Κείμενο : Δημήτρης Βεργίνης
Ο τουρισμός είναι μια έννοια συνυφασμένη με την Ελλάδα στις μέρες μας. Ωστόσο, δεν είναι ένα φαινόμενο καινούριο για τον τόπο. Σε άλλες μορφές του ήταν γνωστός από προηγούμενους αιώνες, καθώς η αίγλη του παρελθόντος του τόπου που ζούμε σήμερα δεν άφησε ποτέ ασυγκίνητους τους μορφωμένους Ευρωπαίους. Με την ιδιότητα των περιηγητών πολλοί άνθρωποι έδωσαν την περιουσία τους, τα χρόνια τους, κάποιοι και τη ζωή τους, ώστε να ταξιδέψουν, να περπατήσουν στο έδαφος της χώρας που κάποτε φιλοξένησε έναν λαμπρό πολιτισμό.
Δεν ήταν εύκολη η διαμονή, δεν ήταν εύκολη η περιδιάβαση ανύπαρκτων δρόμων και κακοτράχαλων μονοπατιών, η ασφάλεια σε ερημιές και -ως την εξάλειψη της πειρατείας- σε θάλασσες. Πολλοί όμως είναι αυτοί που τόλμησαν, που επέμειναν, που μάζεψαν εικόνες της εποχής, λαογραφικά στοιχεία μιας δύσκολης καθημερινότητας, που έκαναν ακόμη και επιστημονικές έρευνες διασώζοντας την ανθρωπογεωγραφία ολόκληρων εποχών της χώρας μας.
Με μια τέτοια έρευνα θα ασχοληθούμε σήμερα, με μια επιστημονική εργασία του 1889 από τον Γερμανό πανεπιστημιακό καθηγητή Joseph Partsch, ο οποίος για δυο εβδομάδες στα 1888 βρέθηκε στη Λευκάδα, την περιηγήθηκε, έκανε επιτόπιες έρευνες κι έγραψε συνδυάζοντας την ιστορική, τη γεωγραφική και τη γεωλογική φύση του νησιού.
Η μονογραφία του κυκλοφόρησε πριν μερικά χρόνια σε μια πολύ προσεγμένη έκδοση από τις εκδόσεις Fagotto books μαζί με τον χάρτη του νησιού που είχε σχεδιάσει ο ίδιος ο συγγραφέας, βάσει του αγγλικού ναυτικού χάρτη και δικών του παρατηρήσεων.
“Μόνο τη Λευκάδα γνωρίζει κανείς κατά κανόνα πρώτα από την τραχιά της πλευρά “.
Βρισκόμενος στην πόλη της Λευκάδας γράφει ο Partsch : «Η φυσιογνωμία της μικρής πόλης διέπεται από ξύλινες κατασκευές και ξυλοδεσιές, κάτι που μας προκαλεί ακόμη πιο πολύ εντύπωση σε αυτή τη φτωχή σε δένδρα χώρα. […] Η Λευκάδα είναι η μοναδική ξύλινη πόλη της Ελλάδας. Εάν περπατήσει κανείς τις πρώτες πρωϊνές ώρες, πριν ξυπνήσει η ζωή στους δρόμους, ανάμεσα στα μονώροφα ξύλινα σπιτάκια, ο πρώτος όροφος των οποίων προεξέχει από το ισόγειο με ξυλοδεσιά, ανακαλεί στη μνήμη του την εικόνα κάποιων μικρών πόλεων της επαρχίας Posen, όπως οι πόλεις Punitz ή Storchnest.»
Διαβάζοντας τα παραπάνω και περπατώντας στη σύγχρονη Λευκάδα, ανάμεσα στα στενά της παλιάς πόλης, κοιτώντας φωτογραφίες προηγούμενων δεκαετιών, χαμογελάμε γιατί βλέπουμε ότι τελικά δεν είναι τόσο μακριά ως εικόνα το 1888 του Γερμανού καθηγητη με το σήμερα. Όπως δεν είναι τόσο μακριά όταν διαβάζουμε τα παρακάτω:
«Στην Κέρκυρα και τη Ζάκυνθο επισκέπτεται κανείς τη φιλόξενη ανατολική πλευρά, στην Κεφαλονιά τους βαθιούς κόλπους. Μόνο τη Λευκάδα γνωρίζει κανείς κατά κανόνα πρώτα από την τραχιά της πλευρά που απορρίπτει κάθε είδους προσέγγιση. Έτσι λοιπόν εξηγείται και το όνομα της Λευκάδας που το πήρε από τους λευκούς γκρεμούς αυτής της άγριας δυτικής όχθης και το ότι στο όνομα αυτό παρέμεινε ζωντανή και ασυνήθιστα ζωηρή η ιδέα που το δημιούργησε.»
Αντίθετα, εικόνες ξένες για τους νεότερους αλλά ίσως με αχνές μνήμες για κάποιους πιο παλιούς, είναι αυτές που μιλάνε για τη δυσκολία προσέγγισης των περισσοτέρων χωριών του νησιού.
«Οι δρόμοι που είναι προσβάσιμοι με άμαξα είναι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού. Η ονομασία Αμαξική της πρωτεύουσας, που στις μέρες μας τείνει να εκλείψει, παραπέμπει στο γεγονός ότι μόνο σε αυτό το μέρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμαξα. Από εκεί ένας καλός για άμαξα δρόμος οδηγεί προς το αγκυροβόλιο Αλέξανδρος στον κόλπο του Δρεπάνου, ένας άλλος μέσα από το Σπανοχώρι και τα Λαζαράτα πάνω προς το μεγάλο ορεινό χωριό Καρυά, και ένας τρίτος προς τους Τσουκαλάδες ο οποίος είναι καλός μέχρι την Απόλπαινα.»
Επίσης, κάνοντας μια έρευνα για τους σεισμούς του νησιού των προηγούμενων δεκαετιών μας δίνει πληροφορίες για δυνατούς, για καταστροφικούς, για θανατηφόρους τέτοιους. Στο νησί μας, είναι η αλήθεια, δε σταμάτησε ποτέ η γη να τρέμει. Χαρακτηριστικά γράφει για τον σεισμό της 19ης Ιανουαρίου του 1825: «Στις 11:30 το πρωί μια πολύ ισχυρή δόνηση γκρέμισε όλα τα σπίτια της πρωτεύουσας, εκτός από ένα. Καταγράφηκαν 92 σοβαρά τραυματίες στην πόλη και 24 νεκροί στα χωριά.»
Το κείμενο του Partsch ενώ είναι επιστημονικό για την εποχή του, είναι ελκυστικό στη γραφή του ακόμη και για τον απλό αναγνώστη του σήμερα, αυτόν που αναζητά ψηφίδες για να ενώσει και να σχηματίσει μια εικόνα του χτες για το νησί. Γράφει όμορφα λοιπόν για το ακρωτήρι Λευκάτας : «Το άλμα από τα λευκαδικά βράχια αποτέλεσε για πολλές τόσο μυθικές όσο και ιστορικές μορφές το άλμα στον άλλο κόσμο και οι ναυτικοί που περνούσαν από εκεί κοιτούσαν άφωνοι και με δέος τα τείχη που υψώνονταν πάνω στα οποία είχαν κατακερματιστεί κάμποσα καράβια.»
Και κλείνοντας, θα έλεγα, λίγο αστεία – λίγο σοβαρά, πως παρότι έμεινε μόλις δύο εβδομάδες στον τόπο μας, μπόρεσε και κατάλαβε πολλά για το νησί και τους ανθρώπους του χτες αλλά γιατί όχι, και του σήμερα. Και πώς αλλιώς όταν σχεδόν 135 χρόνια πριν έκλεινε τη μονογραφία του έτσι : «Οι κυβερνήσεις έχουν προσφέρει πολύ λίγα για τη Λευκάδα. Φέρουν τη μεγαλύτερη ευθύνη για την πλήρη παραμέληση της κατασκευής οδικού δικτύου. Πρέπει να γίνουν πάρα πολλά ακόμη στον τομέα αυτό. […] Αλλά τέτοιες συγκυρίες δεν καθορίζουν το μέλλον ενός συγκινητικού, εργατικού, ολιγαρκή λαού. Ακόμη κι αν η αδιαφορία για την οποία διαμαρτύρονται οι νησιώτες συνεχιστεί, θα προοδεύουν σε αριθμό, ευημερία και αποδοτικότητα χάρη στη δική τους δύναμη.»
*Το βιβλίο του Joseph Partsch, «Η νήσος Λευκάς, Γεωγραφική Μονογραφία», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Fagotto books. Μπορείτε να το προμηθευτείτε από το βιβλιοπωλείο των εκδόσεων στη Λευκάδα, Ζακύνθου 7, όπως και από το ηλεκτρονικό κατάστημα fagottobooks.gr εδώ .
