Ποιο είναι το παλαιότερο βιβλίο στον κόσμο; Το παλαιότερο γραπτό κείμενο; Το παλαιότερο χειρόγραφο; Το παλαιότερο έντυπο υλικό; Μια περιήγηση στους θησαυρούς των βιβλιοθηκών σε όλο τον κόσμο όπως την ερεύνησαν οι δημοσιογράφοι του Atlas Obscura και έφεραν στο φως ξανά ένα πλήθος πληροφοριών για κάποια από τα πιο σπάνια γραπτά μνημεία που υπάρχουν σε όλο τον κόσμο, τεκμήρια σε κάθε είδους υλικό, από τις πέτρινες ταμπλέτες μέχρι τους παπύρους το ύφασμα και τελικά το χαρτί.

New York Academy of Medicine, Apicius, De re culinaria

Το βιβλίο De re Culinaria (Περί Μαγειρικής) είναι το αρχαιότερο βιβλίομαγειρικής της Ευρώπης και γράφηκε τον 4ο αι. μ.Χ. από Ρωμαίο ερανιστή που έφερε το ψευδώνυμο Καίλιος Απίκιος*. Το όνομα αυτό δανείστηκε ο συγγραφέας από τον γνωστό bon viveur -και δάσκαλο μαγειρικής- της εποχής του Τιβέριου (1ος αι. μ.Χ.), Μάρκο Γάβιο Απίκιο, που οι πηγές τον θέλουν να είχε δώσει τέλος στη ζωή του, όταν ξέπεσε οικονομικά τόσο, ώστε να μην μπορεί να απολαύσει πια την ποιότητα της κουζίνας και της ζωής που επιθυμούσε!

Το βιβλίο του Απίκιου περιλαμβάνει πάνω από 450 συνταγές και παρέχει στο σύγχρονο μελετητή της Αρχαιότητας, επαγγελματία ή ερασιτέχνη, αρκετές πληροφορίες σχετικά με τον ιδιωτικό βίο των Ρωμαίων. Θεωρείται μάλιστα ως μία πολύ σημαντική πηγή, μιας και ο Απίκιος αναφέρεται σε μια εποχή υγιούςακμής για τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και δίνει την εικόνα της πραγματικής ρωμαϊκής κουζίνας, μακριά από τα οργιαστικά συμπόσια˙ μια εικόνα μέτρου και εκλεπτυσμένου γούστου θα λέγαμε. Η Margaret Barclay Wilson, δώρισε τη συλλογή της, ανάμεσά τους και αυτό το βιβλίο στην New York Academy of Medicine in 1929.

The College of Physicians of Philadelphia, Constantinus Africanus, Viaticum

Ο Βυζαντινός γιατρός και αραβιστής Κωνσταντίνος ο Αφρικανός γεννήθηκε  περίπου το 1020 μ.Χ., σπούδασε ιατρική και στη συνέχεια περιόδευσε στην Ανατολή, όπου μελέτησε τις τοπικές γλώσσες και κυρίως την αραβική. Όταν γύρισε στην πατρίδα του κατηγορήθηκε ως μάγος και αναγκάστηκε να καταφύγει στο Ρήγιο, όπου έγινε γραμματέας του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ ‘του Μονομάχου. Την ίδια εποχή μεταφράστηκε στα λατινικά το βιβλίο του Άραβα ιατρού Αμπού Τζαφάρ, Ζαντάλ Μουσάφερ. Αργότερα εγκαταστάθηκε πιθανότατα στη Σικελία, όπου έγινε γραμματέας του δούκα του Ρόβερτου Γυισκάρδου και για σύντομο χρονικό διάστημα ήταν καθηγητής της ιατρικής σχολής στο Σαλέρνο. Το 1070 αποσύρθηκε στο βουνό Κασίνο και έζησε ως μοναχός κοντά στο Βόσντιτσεν. Στο τελευταίο αυτό διάστημα της ζωής του μετάφρασε στα αραβικά ιατρικά κείμενα και έργα των αρχαίων Ελλήνων στα λατινικά.

Bodleian Library, Ash-Preserved Papyrus

Όταν το όρος Βεζούβιος εξερράγη τον 1ο αιώνα μ.Χ. και κάλυψε την πόλη του Herculaneum η τέφρα και το ηφαιστειακό υλικό που διατήρησαν την οργανική ύλη για εκατοντάδες χρόνια. Αυτοί οι απανθρακωμένοι κύλινδροι από πάπυρο προέρχονται από τη βιβλιοθήκη της πόλης. Οι αρχαιολόγοι έχουν αγωνιστεί να βρουν έναν τρόπο να διαβάσουν τους κατεστραμμένους κύλινδρους, αλλά το περιεχόμενό τους είναι ακόμα ελάχιστα γνωστό αν και σημειώνεται πρόοδος με προηγμένες τεχνικές απεικόνισης.

St. Catherine’s Monastery, Codex Sinaiticus

Ο Σιναϊτικός Κώδικας (Λατ. Codex Sinaiticus) είναι ένας αρχαίος χειρόγραφοςκώδικας που περιέχει τα βιβλία της Καινής Διαθήκης και ένα μέρος των βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης. Συμβολίζεται με το א (άλεφ) ή το 01. Ανακαλύφθηκε από τον Κόνσταντιν φον Τίσεντορφ (Constantin von Tischendorf) στο γυναικείο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στους πρόποδες του Όρους Σινά, στην Αίγυπτο, το 1859.

Chicago Botanic Garden, Theophrastus, Historia Plantarum

Ο Θεόφραστος όχι μόνο ανέλαβε μετά την αναχώρηση του δασκάλου του Αριστοτέλη από την Αθήνα (λίγο πριν από τον θάνατό του, το 322 π.Χ.) τη διεύθυνση τον Περίπατου, αλλά συνέχισε το έργο του δασκάλου του σε όλους τους τομείς. Διεύρυνε μάλιστα -ακολουθώντας και την τάση της εποχής για αυτονόμηση των επιστημών- το ενδιαφέρον του σε νέους επιστημονικούς τομείς (βοτανική, ορυκτολογία κ.ά.). Δυστυχώς από το σύνολο του επιστημονικού του έργου έχουν σωθεί ακέραια μόνο δύο έργα βοτανικής, από τα οποία το πρώτο (χρονολογικά) φέρει τον τίτλο Περί φυτικῶν ἱστοριῶν. Η δομή του έργου είναι προσεκτικά σχεδιασμένη, κατ᾽ αρχήν σε δύο κύρια μέρη: το πρώτο ασχολείται με βασικές έννοιες και γενικά ζητήματα (βιβλίο Ι και IIμέχρι το κεφ. 4), ενώ το δεύτερο, που περιλαμβάνει το υπόλοιπο έργο, ασχολείται με τα επιμέρους φυτά. Στο δεύτερο αυτό μέρος τα φυτά εξετάζονται κατά κατηγορία: τα ήμερα δένδρα(βιβλίο IIκεφ. 5-8), τα άγρια δένδρα (III), τα ξύλα και η επεξεργασία τους (IV-V), οι θάμνοι (VI), τα ποώδη και τα όσπρια (VII), τα δημητριακά (VIII), οι ρίζες και οι φαρμακευτικές τους χρήσεις (IX). Από τα 550 είδη φυτών που αναφέρει ο Θεόφραστος τα περισσότερα βέβαια δεν τα γνώριζε από αυτοψία, αλλά από άλλες πηγές. Στην κατηγορία αυτή ανήκει και η παρατιθέμενη περιγραφή του ελλέβορου, ενός ποώδους φυτού που θεωρούνταν ότι θεράπευε την τρέλα(ἐλλεβορίζω σήμαινε “χορηγώ ελλέβορο”, “θεραπεύω από την τρέλα”). Στο έργο του ο Θεόφραστος συνδυάζει την εμπειρική γνώση και τη φιλοσοφική σκέψη(όσον αφορά στη μεθοδολογία). Τις βασικές αρχές για τη μελέτη των φυτών τις παρέλαβε από τον Αριστοτέλη, αλλά ο ίδιος διατύπωσε τις βασικές έννοιες της βοτανικής και περιέγραψε με αρκετά λεπτομερή και συγκεκριμένο τρόπο τα μέρη των φυτών, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στα φύλλα και τις ρίζες.

American Museum of Natural History, Albertus Magnus, De animalibus

Ο Albertus Magnus, έζησε τον 3ο αι. μ.Χ. και είναι γνωστός ως Άγιος Αλβέρτοςκαι Άλμπερτ της Κολωνίας, ήταν Γερμανός Καθολικός Δομινικανός άγιος και επίσκοπος. Αργότερα καθιερωμένος ως καθολικός άγιος, ήταν γνωστός κατά τη διάρκεια της ζωής του ως Doctor Universalis και Doctor Expertus και, αργά στη ζωή του, το Magnus προσαρτήθηκε στο όνομά του Οι μελετητές όπως ο James A. Weisheipl και ο Joachim R. Söder τον ανέφεραν ως τον μεγαλύτερο Γερμανό φιλόσοφο και θεολόγο του Μεσαίωνα.

Library of Congress, Cuneiform Accounting Tablets

Το παλαιότερο γραπτό τεκμήριο της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου χρονολογείται πολύ πίσω, πέρα από την ίδρυση του αμερικανικού έθνους, περισσότερα από 4.000 χρόνια πριν. Η συλλογή των σφηνοειδών δισκίων χρονολογείται από τη βασιλεία της Gudea του Lagash, το 2100 π.Χ. Στα πλακίδια κατέγραφαν λογαριασμούς πώλησης, αποδείξεις, βιβλία και άλλα λογιστικά καθήκοντα. Το 1929, ο Kirkor Minassian, έμπορος Ισλαμικής τέχνης, επισκέφθηκε τη βιβλιοθήκη και τα έστειλε ως δώρο.

Folger Shakespeare Library, Magna Carta

Η Μάγκνα Κάρτα (λατινικά: Magna Carta), αποκαλούμενη και ως Μάγκνα Κάρτα Λιμπερτάτουμ ή Μεγάλος Χάρτης των Ελευθεριών, είναι αγγλικός καταστατικός χάρτης, ο οποίος αρχικά εκδόθηκε το 1215. Η Μάγκνα Κάρτα θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά έγγραφα στην ιστορία της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Αρχικά γράφτηκε λόγω διαφωνιών μεταξύ του Πάπα Ιννοκεντίου του Γ’, του Βασιλιά Ιωάννη της Αγγλίας και των Άγγλων βαρώνων σχετικά με τα δικαιώματα του βασιλιά. Η Μάγκνα Κάρτα ζητούσε από τον Βασιλιά να αποκηρύξει κάποια δικαιώματά του, να σεβαστεί τις νομικές διαδικασίες και να αποδεχτεί ότι θα δεσμεύεται από τους νόμους και προστάτευε τα δικαιώματα των υπηκόων του Βασιλιά, ιδιαίτερα από την παράνομη φυλάκιση.

Βoston Athenaeum, Egyptian Artifact Album

Αυτό το βιβλίο δεν είναι ακριβώς το παλαιότερο βιβλίο της συλλογής του Athenaeum. Θεωρείτο στη δεκαετία του 1910 και ήταν «περισσότερο ένα άλμπουμ των αρχαιολογικών αντικειμένων από ένα σπάνιο βιβλίο με την παραδοσιακή έννοια», γράφει η βιβλιοθήκη. Περιγράφεται η λατρεία της θεάς Χατχόρ, σε ένα από τα παλιότερα παραδείγματα ζωγραφικής σε ύφασμα. Τα τεχνουργήματα ανακαλύφθηκαν το 1905 από τον αρχαιολόγο Robert de Rustafjaell και ένας βιβλιοδέτης στο Λονδίνο τα συγκέντρωνε σε βιβλίο μεταξύ του 1913 και του 1916. Η βιβλιοθήκη το αγόρασε στη Βοστώνη από το βιβλιοπωλείο του Goodspeed’s Book Shop.

Austrian National Library, Book of the Dead

Ως Βιβλίο των Νεκρών αναφέρονται αρχαία αιγυπτιακά κείμενα, γραμμένα αρχικά πάνω στις σαρκοφάγους και αργότερα σε παπύρους που θάβονταν μαζί με το νεκρό, στο εσωτερικό των σαρκοφάγων. Το κείμενο συχνά ήταν γραμμένο για κάποιο συγκεκριμένο άτομο και έτσι κανένα αντίγραφο δεν είναι ολόιδιο με κάποιο άλλο. Για παράδειγμα, η Βίβλος των Νεκρών για τον γραφέα Άνι, ο Πάπυρος του Άνι έχει συνολικά μήκος 28 μέτρων και αποτελείται από τριάντα επτά φύλλα. Τα Βιβλία των Νεκρών περιέχουν συλλογές από επωδούς, αριθμούς και μαγικές επικλήσεις για χρήση από τους νεκρούς στη μεταθανάτια ζωή. Είχαν το ρόλο να καθοδηγήσουν τους νεκρούς στις διάφορες δοκιμασίες που θα συναντούσαν πριν φθάσουν στον Κάτω Κόσμο (Ντουάτ). Υπάρχουν περίπου 200 μαγικές επικλήσεις.

New York Public Library, Landévennec Gospels

Όπως και στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, το παλαιότερο γραπτό υλικό της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης είναι μια συλλογή δισκίων σφηνοειδούςγραφής. Το παλαιότερο χειρόγραφο του, όμως, είναι ένα αντίγραφο του Ευαγγελίου του 9ου αιώνα, που κατασκευάστηκε σε γαλλικό μοναστήρι, αλλά δείχνει την Κελτική επιρροή στις εικόνες του. Το χειρόγραφο ανήκε κάποτε στο Μαρκήσιο του Blandford, πέμπτο δούκας του Marlborough. Αργότερα ανήκε στον Sir Thomas Phillipps. Ο Rosenbach το αγόρασε το 1926 και ο τελευταίος ιδιοκτήτης του ήταν ο Edward S. Harkness, ο οποίος το έδωσε στη βιβλιοθήκη ως μέρος μιας δωρεάς που έκανε.

Free Library of Philadelphia, Aldhelm, De Virginitate

Το παλαιότερο χειρόγραφο της Ελεύθερης Βιβλιοθήκης της Φιλαδέλφειας είναι ένα χειρόγραφο της έκδοσης του De Virginitate. Ο Aldhelm, ο ηγούμενος του Malmesbury, είχε γράψει αυτή την πραγματεία για τους πρώιμους παρθένουςμάρτυρες, την αξία της αγνότητας και τη σχέση της με τη χριστιανική αρετή.

Πηγή