Στις 13 Σεπτεμβρίου του 1908 γεννήθηκε στην Προύσα ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης και ιδρυτής του Θεάτρου Τέχνης, Κάρολος Κουν. Στα αποσπάσματα που ακολουθούν, ο Κάρολος Κουν γράφει για το αρχαίο θέατρο, την αρχαία ελληνική τραγωδία και τους νέους ηθοποιούς.
Τα πολύ ενδιαφέροντα και διαχρονικά κείμενα προέρχονται από το βιβλίο: «Κάρολος Κουν κείμενα για το θέατρο», εκδόσεις Ιθάκη.
Για το Αρχαίο Θέατρο
Απόσπασμα από ομιλία στη Διεθνή διάσκεψη του Θεάτρου στο Ηρώδειο, 4 Ιουλίου 1957
Την Ελλάδα που υπάρχει σήμερα πρέπει να κλείσουμε μέσα μας εμείς οι Έλληνες για να γνωρίσουμε τους αρχαίους μας ποιητές.
Την Ελλάδα που υπάρχει σήμερα πρέπει να κλείσουμε μέσα μας εμείς οι Έλληνες
Ας συνειδητοποιήσουμε λοιπόν κι ας αγαπήσουμε όλα όσα μας προσφέρει η σημερινή Ελληνική πραγματικότητα σε σχήμα, ρυθμό, χρώμα και ήχο, τον ψυχικό και πνευματικό της πλούτο, όλα όσα περισώζονται και υπάρχουν γύρω μας από τον καιρό των Αρχαίων. Ας στραφούμε στις απλές φυσικές αλήθειες που άγγιξαν τη ψυχή τους και έπλασαν τη σκέψη τους και έδωσαν ποίηση και νόημα αιώνιο στον στίχο τους.
Η Ελλάδα που υπάρχει σήμερα, θα οδηγήσει εμάς τους Έλληνες να αποφύγουμε ό,τι νεκρό στην εξωτερική μορφή του Αρχαίου Θεάτρου και να παρουσιάσουμε ελεύθερα, σκηνικά και σκηνοθετικά, προσαρμοσμένο στο θεατρικό χώρο και τις απαιτήσεις του θεατή της εποχής μας, ένα έργο που γράφτηκε πριν δυο χιλιάδες χρόνια και παραμένει στην ουσία του ζωντανό.
Επίδαυρος, Ορέστεια 1980
Η αρχαία ελληνική τραγωδία
Απόσπασμα από κείμενο που δημοσιεύτηκε στο πρόγραμμα της πρώτης παράστασης των Περσών στο Διεθνές φεστιβάλ του Λονδίνου, Απρίλης 1965
Συχνά θέλοντας να εξάρουμε το μεγαλείο της αρχαίας τραγωδίας, το λειτουργικό χαρακτήρα της, το δέος του ανθρώπου μόνου μέσα στο σύμπαν, το ανάστημα των ηρώων και γενικά τη φραστική τέχνη ενός μεγάλου ποιητή, συμβαίνει να καταφεύγουμε σε τεχνοτροπίες και τεχνάσματα είτε αταίριαστα και ξένα προς το θεατρικό χώρο και τα σύγχρονα μέσα θεατρικής έκφρασης ή να δανειζόμαστε από ξένες σχολές, ξεπερασμένες πια σήμερα, μορφές προβολής και ερμηνείας, που μόνο την παραμόρφωση και την αλλοίωση του αληθινού χαρακτήρα, της ουσίας και υφής της τραγωδίας πετυχαίνουν.
Το μεγαλείο των αρχαίων δε θα το βρούμε σ’ έτοιμες συνταγές επιβλητικών σχημάτων κίνησης και λόγου
Το μεγαλείο των αρχαίων δε θα το βρούμε σ’ έτοιμες συνταγές επιβλητικών σχημάτων κίνησης και λόγου, αλλά στη δημιουργία ενός πραγματικού ανθρώπινου τραγικού κλίματος που θα φωτίσει το εσωτερικό μέγεθος του έργου. Θα πρέπει να μας γίνει συνείδηση πως ένας μεγάλος αιώνιος και ανθρώπινος ποιητής έγραψε θέατρο με ανθρώπους για ανθρώπους και να προσπαθήσουμε να δούμε το έργο του κρατώντας τα μάτια ανοιχτά στη δική μας ζωή και πραγματικότητα, απηλλαγμένη από την ψευδαίσθηση των δεσμών του χρόνου που οι ίδιοι θεληματικά προσπαθούμε να επιβάλλουμε. Μόνο έτσι θα κατορθώσουμε να συλλάβουμε το μέγεθος και τη δύναμη της Αρχαίας Ελληνικής Τραγωδίας και ν’ ακούσουμε την αληθινή φωνή του ποιητή.
Να φτιάξουμε ηθοποιούς
Απόσπασμα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Θέατρο, τευχ. 3, 1962
Είναι βέβαιο πως ζούμε σε μια δύσκολη και ανήσυχη εποχή. Παλιές αξίες έχουν φθαρεί και έχουν χαθεί, προτού προλάβουν να αντικατασταθούν από καινούργιες. Και η τεράστια πρόοδος της επιστήμης μας έχει βρει ψυχικά ανέτοιμους να προσαρμοστούμε. Ο νέος που αρχίζει να αντιμετωπίζει τη ζωή, δεν ξέρει πού να στραφεί, δεν του είναι εύκολο να μην αφήσει να παρασυρθεί, αδυνατεί να βρει κάτι που να πιστέψει και να του αφοσιωθεί.
Ο νέος που θέλει να γίνει ηθοποιός, θέλει πρώτα να πετύχει και να πετύχει εύκολα
Εμείς οι ίδιοι πολλές φορές του καταστρέφουμε, είτε από αδυναμία, είτε από λάθος κι αυτή την ελάχιστη πίστη που μπορεί να του έχει απομείνει. Έπειτα, οι σκληρές οικονομικές συνθήκες και η βιοπάλη, συχνά από μικρή ηλικία, έχουν αναπτύξει την άμυνά του και έχουν ναρκώσει την ευαισθησία του. Ο νέος που θέλει να γίνει ηθοποιός, θέλει πρώτα να πετύχει και να πετύχει εύκολα, αδιαφορώντας με ποιον τρόπο. Τον ελκύει η προβολή του εαυτού του, τα χειροκροτήματα, οι βολές και τα τυχερά του επαγγέλματος. Δεν προσφέρεται να κοπιάσει για να γίνει άξιος να δώσει. Έρχεται για ν΄αρπάξει ό,τι μπορέσει, για να ικανοποιήσει το συντομότερο τη ματαιοδοξία και τα καπρίτσια του. Αυτή η τυχοδιωκτική αντιμετώπιση του επαγγέλματος από το νέο καλλιτέχνη, που σαν επιδημία κολλητική εύκολα μεταδίδεται από τον ένα στον άλλο –ειδικά στον τόπο μας, όπου κανένας δεν παραδέχεται να είναι το «κορόιδο»- αποτελεί το σοβαρότερο κίνδυνο που διατρέχει το θέατρο σήμερα.
