Η διαχρονική ομορφιά της βοτανικής ζωγραφικής

Το καινούργιο βιβλίο “Plant: Exploring The Botanical World” από τον εκδοτικό οίκο Phaidon, γιορτάζει την ομορφιά και ποικιλομορφία των φυτών απ’ όλο τον κόσμο και με όλα τα μέσα – από τις τοιχογραφίες της αρχαίας Ελλάδος μέχρι τη σημερινή εποχή της φωτογραφίας και των ηλεκτρονικών σαρωτών.


Πιθανόν Lilium chalcedonicum, περίπου 1500 π.Χ, Θήρα, Σαντορίνη. Χελιδόνια πετούν ανάμεσα σε μακριά κλαδιά με κόκκινα λουλούδια (πιθανότατα Lilium chalcedonicum, τα κόκκινα ελληνικά κρινάκια) ζωγραφισμένα από άγνωστο καλλιτέχνη και αποτελούσαν τμήμα της διακόσμησης ενός αρχαίου σπιτιού στη Σαντορίνη πριν το 1600 π.Χ. Πρόκειται για μία από τις πιο παλιές απεικονίσεις λουλουδιών και θα μπορούσε να σηματοδοτεί την απαρχή της βοτανικής τέχνης, αν γνωρίζαμε με βεβαιότητα το φυτό που απεικονίζεται. Φωτογραφία: akg-images / De Agostini Picture/Phaidon


Rosa centifolia: Rosier à cent feuilles, 1820. Αυτό το μπουκέτο τριαντάφυλλων ανήκει στο Les roses, μία σειρά ζωγραφισμένη από τον γνωστό καλλιτέχνη της βοτανικής Pierre-Joseph Redouté. Στις 2 Δεκεμβρίου του 1804 ο Ναπολέων Βοναπάρτης έστεψε τη σύζυγο του Ιωσηφίνα, Αυτοκράτειρα της Γαλλίας. Τέσσερις μήνες αργότερα η Ιωσηφίνα διόρισε τον Redouté “ζωγράφο φυτών της αυτού Μεγαλειότητος” με ετήσιο μισθό 18.000 φράγκα, τεράστιο ποσό για την εποχή. Φωτογραφία: The Art Archive/Phaidon.


Large Flowering Sensitive Plant, έργο του Robert John Thornton, 1799. Ένας Τζαμαϊκανός που στέκεται στο παρασκήνιο δίνει την ιδέα του μεγέθους του Calliandra grandiflora, ενός φυτού της Κεντρικής Αμερικής. Ο βρετανός καλλιτέχνης Philip Reinagle ήταν εξουσιοδοτημένος από τον βοτανολόγο Thornton να εικονογραφήσει ένα βιβλίο- ύμνο για τον σουηδό βοτανολόγο Carl Linnaeus, ο οποίος είχε ιδρύσει το διωνυμικό σύστημα ονοματοδοσίας των φυτικών και ζωικών ειδών, που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα. Φωτογραφία: The Art Archive/Phaidon.


Buddha’s Hand Fruit (Citrus medica ‘Helicteroides’), περ. 1633.Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο. Αυτή η έγχρωμη ξυλοτυπία από την Κίνα του 17ου αιώνα δείχνει το λεπτό περίγραμμα των περίεργα σχηματισμένων κίτρινων φρούτων fo-shou (ή αλλιώς χέρι του Βούδα), με τα χαρακτηριστικά λευκά σκασίματά τους και τη διαβάθμιση του πράσινου στα δάχτυλα του φρούτου. Η συγκεκριμένη απεικόνιση του Gao You ανήκει σε μία από τις πρώτες γνωστές έγχρωμες συλλογές στην Κίνα. Φωτογραφία: The Trustees of the British Museum/Phaidon.


Παπαρούνες (Papaver somniferum), 18ος αιώνας, National Palace Museum, Taipei. Αυτή η ντελικάτη ζωγραφική φέρνει κοντά τη Δυτική τεχνοτροπία -με τη χρήση της προοπτικής και τις μπαρόκ σκιάσεις- και την Κινεζική που διακρίνεται στα κρόσσια των πετάλων και στην πιστή αναπαράσταση της φύσης όπως φαίνεται στα καμπυλωτά στελέχη που έχουν λυγίσει. Είναι μία από τις 16 ζωγραφιές του Ιταλού Jesuit Giuseppe Castiglione στο “Album of Immortal Blossoms in an Everlasting Spring”. Ο Castiglione έφτασε στην Κίνα το 1715. Υιοθέτησε πολλά στοιχεία από την παραδοσιακή τέχνης της Κίνας και η τεχνοτροπία του έγινε γνωστή ως Σινο-ευρωπαϊκή ή Chinese Palace style. Φωτογραφία: The Art Archive/Phaidon.


Διάφορα φυτά, 1792. Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, Λονδίνο. Αυτή η επιστολή που έχει εικονογραφηθεί με ακουαρέλα απεικονίζει 10 είδη φυτών -μεταξύ αυτών και το λουλούδι στο κάτω μέρος της σελίδας, το οποίο ανήκει στην οικογένεια των Haemanthus amarylloides. Ως ημερομηνία αναγράφεται η 5η Οκτώβρη του 1792 και αποστολέας ήταν ο Nikolaus Joseph von Jacquin, ο διευθυντής του βοτανικού κήπου του Πανεπιστημίου της Βιέννης, που έστειλε την επιστολή στον σουηδό βοτανολόγο Jonas Dryander, βιβλιοθηκάριο του διάσημου φυσιοδίφη Sir Joseph. Φωτογραφία: The Natural History Museum/Phaidon.


Bush Bananas, περίπου 1997–2003. Ιδιωτική συλλογή. Η Αβορίγινας καλλιτέχνις από την Αυστραλία Marie Ryder ζωγραφίζει με τον παραδοσιακό τρόπο του πουαντιγισμού αυτή τη “γιορτή” της μπανάνας, της οποίας η ικανότητα να ευδοκιμεί σε άγονες περιοχές την καθιστά ένα σημαντικό κομμάτι της διατροφής των Αβορίγινων της κεντρικής Αυστραλίας. Τοποθετώντας το φυτό στο κέντρο της εικόνας της, η Ryder υπογραμμίζει το πόσο σημαντικό είναι. Τα χνάρια και στις δύο πλευρές υποδηλώνουν το πνευματικό ταξίδι, με το οποίο οι Αβορίγινες επισκέπτονται μέρη με τα οποία νιώθουν μια ισχυρή σχέση. Φωτογραφία: Aboriginal Artists Agency Ltd, Central Art Trust/Phaidon.


Σελίδα από το Dara Shikoh Album, 1633. British Library, Λονδίνο. Η ίριδα στο βάθος αριστερά της μινιατούρας είναι εύκολα αναγνωρίσιμη, αλλά τα υπόλοιπα λουλούδια είναι υπερβολικά στιλιζαρισμένα για να αναγνωριστούν με ακρίβεια. Το έντονο στιλιζάρισμα οφείλεται σε δύο επιρροές: στην περσική παράδοση του καλλιτέχνη (αποδίδεται στον Mohammad Khan) και την ευρωπαϊκή. Το Dara Shikoh Album ονομάστηκε έτσι από τον πρίγκηπα Mughal, ο οποίος συνέλεξε τις ζωγραφιές και καλλιγραφίες ως δώρο για τη μέλλουσα γυναίκα του. Φωτογραφία: public domain / British Library/Phaidon.


Κόκκινη Αμαριλλίδα σε Μπλέ φόντο, (Red Amaryllis with Blue Background), περ.1907. Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Νέα Υόρκη. Αυτή η τολμηρή μελέτη του Piet Mondrian, ολλανδού καλλιτέχνη της αφηρημένης τέχνης και ιδρυτή του De Stijl κινήματος, με την εντυπωσιακή αντίθεση κόκκινου – μπλε, δεν είναι ο ορισμός του παραδοσιακού τρόπου για να αποτυπώσεις την αίσθηση μια αμαρυλλίδας. Ο Mondrian δεν προσπάθησε να αντιγράψει την ζωντανή ομορφιά της φύσης, πιστεύοντας πώς κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο να συμβεί, αλλά προσπάθησε να εκφράσει την ομορφιά από την δική του οπτική γωνία. Η χρήση των βασικών χρωμάτων προϊδεάζει την αφηρημένη στροφή που θα κάνει αργότερα στη τέχνη του. Φωτογραφία: The Museum of Modern Art, New York/Scala, Florence/Phaidon.


The Waiting, 2011. Ιδιωτική συλλογή. Βλέποντας το από μακριά, αυτό το πλέγμα από 120 φύλλα σημύδας σε διάφορες εποχές του χρόνου, διαβάζεται σαν ένα σύνολο από ομοιόμορφες κάρτες. Όμως, με μια πιο προσεκτική ματιά, βλέπουμε ότι κανένα φύλλο δεν είναι όμοιο με κάποιο άλλο ούτε στο σχήμα ούτε στο χρώμα. Ο βρετανός φωτογράφος Garry Fabian Miller δουλεύει από το 1984 χωρίς φωτογραφική μηχανή, δημιουργώντας εικόνες κατευθείαν πάνω σε φωτοευαίσθητο χαρτί. Φωτογραφία: Phaidon.


Τα τεράστια φρούτα που απεικονίζονται σ’ αυτή την πλάκα είναι πλούσια σε ασβέστιο, αντιοξειδωτικά και βιταμίνη C και σήμερα συγκαταλέγονται στις σούπερ τροφές. Την πλάκα ζωγράφισε ο Γάλλος ερασιτέχνης βοτανολόγος Delahaye, εφημέριος στην γαλλική αποικία του Άγιου Δομίνικου (σημερινή Αϊτή) στην Καραϊβική. Φωτογραφία: DEA / G. DAGLI ORTI/Phaidon.


Spiders I, Edge Foundation, Νέα Υόρκη. Αυτός ο τεράστιος καμβάς της Νεουρκέζας Katinka Matson απεικονίζει μεγεθυμένα τα πέταλα ενός χρυσάνθεμου. Στην αρχή του 21ου αιώνα η Matson ανέπτυξε ένα νέο τρόπο απεικόνισης λουλουδιών, χρησιμοποιώντας έναν επίπεδο σαρωτή, το Adobe Photoshop και έναν εκτυπωτή ψεκασμού μελάνης. Η αργή σάρωση των λουλουδιών αποτυπώνει ακριβώς την εμφάνισή τους, χωρίς την στρέβλωση που δημιουργείται από τον φακό μια φωτογραφικής μηχανής. Φωτογραφία: Katinka Matson/Phaidon.


Peruvian daffodil, 1933. Βασιλικοί Βοτανικοί Κήποι, Λονδίνο. Αυτή η εικονογράφηση της Lilian Snelling αποδεικνύει τις τρομερές ικανότητές της να σχεδιάζει λεπτά λευκά λουλούδια. Από το 1922 και για 30 χρόνια η Snelling ήταν η επικεφαλής καλλιτέχνις του βοτανολογικού περιοδικού Curtis, περίοδο στην οποία έχτισε της φήμη της ως η πιο σημαντική καλλιτέχνις της βοτανικής ζωγραφικής στη Βρετανία. Φωτογραφία: The Board of Trustees – Royal Botanic Gardens/Phaidon.


Scabiosa crenata 2013. Ιδιωτική συλλογή. Αυτό που με μια πρώτη ματιά φαίνεται να είναι σχέδιο για ένα εξωτικό κουστούμι μπαλέτου είναι στην πραγματικότητα η μεγεθυμένη μικρογραφία ενός σπόρου από το φυτό Scabiosa crenata. Για περισσότερα από δέκα χρόνια ο βρετανός καλλιτέχνης Rob Kesseler δουλεύει στα όρια τέχνης και επιστήμης, παράγοντας με το μικροσκόπιο εικόνες από μέρη των φυτών όπως σπόρους ή γύρη και τονίζοντας μας πόσα λίγα ξέρουμε για τη μυστηριώδη λειτουργία του πολλαπλασιασμού των φυτών. Φωτογραφία: Collection of Rob Kesseler/Phaido

via