Γράμματα φτιαγμένα από φύση και αγάπη

Από τη Βίκυ Κατεχάκη

«Τα Γράμματα στη Σύρο ήταν ένα εγχείρημα του παππού μου, το οποίο ουσιαστικά έκρυβε τη μεγάλη του αγάπη για την ποίηση. Ηθελε να επαναφέρει σε αυτό το σημείο του νησιού τα δέντρα που είχαν υπάρξει πολλούς αιώνες πριν, προτού κοπούν για να κατασκευαστούν σπίτια και πλοία. Ηταν μια εξωπραγματική, σχεδόν τρελή ιδέα, αλλά να που σήμερα ένα μικρό δάσος περιβάλλει την περιοχή των Γραμμάτων».

Η ιστορία που αφηγείται στην «Κ» η Ελάιζα Πίρσον, εγγονή του Αμερικανού οικονομολόγου Τζον Πίρσον, έχει την αφετηρία της πολλές δεκαετίες πίσω. Ήταν αρχές του ’60 όταν ο παππούς της ταξίδεψε για πρώτη φορά στο Αιγαίο και εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά των ελληνικών νησιών. Αυτό που τον εξέπληξε ήταν το «γυμνό» τοπίο και η ερημοποίηση που εκείνη την περίοδο παρουσίαζαν τα κυκλαδονήσια. Από τότε ο Αμερικανός ταξιδιώτης –που στην εποχή του εργάστηκε ως οικονομολόγος για την αμερικανική κυβέρνηση και στη συνέχεια για τα Ηνωμένα Έθνη– θα ξεκινούσε μια εκστρατεία για να «ζωντανέψει» αυτή την «απογυμνωμένη» περιοχή, αποφασίζοντας, έπειτα από έρευνα, ότι ο κατάλληλος τόπος για να κάνει το όραμά του αληθινό ήταν η περιοχή των Γραμμάτων, στην Άνω Μεριά της Σύρου.

«Ο Πίρσον είχε λάβει την κλασική παιδεία και γνώριζε μέσα από αποσπάσματα του Ομήρου και άλλων αρχαίων συγγραφέων ότι τα νησιά στην αρχαιότητα ήταν κατάφυτα», λέει στην «Κ» ο συγγραφέας και ακτιβιστής Τέος Ρόμβος, ο οποίος ζει στη Σύρο και μελετά εδώ και πολλά χρόνια τη ζωή και το έργο του Αμερικανού οικονομολόγου. Το 1964, ο Πίρσον επισκέφθηκε τη Σύρο μαζί με τον γιο του, τον Τζον Πίρσον τον νεότερο και αγόρασε μια περιοχή περίπου 900 στρεμμάτων στο βορειότερο τμήμα του νησιού. Εκεί άρχισε να δημιουργεί ένα πρώτο φυτώριο, σκάβοντας με μεγάλη δυσκολία δύο πηγάδια μέσα στα βράχια. «Με υπομονή και αποφασιστικότητα φύτεψε χιλιάδες σπόρους και άρχισε να περνάει αρκετούς μήνες του χρόνου στην Απάνω Μεριά, φροντίζοντας τα δέντρα. Μάθαινε από τους αγρότες τον τρόπο της άνυδρης καλλιέργειας και αφού κατασκεύαζε αυλάκια στις απάνεμες πλαγιές φύτευε στη σειρά δενδρύλλια», λέει ο συγγραφέας.

Τα πρώτα χρόνια, ο Πίρσον φύτεψε 18.000 δενδρύλλια και στη συνέχεια μερικές χιλιάδες ακόμη, ωστόσο λόγω των ισχυρών ανέμων, κατάφεραν να επιζήσουν περίπου 5.000 από αυτά.

Τον πρώτο καιρό, οι ντόπιοι έβλεπαν καχύποπτα την προσπάθεια του Αμερικανού ταξιδιώτη που πηγαινοερχόταν συχνά ώς την άκρη του νησιού, για να φροντίσει τα αγαπημένα του δέντρα. Κάποιοι, μάλιστα, ισχυρίζονταν ότι ο Πίρσον είχε αγοράσει το κτήμα γιατί είχε βρει πετρέλαιο, ενώ κάποιοι άλλοι πίστευαν ότι ήταν αρχαιοκάπηλος. Σύντομα, κατάλαβαν ότι ο «Γιάννης ο Αμερικάνος» –όπως στη συνέχεια τον αποκάλεσαν–, ήταν ένας ευγενικός άνθρωπος που είχε ένα όραμα για το νησί τους. «Μέρος του οράματος ήταν η επιστημονική του θέση ότι τα δέντρα συγκρατούν το χώμα και στο πέρασμα των χρόνων θα βελτιώσουν τη χλωρίδα του τόπου», λέει στην «Κ» ο Πάνος Κρυστάλλης, ο οποίος γνώρισε τον Τζον Πίρσον στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και σήμερα παραμένει συνεργάτης, αλλά και στενός φίλος της οικογένειας. «Συχνά εξέφραζε την ελπίδα ότι το εγχείρημά του θα λειτουργήσει ως παράδειγμα προς μίμηση και από άλλους. Σήμερα τα αποτελέσματα της προσπάθειάς του εκτιμώνται από όλους και ορισμένοι, όπως ο Περιπατητικός Σύλλογος Σύρου, επισκέπτονται την περιοχή με διάθεση να προσφέρουν», λέει ο κ. Κρυστάλλης.

Το 1973, στις Ηνωμένες Πολιτείες εκδόθηκε το βιβλίο του Τζον Πίρσον με τίτλο «Island in Greece», στο οποίο κατέγραφε την προσπάθειά του να αποκαταστήσει τη φυσική ομορφιά του δάσους σε ένα κομμάτι γης. Ο Πίρσον, που πέθανε τον Σεπτέμβριο του 2001 σε ηλικία 95 ετών, είχε ως τελευταία επιθυμία να σκορπιστεί η στάχτη του στο αγαπημένο του δάσος, στη Σύρο.

Στην «παραλία του Αμερικάνου»

Τα Γράμματα, στα βόρεια του νησιού, με την παραλία της Γριάς Σπηλιάς (γνωστή ως «παραλία του Αμερικάνου»), κατακλύζονται από ψηλά δέντρα, κυρίως πεύκα και κυπαρίσσια. Για να δει κανείς την παραλία, φτάνει είτε οδικώς (ώς ένα σημείο και στη συνέχεια περπατά 35-45 λεπτά) είτε με σκάφος. Ο Γιάννης Μανούσος, με καταγωγή από τη Σύρο που επισκέπτεται τακτικά το νησί, λέει πως η παραλία αυτή είναι ένα μαγικό μέρος εξαιτίας του δάσους που το περιβάλλει. «Είναι καταπληκτικό ότι ο ίδιος ο τόπος ουσιαστικά προστατεύει τη φύση και όλο αυτό οφείλεται στην προσπάθεια ενός ανθρώπου που αγάπησε το νησί μας όσο λίγοι», εξηγεί. Η Ελάιζα Πίρσον, η εγγονή του «Γιάννη του Αμερικάνου», που ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη, εξακολουθεί να επισκέπτεται το οικογενειακό κτήμα, στο νησί που τόσο έχει αγαπήσει, για να επιβλέψει το έργο του παππού της, που τόσες δεκαετίες μετά συνεχίζεται. «Μας μετέδωσε την ιδέα ότι το ελάχιστο είναι καλύτερο. Αντί να έπαιρνε ένα κομμάτι γης και να το έχτιζε, το άφησε ανοιχτό και ελεύθερο. Έτσι, μας επέτρεψε να δούμε αυτό που προϋπήρχε προτού παρέμβει ο άνθρωπος για να «βελτιώσει» αυτό που η φύση είχε ήδη κάνει με εκπληκτικό τρόπο», λέει στην «Κ» και καταλήγει: «Ο παππούς μου αγάπησε την πρόκληση, την περιπέτεια και όλους εκείνους που συνάντησε στην πορεία και τον καθοδήγησαν. Μπορεί να ήταν ξένος για τον τόπο, αλλά οι άνθρωποι της Σύρου τον αγκάλιασαν και με τα χρόνια εξελίχθηκε σε “επίτιμο Έλληνα”, τουλάχιστον όπως εγώ τον έχω στο μυαλό μου».

Πηγή