Μια μικρή ομάδα εικαστικών «ταρακουνάει» την Πάτρα

Από τον Δημήτρη Αθηνάκη

Τι μπορείς να κάνεις σε μια πόλη η οποία δεν δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στον πολιτισμό, κυρίως θεσμικά, όταν επιστρέφεις από το Βερολίνο των πολιτιστικών εκρήξεων; Πώς μπορείς να ενεργοποιήσεις όχι μόνον καλλιτέχνες αλλά και μέλη της κοινωνίας των πολιτών; Τι κόπος χρειάζεται προκειμένου να καταστεί ορατή η τέχνη, που να ξεπερνάει όμως τα όρια του ακτιβισμού; Αυτά τα ερωτήματα είχε στο μυαλό του ο Κλεομένης Κωστόπουλος όταν επέστρεψε στην Πάτρα το 2007, λίγο προτού ξεσπάσει η ελληνική κρίση. Με τη βερολινέζικη σκευή στην πλάτη του, ο νεαρός εικαστικός είπε να πάρει τα πράγματα στα χέρια του. Δημιούργησε το Art in Progress και έβαλε την πόλη στον καλλιτεχνικό χάρτη της χώρας. «Ξεκινήσαμε 2-3 άνθρωποι και φτάσαμε σήμερα, σε κάθε open call που κάνουμε για εθελοντές στις διοργανώσεις μας, να έχουμε 100 αιτήσεις και να κάνουμε συνεντεύξεις. Ποιος το περίμενε;» λέει ο ίδιος στην «Κ».

Αφορμή για την κουβέντα μας ήταν η μεταμόρφωση του εμβληματικού αντλιοστασίου στα Δεμένικα της Πάτρας, το οποίο δημιουργήθηκε με το σχέδιο Μάρσαλ, ώστε να αποκτήσει η περιοχή νερό για τα σπίτια και τα χωράφια. Σήμερα υπολειτουργεί, αλλά εξακολουθεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους κατοίκους της περιοχής. Εκεί, ο Κλεομένης Κωστόπουλος και ο Demian αποφάσισαν, στο πνεύμα της street art, να μεταμορφώσουν το κτίριο δίνοντάς του εκ νέου ζωή. Μικρό ακούγεται, αλλά δεν είναι. Ιδίως εάν σκεφτεί κανείς ότι εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προσπαθειών που κάνει ο ίδιος και η ομάδα του όλα αυτά τα χρόνια, με αποκορύφωμα το φεστιβάλ Re-Culture, με καλλιτέχνες από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, επιδοτούμενο από τις οικείες πρεσβείες και ινστιτούτα. «Νιώθω ευτυχής ως πολίτης και ως καλλιτέχνης», λέει ο ίδιος. «Δεν θεωρώ ότι κάνω ακτιβισμό. Αντιθέτως, πιστεύω ότι αυτό σημαίνει υγιής πολίτης».

09s32s3

Το «ανακαινισμένο» αντλιοστάσιο στα Δεμένικα.

Ο καλλιτέχνης ως πολίτης

Αυτή είναι η λέξη-κλειδί στην κουβέντα μας: ο καλλιτέχνης ως πολίτης. «Η Ελλάδα έχει τρομερό δυναμικό, αλλά δεν υπάρχει τρόπος να βγει προς τα έξω. Είναι το σύνδρομο που κατατρύχει αυτήν τη χώρα. Για μένα, η μόνη ελπίδα είναι να βγούμε στη γειτονιά, στην πόλη και, από εκεί, στη χώρα. Η Ελλάδα δεν θα αλλάξει μόνο με τα δάνεια και με τη διόρθωση των οικονομικών της», μου λέει ο Κλεομένης Κωστόπουλος. Ο εικαστικός παλεύει, βέβαια, με αυτές τις νοοτροπίες στην Πάτρα. Ο Δήμος Πατρέων, με τα πανηγύρια που αφειδώς χρηματοδοτεί, όπως μας λέει ο Κλεομένης Κωστόπουλος, με τα πανό του ΠΑΜΕ σε τοπόσημα της πόλης όπως το Δημοτικό Θέατρο της πόλης ή τα σκαλιά του Αγίου Νικολάου, με τη μετατροπή της πόλης σε φολκλόρ… γιορτή (σ.σ. ας μην ξεχνάμε ότι ο δήμαρχος προέρχεται από το ΚΚΕ), βάζει διαρκώς φρένο στις προσπάθειες που γίνονται για να παρουσιαστεί η σύγχρονη εικαστική σκηνή της χώρας αλλά και της Ευρώπης. «Μας βλέπουν σαν ελίτ. Θεωρούν ότι ο πολιτισμός φτάνει στον λαό με τις… φουστανέλες. Εμείς ξεκινάμε από αυτό το σημείο και πέρα», τονίζει ο Κλεομένης Κωστόπουλος.

Το Re-Culture (η τέταρτη διοργάνωση έγινε το περασμένο φθινόπωρο) αλλά και το τo Graffiti Art (το οποίο, πέρυσι την άνοιξη, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε 10 ημέρες δημιούργησε 10 τοιχογραφίες σε μία πόλη) γίνονται πρεσβευτές της Πάτρας στην υπόλοιπη Ευρώπη, ενώ ταυτόχρονα δίνουν ζωή σε κτίρια της πόλης όπως το Σκαγιοπούλειο Κέντρο, η Αγορά Αργύρη και τα πρώην Δημοτικά Λουτρά. «Στην αρχή, οι πρεσβείες και τα ινστιτούτα της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Γερμανίας και της Ελβετίας ήταν επιφυλακτικά. Οταν είδαν την πρώτη μας διοργάνωση, όμως, ενδιαφέρθηκαν και, έκτοτε, μας στηρίζουν, χρηματοδοτώντας τους διεθνείς καλλιτέχνες που προσκαλούμε στη διοργάνωση», σημειώνει ο ίδιος.

09s32eik2

Στιγμιότυπο από το Re-Culture 4, στο Σκαγιοπούλειο Κέντρο.

Οι δυνατότητες της πόλης

Οι δυνατότητες της Πάτρας είναι πολλές και ο Κλεομένης Κωστόπουλος τις ανακάλυψε όταν επέστρεψε από τη Γερμανία. Οπως κατάλαβε ότι οι πολίτες μόνοι τους πρέπει να βελτιώσουν τη ζωή τους – εξάλλου, πέρα από τον δήμο, η Περιφέρεια αλλά και το υπουργείο Πολιτισμού τον αγνοούν επιδεικτικά (σ.σ. αυτό είναι η σπεσιαλιτέ του χαρτοφυλακίου της Λυδίας Κονιόρδου και των συνεργατών που επέλεξε). Το Art in Progress, όμως, δεν φοβάται να συνεχίσει. Αλλωστε, έχει τη στήριξη των 7.000 μαθητών της Πάτρας που συμμετέχουν στα δωρεάν εκπαιδευτικά προγράμματα που διοργανώνει και των 10.000 επισκεπτών του Re-Culture, με σκοπό την προσέγγιση και εξοικείωση καθηγητών, μαθητών, φοιτητών και εν γένει των πολιτών με τις εικαστικές τέχνες και με λιγότερο διαδεδομένα ρεύματα τέχνης. Μάλιστα, έχει συμμετάσχει και σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα στις φυλακές Αγίου Στεφάνου της Πάτρας, με τη δημιουργία τοιχογραφιών και γκράφιτι. «Εχουμε βρει τις ισορροπίες μας μέσα στην κρίση, αυτή η αντίθεση μας κάνει να συνεχίζουμε. Το πιο συγκινητικό, βέβαια, είναι η ανταπόκριση των εθελοντών, τους οποίους καλούμε να κάνουν τη “βρώμικη” δουλειά που απαιτεί μια πολιτιστική διοργάνωση: στήσιμο, καθάρισμα, συντονισμός προσώπων», υπογραμμίζει ο εικαστικός.

09s10eik4

Παρεμβάσεις στο λιμάνι από το ArtWalk 2, εκπαιδευτικό πρόγραμμα για αρχιτέκτονες και εικαστικούς.

Η πατρινή αυτή πρωτοβουλία αναδεικνύει ένα νέο μοντέλο. Τώρα που οι κάνουλες δεν βγάζουν χρήματα –και όταν βγάζουν, απλώς ξοδεύονται σε ημετέρους και σε χαρές και πανηγύρια– η ιδιωτική πρωτοβουλία είναι ο μόνος τρόπος. «Παρατηρείται εν γένει μια τάση οι ίδιοι οι εικαστικοί να δημιουργούν συνεργασίες. Εχουμε ήδη συνεργαστεί με το Φεστιβάλ Μηδέν, τον Poka Yio, το Πεδίο Δράσης Κόδρα στη Θεσσαλονίκη, το Athens Video Dance Festival. Δεν γίνεται αλλιώς», ολοκληρώνει την κουβέντα μας ο Κλεομένης Κωστόπουλος.

Κεντρική εικόνα: Μία από τις τοιχογραφίες του Graffiti Art στο πλαίσιο του Art in Progress.

Πηγή