Πώς έφτασε ο πλανήτης μας στα όριά του;

Οι επιστήμονες, εδώ και δεκαετίες έχουν χτυπήσει καμπανάκι για τα δραματικά αποτελέσματα που θα έχει η κλιματική αλλαγή και δυστυχώς, μέρα με τη μέρα  δικαιώνονται καθώς δεν μιλάμε πλέον για το μέλλον, αλλά για το παρόν.

Τα τελευταία χρόνια όλο και πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι το κλίμα αλλάζει  προς το χειρότερο. Το μαρτυρούν τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που παρατηρούνται παντού, αλλά και οι μετρήσεις των μετεωρολογικών υπηρεσιών και των ερευνητικών ινστιτούτων διαφόρων χωρών, που δείχνουν αύξηση της θερμοκρασίας σχεδόν σε όλες τις περιοχές του πλανήτη. Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας αλλά και των περιόδων παρατεταμένου καύσωνα δημιουργούν προϋποθέσεις ανάφλεξης και γρήγορης επέκτασης των πύρινων μετώπων. Τα φαινόμενα αυτά έχουν δραματικές επιπτώσεις στην πανίδα και τη χλωρίδα, την ποιότητα του αέρα, τη γεωργία και τις καλλιέργειες. Παράλληλα, τα αποθέματα γλυκού νερού λιγοστεύουν λόγω μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα με εισροή θαλασσινού νερού. Επιπλέον η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται, οι παγετώνες λιώνουν, τα  ηφαίστεια, κρυμμένα στα βάθη των  ωκεανών  περιμένουν να επιβάλλουν την παρουσία τους και οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να προκαλέσει μεταξύ άλλων και την εμφάνιση νέων πανδημιώνΜε αφορμή λοιπόν την Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών (World Ocean Day) που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Ιουνίου ας δούμε τις δυσοίωνες προβλέψεις της επιστημονικής κοινότητας, για την κλιματική κρίση, που ήδη βρίσκεται προ των πυλών. 

Πως χαρακτηρίζεται η κλιματική αλλαγή  

*Στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), ως κλιματική αλλαγή χαρακτηρίζεται ειδικότερα η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες, διακρίνοντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα που έχει φυσικά αίτια. Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής παρατηρούνται ακόμη ακραία καιρικά φαινόμενα -εντονότερα και πιο εντατικά-, μείωση του ατμοσφαιρικού όζοντος, αλλαγές στο οικοσύστημα λόγω  απώλειας της βιοποικιλότητας, αλλαγές στα υδρολογικά συστήματα και τις προμήθειες του πόσιμου νερού, υποβάθμιση του εδάφους και αστικοποίηση. *Δυσοίωνα είναι και τα νέα στοιχεία που μόλις δημοσίευσε η υπηρεσία των ΗΠΑ για τη μελέτη της ατμόσφαιρας και των ωκεανών ΝΟΑΑ (National Oceanic and Atmospheric Administration). Όλα δείχνουν ότι ο θερμοστάτης της γης χάλασε. Θερμοκρασία εδάφους, θερμοκρασία ωκεανών, βροχοπτώσεις, ξηρασία, όλα εκτός φυσιολογικών ορίωνΚαι βέβαια, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει και την ανθρώπινη υγεία με πολλούς τρόπους. 

Τι δείχνουν τα επιστημονικά δεδομένα για την Ελλάδα

Η Νοτιοανατολική Μεσόγειος στη οποία ανήκει και η Ελλάδα, είναι μια από τις πιο ευάλωτες περιοχές στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με τη μελέτη της IPPC, οι μεσογειακές χώρες είναι αυτές που θα πληγούν περισσότερο στην Ευρώπη από το λεγόμενο «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Πρόκειται για  συγκεντρώσεις των διαφόρων αερίων στην ατμόσφαιρα (όπως διοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου, μεθάνιο, χλωροφθοράνθρακες, όζον) που σχηματίζουν ένα είδος φράγματος, το οποίο καλύπτει τη γη και λειτουργεί όπως η γυάλινη οροφή ενός θερμοκηπίου. Το φράγμα αυτό επιτρέπει την είσοδο της ηλιακής ακτινοβολίας και αποτρέπει τη διαφυγή θερμικής ακτινοβολίας προς το διάστημα.

Ιδιαίτερη ανησυχία υπάρχει για τις αρνητικές επιπτώσεις των καιρικών φαινομένων στη γεωργία, καθώς η μείωση των βροχοπτώσεων και των υπόγειων υδάτων αλλά και η τάση ξηρασίας στα εδάφη θα οδηγήσουν σε υποβάθμιση της ποσότητας και της ποιότητας των αγροτικών προϊόντων. Το καμπανάκι του κινδύνου χτυπάει για το μεσογειακό τουρισμό, που με τους 100 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως αποτελεί το ένα έκτο του παγκόσμιου τουρισμού, με κύκλο εργασιών περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Η συχνότερη εμφάνιση καυσώνων, καταιγίδων και άλλων ακραίων καιρικών φαινομένων στον ευρωπαϊκό Νότο σε συνδυασμό με την άνοδο της θερμοκρασίας στο Βορρά (για νέα «Ριβιέρα» στη Βόρεια Θάλασσα μιλούσε δημοσίευμα των «Financial Times») απειλούν να ανακόψουν το τουριστικό ρεύμα από τη βόρεια Ευρώπη προς τα παράλια της Μεσογείου.

Η θάλασσα της Μεσογείου εκπέμπει SOS

Η  κλιματική κρίση έχει ήδη επηρεάσει -σε κάποιες περιπτώσεις ανεπανόρθωτα- μερικά από τα πιο σημαντικά θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου. Η μελέτη του WWF, που ήρθε στη δημοσιότητα τη  Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών (8 Ιουνίου) του 2021, επισημαίνει πως η Μεσόγειος Θάλασσα μετατρέπεται με γοργούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια σε μια επικίνδυνη «πλαστική παγίδα» με ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα ρύπανσης εξαιτίας των πλαστικών απορριμμάτων που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο τα θαλάσσια είδη, αλλά και την ανθρώπινη υγεία Στο επίκεντρο της μελέτης τοποθετείται ο ιδιαίτερα καταστροφικός συνδυασμός που ασκεί τεράστια πίεση στο Μεσογειακό οικοσύστημα και αποτελείται από τις συνέπειες που έχουν η υπερβολική χρήση πλαστικών στην τοπική βιοποικιλότητα και τους ανθρώπους, η ελλιπής διαχείριση απορριμμάτων, και ο μαζικός τουρισμός. Επιπλέον, συγκεντρώνοντας για πρώτη φορά τα πλέον πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα αναφορικά με τη χρήση του πλαστικού στην Ευρώπη, η μελέτη παρουσιάζει έναν αναλυτικό “οδικό χάρτη” με όλες τις δράσεις που πρέπει να λάβουν φορείς, επιχειρήσεις και πολίτες, προκειμένου να επιτευχθεί η μείωση χρήσης πλαστικού και κατ’ επέκταση, η προστασία των θαλασσών μας.

*Σύμφωνα με τη μελέτη του WWF, στη Μεσόγειο, τα πλαστικά αποτελούν το 95% των σκουπιδιών που εντοπίζονται στις θάλασσες, τόσο στον βυθό της θάλασσας, όσο και στις ακτές. Η ρύπανση αυτή προέρχεται κυρίως από την Τουρκία και την Ισπανία, και σε δεύτερη φάση, από την Ιταλία, την Αίγυπτο, τη Γαλλία και την Ελλάδα, με τους τουρίστες που επισκέπτονται την περιοχή να ευθύνονται για την ετήσια αύξηση κατά 40% των απορριμμάτων που καταλήγουν στη Μεσόγειο Θάλασσα. «Οι επιπτώσεις της ρύπανσης από πλαστικά στη Μεσόγειο γίνονται αισθητές σε παγκόσμια κλίμακα, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα τόσο στο περιβάλλον, όσο και στην υγεία των ανθρώπων. Αν η αύξηση των πλαστικών απορριμμάτων συνεχιστεί, αυτό θα πλήξει την παγκόσμια φήμη της Μεσογείου ως τουριστικό προορισμό και ως περιοχή με πλούσια αλιευτική παράδοση, με συντριπτικές συνέπειες για τις τοπικές κοινότητες που στηρίζουν την επιβίωσή τους σε αυτούς τους τομείς. Όλα αυτά θα πρέπει να οδηγήσουν στην άμεση λήψη δράσεων που θα συμβάλλουν στην προστασία της Μεσογείου», δηλώνει ο John Tanzer, επικεφαλής του θαλάσσιου τομέα από το WWF International.

Πώς η Μεσόγειος θα βγει από την «πλαστική παγίδα»;

Ενδεικτικά, το WWF προτείνει:

Για τις κυβερνήσεις: Υιοθέτηση μιας δεσμευτικής διεθνούς συμφωνίας για την εξάλειψη των πλαστικών απορρίψεων στους ωκεανούς, με δεσμευτικούς στόχους για τα κράτη, προκειμένου να επιτευχθεί 100% ανακύκλωση των πλαστικών απορριμμάτων ως το 2030 και να απαγορευθούν ολοκληρωτικά τα πλαστικά μιας χρήσης (π.χ. σακούλες, καλαμάκια).

Για τις επιχειρήσεις: Να επενδύσουν στον σχεδιασμό νέων, καινοτόμων και βιώσιμων υλικών που θα αντικαταστήσουν τα πλαστικά.

Για τους πολίτες: Να μην επιλέγουν προϊόντα σε πλαστική συσκευασία, να μειώσουν τα πλαστικά μιας χρήσης, να εντάξουν την ανακύκλωση στην καθημερινότητά τους και να μεταδίδουν το μήνυμα στους συμπολίτες

INFO

Ο κίνδυνος για εμφάνιση νέων ιών και μολυσματικών ασθενειών

*Σε ειδική έκθεση που κυκλοφόρησε πρόσφατα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), χαρακτήρισε την κλιματική αλλαγή ως τη μεγαλύτερη απειλή για την υγεία που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα προειδοποιώντας ότι τα αποτελέσματά της θα μπορούσαν να είναι πιο καταστροφικά και διαρκή από την πανδημία του κορωνοϊού.

* Σε πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό “Lancet”, παρουσιάζεται μια μάλλον αποθαρρυντική σειρά από κινδύνους που μπορεί να επιφέρει η κλιματική αλλαγή άμεσα στην υγεία του ανθρώπου. Το άρθρο προειδοποιεί ότι η αύξηση της θερμοκρασίας θα επιδεινώνει συνεχώς ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος ενώ θα συμβάλλει στην εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών.

Σύμφωνα επίσης με νέα μελέτη που παρουσίασε το Associated Press. Η κλιματική αλλαγή θα έχει ως αποτέλεσμα την εξάπλωση χιλιάδων νέων ιών μεταξύ των ζωικών ειδών έως το 2070 – με κίνδυνο να αυξηθούν και οι μολυσματικές ασθένειες που μεταπηδούν από τα ζώα στους ανθρώπους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Αφρική και την Ασία, ηπείρους που εξάλλου υπήρξαν εστίες για θανατηφόρες ασθένειες που εξαπλώθηκαν από τον άνθρωπο στα ζώα ή το αντίστροφο τις τελευταίες δεκαετίες, συμπεριλαμβανομένης της γρίπης, του HIV, του Έμπολα και του κορωνοϊού. Εν ολίγης, η κλιματική αλλαγή απειλεί να επιβραδύνει, ακόμα και να αντιστρέψει την πρόοδο που έχει σημειώσει η παγκόσμια κοινότητα για τη δημόσια υγεία αναφορικά με τις προαναφερθείσες ασθένειες.

* Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή έχουν και σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Μετά από φυσικές καταστροφές, αυξάνονται τα προβλήματα ψυχικής υγείας στους ανθρώπους, είτε αυτοί έχουν είτε δεν έχουν ιστορικό. Ως παράδειγμα αναφέρεται έκθεση της Αυστραλίας, όπου για πρώτη φορά σημειώνεται άμεσος συσχετισμός μεταξύ των μέσων ανώτατων θερμοκρασιών (σχετιζόμενων με την κλιματική αλλαγή) και τα ποσοστά αυτοκτονίας σε όλη τη χώρα. Ο συγγραφέας αυτής της έκθεσης και διευθυντής του Monash Sustainable Development Institute, καθηγητής Τony Capon, αναφέρει χαρακτηριστικά “H κλιματική αλλαγή επηρεάζει την υγεία όχι μόνο των Αυστραλών, αλλά και όλου του κόσμου και αυτό δεν αποτελεί ζήτημα του μέλλοντος. ‘Ήδη συμβαίνει”.

Να θυμάστε ακόμα: Σε ότι αφορά την Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών καθιερώθηκε στις 8 Ιουνίου 1992 στη Σύνοδο για τη Γη στο Ρίο Ντε Ζανέιρο, όταν 150 ηγέτες απ’ όλο τον κόσμο υπέγραψαν τη Συνθήκη για την Βιοποικιλότητα, σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν την εξαφάνιση σπανίων ειδών από το ζωικό και φυτικό βασίλειο.

Γράφει η Ρίτα Βελώνη

πηγή