό κάποτε πρέπει να ονομάζουμε ταινίες και τα ντοκιμαντέρ. Πρόσφατα το Netflix αγόρασε το “Icarus”, ταινία υποψήφια για Οσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ εφέτος, αντί 5 εκατ. δολαρίων. Η πραγματικότητα στην εποχή μας είναι κάτι που ιντριγκάρει τους ανθρώπους. Αν δείτε ταινίες όπως το “Citizenfour” ή το “Man on a Wire” ή το “Last Men in Aleppo”, ο τρόπος κινηματογράφησης είναι πλέον τρομερά κινηματογραφικός και ο θεατής παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα μια ταινία που γνωρίζει επιπλέον πως είναι εντελώς πραγματική. Η μυθοπλασία έχει κουραστεί, πιστεύω. Κάθε χρόνο ξεχωρίζουν όλο και λιγότερες ταινίες. Επιπλέον, η φόρμα του ντοκιμαντέρ δίνει τρομερή ελευθερία έκφρασης στον σκηνοθέτη, ο οποίος μπορεί να αφηγηθεί μια ιστορία με πολλούς διαφορετικούς τρόπους».

Ελληνικός κινηματογράφος
«Δεν πιστεύω κατ’ ανάγκη στην εθνική ταυτότητα μιας κινηματογραφίας. Αν μπορείς όπως οι Ιρανοί ή οι Ρουμάνοι να κάνεις τέτοιες ταινίες, τότε καλώς. Αλλιώς μια καλή ταινία είναι μια καλή ταινία. Το “Dolphin Man” είναι μια συμπαραγωγή η οποία στήθηκε από έλληνες παραγωγούς, με έλληνα σκηνοθέτη και ελληνικό, ως επί το πλείστον, συνεργείο. Οι εικόνες δεν έχουν σύνορα. Πιστεύω πως οι θεατές έχουν ανάγκη από έναν κινηματογράφο που με κάποιον τρόπο να τους αφορά. Ενας κεντρικός στόχος της ταινίας ήταν να απευθύνεται σε διαφορετικό κοινό, να μην αποκλείσει κανέναν και ταυτόχρονα να μην υποκύψει σε καμία προφανή κατάταξη. Με ενοχλεί η κατάταξη. Μια καλή ταινία πρέπει να αφορά όλους. Ο Μάικ Λι, τον οποίο θαυμάζω, δεν έχει συγκεκριμένο κοινό. Κάνει ταινίες που μπορούν να δουν όλοι».

Υποθαλάσσιος κόσμος
«Το “Dolphin Man” είναι μια ταινία που έχει ταξιδέψει και θα συνεχίσει να ταξιδεύει σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό που κατάλαβα είναι ότι η θάλασσα ενώνει όλους τους ανθρώπους. Οσο και να βυθιζόμαστε στη δυτική ασήμαντη υπαρξιακή κρίση των αξιών μιας κουρασμένης χώρας, η θάλασσα είναι μοναδική κληρονομιά. Ο πλούτος της Ελλάδας βρίσκεται σίγουρα κάτω από την επιφάνεια του νερού. Κόσμοι πολύχρωμοι καλούν επισκέπτες να ανακαλύψουν αυτή τη μαγεία. Και όλο αυτό έχουμε το προνόμιο να είναι λίγη ώρα από εκεί που ζούμε. Από την Ιαπωνία μέχρι την Αμερική και από το Ισραήλ μέχρι την Ινδία, στα γυρίσματα μας άνοιξαν όλες οι πόρτες επειδή το θέμα μας είχε να κάνει με το απέραντο γαλάζιο των ωκεανών».

Γιόγκα – ζεν
«Ο Μαγιόλ ήταν ένας από τους πρώτους που κατάλαβαν τη σημασία των ανατολικών φιλοσοφιών στην ελεύθερη κατάδυση αλλά και στην ποιότητα ζωής που το ζεν τού προσέφερε. Ενας δυτικός κατά τα άλλα άνθρωπος προσέγγισε αυτή τη φιλοσοφία επειδή είχε βαθιά ανάγκη να ηρεμήσει το μυαλό του. Το κατάφερε, γι’ αυτό και καταδύθηκε στα 100 μέτρα. Η συγκέντρωση στην αναπνοή είναι πολύ σημαντική στη ζωή μας και αυτό μόνο όποιος ασχολείται μπορεί να το νιώσει. Είναι ολιστικό το αποτέλεσμα της γιόγκα στην καθημερινότητα και το ξέρω γιατί έχω ασχοληθεί με τη γιόγκα πολλά χρόνια. Ο Μαγιόλ μάς δίδαξε πως μόνο μέσα από την ηρεμία του νου μπορούμε να κατακτήσουμε την ισορροπία. Από την άλλη, όταν το σώμα του άρχισε να τον εγκαταλείπει, όλο αυτό το ταξίδι μέσα του διαταράχθηκε. Και αυτό είναι ένα στοιχείο που βρήκα συναρπαστικό στη σκηνοθεσία της ταινίας».

Πού και πότε
Το «Dolphin Man», μια ιδέα των παραγωγών Ρέας Αποστολίδη και Γιούρι Αβέρωφ, καθώς και της υπεύθυνης του ARTE Madeleine Avramoussis, γυρίστηκε με τέσσερις συμπαραγωγούς χώρες (Ελλάδα, Γαλλία, Καναδάς, Ιαπωνία) και τη συνδρομή πολλών τηλεοπτικών καναλιών. Στην υλοποίησή της βοήθησε πολύ η συνεργασία της ΕΡΤ και του ARTE. Προβάλλεται στις αίθουσες Δαναός (Αθήνα), Κινηματοθέατρο Πάνθεον (Πάτρα) και Αχίλλειον (Βόλος).

Κεντρική φωτογραφία: Ο Ζακ Μαγιόλ κάνει γιόγκα στο φυσικό του στοιχείο, τον βυθό. Δίπλα του η Mέγκαν Χίνεϊ Γκρίερ, πρωταθλήτρια ελεύθερης κατάδυσης των ΗΠΑ

Πηγή