Μια παράκαμψη στη φύση, αξίζει πολλά

Κείμενο: Παναγιώτης Σκληρός

Το να ξεκινάς πρωί για Θεσσαλονίκη , είναι πλέον πολύ εύκολο σε 4 ώρες να φτάσεις άνετα. Η ταχύτητα όμως, τα τούνελ και η παρέμβαση στη φύση για την δημιουργία αυτής της πολύ χρήσιμης οδού που συνέδεσε τις δύο πλευρές της Πίνδου, σου στερούν να απολαύσεις την διαδρομή που είναι από τις ομορφότερες της Ελλάδας.

Έτσι λοιπόν , μια παράκαμψη πριν την Κοζάνη, δεξιά προς Αιανή σε ανταμείβει με μια ήπια διαδρομή και σε στέλνει να απολαύσεις ομορφιές της Μακεδονίας. Παμπάλαιες εκκλησιές, αρχαίους οικισμούς, χωριά και κωμοπόλεις. Πρώτη στάση στην Αιανή που έχει όλους σχεδόν τους δρόμους της με καλνερίμι.  Το όνομά της το οφείλει στην αρχαία πόλη Αιάνη ή Αίανα, αρχαία πόλη της Μακεδονίας στην περιοχή της Ελιμίας πρωτεύουσα των Αιανών  ή Ελιμιωτών. Σε απόσταση περίπου 1,5 χλμ από τη σύγχρονη πόλη βρίσκεται η αρχαία Αιάνη ή Αίανα που υπήρξε σημαντικό κέντρο της περιοχής Ελίμειας . Τα αρχαιολογικά ευρήματα στεγάζονται σ ένα πολύ σύγχρονο μουσείο με εκπαιδευτικό προσανατολισμό. Σε ίδια απόσταση προς την νότια πλευρά, αντικρίζεις μια τεράστια τεχνητή λίμνη, αυτή του Πολυφύτου. Εκεί, στην άκρη της λίμνης μ’ ένα ελληνικό καφέ, θαυμάζεις το τοπίο, λιμναίο και ορεινό μαζί.

Διαβαίνεις τη λίμνη πάνω σε μια εύκολη φαρδιά γέφυρα κι ακολουθείς τον δρόμο προς Θεσσαλία, μετά στρίβεις αριστερά και σε λίγα χιλιόμετρα βρίσκεσαι σ’ ακόμα ένα ιδιαίτερο μέρος, Τα Σέρβια Κοζάνης  με ιδιαίτερη ρυμοτομία, παλιά κτίσματα , εκκλησίες με σημαντικότερη την μισογκρεμισμένη μεγάλη βασιλική . Είναι τρίκλιτη βασιλική του 11ου αιώνα. Είναι γνωστή ως βασιλική των Κατηχούμενων ή Σαράντα Πόρτες, αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο. Τα Σέρβια ήταν μεσαιωνική πόλη, οχυρωμένο μέρος με φρούρια και παρατηρητήρια από Βυζαντινούς, Ρωμαίους και Οθωμανούς. Η ονομασία του τόπου, είναι η λατινική μετάφραση της αρχαίας ελληνικής πόλης «Φυλακαί». Προέρχεται από το λατινικό «servo» που σημαίνει «φυλάσσω». Η ευρύτερη περιοχή των Σερβίων ήταν κατοικημένη από τα προϊστορικά χρόνια, από τα κλασικά , την ελληνιστική, τη ρωμαϊκή, τη βυζαντινή και τη μεταβυζαντινή περίοδο. Ιδιαίτερα γνωστό είναι το βυζαντινό κάστρο των Σερβίων.

Γύρω στο 1390 η περιοχή των Σερβίων καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς και απελευθερώθηκε μετά τη νικηφόρα μάχη του ελληνικού στρατού στη θέση Πόρτες κοντά στο Προσήλιο στις 10/10/1912. Η τεχνητή λίμνη που βρίσκεται στα “πόδια” των Σερβίων δημιουργήθηκε μετά το 1973, όταν γέμισε η λεκάνη του Αλιάκμονα μετά την κατασκευή του φράγματος «Πολυφύτου» για το υδροηλεκτρικό έργο της ΔΕΗ. Πολλά κτίρια σου κάνουν εντύπωση αλλά ένα κτήριο μνημείο που δεν χτίστηκε έτσι στην τύχη αλλά που έγινε σχολείο για διπλωμάτες, νομικούς και στρατιωτικούς ηγέτες, σε εντυπωσιάζει.

Το σχολείο αυτό ήταν Μουσουλμανικό (ινταντιέ) και σώζεται σε άριστη σχεδόν κατάσταση. Το λένε τούρκικο σχολείο, γυμνάσιο ή σχολαρχείο. Σ’ αυτό φοίτησαν παιδιά μπέηδων και πλούσιων Οθωμανών από όλη την περιοχή του σαντζακιού που προοριζόταν για υψηλές θέσεις στην Κωνσταντινούπολη. Είναι λειτουργικό και χρησιμεύει σαν χώρος πολλαπλών χρήσεων. Κόσμημα της περιοχής ολόκληρης και καμάρι που διασώθηκε. Ένα μοναδικό ιστορικό μνημείο, με 130 χρόνια ζωής, κτίσθηκε γύρω στα 1890 από τον ελληνομαθή Χαλίλ πασά. Το 1962 το κτίριο περιήλθε στην ιδιοκτησία της Κοινότητας Σερβίων που το αγοράζει από το Υπουργείο Οικονομικών, στο αντίτιμο των 100.000δρχ. Αρχές της δεκαετίας 1990 θα στερεωθεί, θα σκεπαστεί (είχε καεί από τους Γερμανούς αλλά δεν κατεδαφίστηκε) και θα ανακαινισθεί πλήρως από το Δήμο Σερβίων και θα πάρει έτσι την σημερινή μορφή του.

Περνάμε την κυκλική κύρια γέφυρα Πολυφύτου κι ανηφορίζουμε για ένα καφέ στην Νεράιδα.

Η Νεράιδα δημιουργήθηκε από Πόντιους και Μικρασιάτες πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη περιοχή στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, μετά τη γενοκτονία των Ποντίων και με την ανταλλαγή των πληθυσμών της Μικρασιατικής καταστροφής. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, οι κάτοικοι υποχρεώθηκαν να ξαναδημιουργήσουν το χωριό τους 1 χλμ. βορειότερα από την τότε τοποθεσία του, για την κατασκευή του φράγματος στον Αλιάκμονα το 1972 και τη δημιουργία τεχνητής λίμνης που κάλυψε την κοιλάδα και μαζί, το παλιό χωριό Νεράιδα.

Η Νεράιδα πριν κατακλυστεί από τα νερά του Αλιάκμονα για τη δημιουργία της λίμνης

Η Νεράιδα είναι ένα χωριό παρατηρητήριο, που μοιάζει με νησί, με μια καταπληκτική θέα που βλέπει στη λίμνη, στα  Πιέρια βουνά , τον Όλυμπο προς την Θεσσαλία αλλά και προς τον εύφορο κάμπο της Κοζάνης.

Πολλές οι φωτογραφίες από τη Νεράιδα ,κυρίως από το πάρκο κοντά στο μπάσκετ αλλά κι από τον αύλειο χώρο της εκκλησίας.

Στην Νεράιδα υπάρχουν πολλά καταλύματα που φιλοξενούν για διακοπές, κυρίως κατοίκους των περιοχών Πτολεμαΐδας, Φλώρινας, Κιλκίς κλπ. ενώ η ναυταθλητική δραστηριότητα στη λίμνη είναι πολύ έντονη με αγώνες σκι, κωπηλασίας, καταδύσεων, πόλο κ.α..

Μια παράκαμψη ήταν, μια 3ωρη οδήγηση με …ανοιχτά παράθυρα να μπαίνει φρέσκος αέρας  και μια απόλαυση της μακεδονικής φύσης, ιδιαίτερα τώρα το φθινόπωρο που τα πορτοκαλιά φύλλα των δέντρων, χρωματίζουν το πέρασμά σου. Άξιζε; Ναι, πολύ!!!