Της Εύης Βουτσινά
Βαγγελίτσα Κούρτη, Κάβαλος
Μέχρι σήμερα, σε όλες τις καταγραφές που έχω κάνει, δεν έχω συναντήσει άλλη περίπτωση ανθρωπόμορφων ψωμιών τα Χριστούγεννα ή σε οποιαδήποτε άλλη γιορτή του Δωδεκάμερου – αντίθετα με του Λαζάρου , που σχεδόν παντού φτιάχνουν τα Λαζαράκια, ενώ σε πολλά μέρη φτιάχνουν το Πάσχα ακόμα και ζωομορφικά ψωμιά, που συχνά θυμίζουν ανθρώπινες φιγούρες. Οι Βλαχοπούλες είναι μια ζεστή ανάμνηση των παιδικών μου χρόνων. Παρόλο που στο σπίτι δεν ζυμώναμε, παρά αγοράζαμε ψωμί από το φούρνο, η μάνα μου έφτιαχνε απαραιτήτως τις Βλαχοπούλες, μια για καθεμία από τις τρεις κόρες της, την παραμονή των Χριστουγέννων . Στα σπίτια που είχαν αγόρια έφτιαχναν με την ίδια ζύμη σταυρούς. Οι Βλαχοπούλες ήταν σαν κούκλες. Ήταν όμορφες, υπόγλυκες και μυρωδάτες, με σταφίδες για ματάκια και στόμα. Τις κρατούσαμε σαν κάτι πολύτιμο και καθυστερούσαμε όσο αντέχαμε να τις τσιμπολογήσουμε. Τι ζεστή μυρωδιά ήταν εκείνη!
Φυσικά τότε τις έφτιαχναν με προζύμι, αφού και οι φούρνοι με προζύμι ζύμωναν ακόμα (τη δεκαετία του ’50). Η αγαπημένη μου φίλη Βαγγελίτσα Κούρτη , παρόλο που είναι πολύ νεότερη, συνεχίζει να φτιάχνει όλα τα όμορφα με μία ξεχωριστή επιμέλεια. Εδώ είναι η συνταγή για δύο Βλαχοπούλες και δύο σταυρούς.
Υλικά:
2 κιλά αλεύρι (προτιμότερο σκληρό και μαλακό μισό-μισό)
½ φλιτζάνι προζύμι (ή 3 κουταλάκια στεγνή μαγιά)
3 κουταλάκια αλάτι
1 κρασοπότηρο ζάχαρη(ή όσο θέλετε)
1 κρασοπότηρο λάδι
1 κουταλάκι κανέλα
½ κουταλάκι γαρίφαλο
λίγες μαύρες σταφίδες για το στόλισμα
2 κουταλιές ζάχαρη και 3 κουταλιές νερό για το άλειμμα
Διαδικασία: Αν χρησιμοποιήσουμε προζύμι, θα το αναπιάσουμε αποβραδίς. Είναι όμως πολύ πιο εύκολο να εργαστούμε με μαγιά: Βάζουμε σε μια λεκάνη το αλεύρι, το αλάτι, τη ζάχαρη και τα κανελογαρίφαλα. Προσθέτουμε χλιαρό νεράκι και αρχίζουμε να ζυμώνουμε, προσθέτοντας σιγά-σιγά όσο νερό χρειαστεί για να γίνει η ζύμη λεία, ελαστική και να σκάει στο ζύμωμα. Προσθέτουμε το λάδι και ζυμώνουμε μέχρι να ενσωματωθεί στη ζύμη. Πρέπει να προσέξουμε να μη γίνει η ζύμη απαλή, γιατί οι Βλαχοπούλες θα χάσουν το σχήμα τους στο φούσκωμα και το ψήσιμο.
Χωρίζουμε τη ζύμη σε τέσσερα ίσα μέρη, πλάθουμε τις μπάλες και τα αφήνουμε μέσα στη λεκάνη για τρία τέταρτα της ώρας, σκεπασμένα με διπλή πετσέτα. Στρώνουμε με λαδόκολλα το μεγάλο ταψί του φούρνου και αλείφουμε ελαφρά με λάδι.
Παίρνουμε την μπάλα και την πλάθουμε οβάλ. Σφίγγουμε το επάνω μέρος με το δείκτη και τον αντίχειρα, για να χωρίσει το κεφαλάκι. Δεν το κόβουμε εντελώς, γιατί μετά θα ξεκολλήσει. Με τις παλάμες φτιάχνουμε λίγο πλακέ το υπόλοιπο και με μαχαίρι χωρίζουμε τα χέρια και τα πόδια. Τα πλάθουμε λίγο, έτσι που να χωρίζει το κορμάκι, τα χέρια και τα πόδια πιο λεπτά. Με την ανάποδη του μαχαιριού πιέζουμε τις άκρες των χεριών, να δείχνουν σαν δαχτυλάκια. Διορθώνουμε όσο μπορούμε με απαλές κινήσεις το ζυμάρι, για να έχει αναλογίες σώματος. Με κάτι μυτερό κάνουμε δύο τρυπίτσες στη θέση των ματιών και πιέζουμε μέσα από μια σταφίδα. Στο στοματάκι χαράζουμε λίγο σαν χαμόγελο και βάζουμε τρεις ή τέσσερις σταφίδες, κολλητά τη μια στην άλλη.
Φτιάχνουμε και τη δεύτερη μπάλα της ζύμης ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Με τις άλλες δύο φτιάχνουμε σταυρούς, χωρίζοντας την κάθε μπάλα στη μέση και πλάθοντας κάθε κομμάτι σε χοντρούτσικο κορδόνι. Βάζουμε το ένα πάνω στο άλλο σταυρωτά, αφού αλείψουμε με νερό το σημείο όπου ακουμπούν. Πιέζουμε ακριβώς από πάνω για να κολλήσουν.
Τα τοποθετούμε όλα με προσοχή στο ταψί. Φροντίζουμε να υπάρχει κενό ανάμεσα, για να φουσκώσουν. Τα σκεπάζουμε με διπλή πετσέτα και τα αφήνουμε να φουσκώσουν αρκετά, αλλά όχι να διπλασιαστούν σε όγκο. Για να μη σκάσουν τα τρυπάμε εδώ κι εκεί με ξυλάκι από σουβλάκι και τα φουρνίζουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180C. Όταν κοντεύουν να ψηθούν, ανακατεύουμε τη ζάχαρη με το νερό να λιώσει και τραβάμε το ταψί, για μια στιγμή, να αλείψουμε την επιφάνεια με το ζαχαρόνερο. Τα ξαναφουρνίζουμε, για να τελειώσουν το ψήσιμο.Παρακολουθούμε διαρκώς το ψήσιμο και, αν δούμε ότι σκουραίνουν επικίνδυνα, τα καλύπτουμε με λαδόκολλα ή αλουμινόχαρτο, γιατί τα ψωμιά που περιέχουν ζάχαρη μαυρίζουν εύκολα.
Όταν ξεφουρνίζουμε τ’ αφήνουμε πάνω σε σχάρα να κρυώσουν λίγο και τα προσφέρουμε χλιαρά, αν είναι δυνατόν.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Λευκαδίτικα Μαγειρέματα» της Εύης Βουτσινά Fagoottobooks 2008
