Aπό την Ειρήνη Μωραίτη
Σαν σήμερα, πριν από 159 χρόνια, γεννήθηκε ο Αυστριακός συμβολιστής ζωγράφος Γκούσταφ Κλιμτ, οι δημιουργίες του οποίου αποτέλεσαν αντιπροσωπευτικά έργα του κινήματος της Απόσχισης της Βιέννης.
Στις 14 Ιουλίου του 1862 γεννήθηκε ο Γκούσταφ Κλίμτ, Αυστριακός ζωγράφος και συμβολιστής, τα έργα του οποίου έχουν σημαντική αξία στον κόσμο της τέχνης. Ως ο κύριος εκπρόσωπος του κινήματος της Απόσχισης της Βιέννης, συνέβαλε στην ανάπτυξη της Αρ Νουβό, κίνημα-αντίδραση στην τέχνη του 19ου αιώνα που λάμβανε έμπνευση από την φύση.
Σε ηλικία μόλις δεκατεσσάρων ετών γράφτηκε στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης και άρχισε να δοκιμάζει διάφορες τεχνοτροπίες. Στα 18 του χρόνια, έλαβε την πρώτη μεγάλη του δουλειά, που σηματοδότησε και την λαμπρή πορεία του: Να φιλοτεχνήσει τους πίνακες του Μεγάρου Στουράνι της Βιέννης και κάποιες τοιχογραφίες στα ιαματικά λουτρά του Κάρλσμπαντ. Το 1888 ήταν μία χρονιά που σημάδεψε απολύτως θετικά το όνομά του στον χώρο της αυστριακής τέχνης, καθώς ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ του απένειμε το χρυσό μετάλλιο του Τάγματος της Τιμής, για το σύνολο της συνεισφοράς του στην τέχνη, ενώ για τις τοιχογραφίες του στα κλιμακοστάσια του Burgtheater απέσπασε το Αυτοκρατορικό Βραβείο, την ίδια χρονιά.
Η σκληρή κριτική για το έργο του
Η άρνηση του να μετριάσει την αλήθεια των έργων του και να τα βάλει στα καλούπια του καθωσπρεπισμού της εποχής, τον οδήγησε σε άρνηση των έργων του και σε σκληρές κριτικές. Το 1894 ο Κλιμτ είχε ανέλαβε να φιλοτεχνήσει τους τοίχους και την οροφή της Μεγάλης Αίθουσας του Πανεπιστημίου της Βιέννης, έργο που δεν είδε ποτέ το φως του Πανεπιστημίου. Οι τρεις πίνακες που ολοκλήρωσε ο Κλιμτ, Φιλοσοφία, Ιατρική και Νομική, θεωρήθηκαν σκανδαλώδεις, εξαιτίας του έντονου ερωτικού στοιχείου τους, ενώ ο ίδιος ο ζωγράφος κατηγορήθηκε με το βαρύ επίθετο του «πορνογράφου», με αποτέλεσμα να μην χρησιμοποιηθούν στη διακόσμηση της οροφής.
Σήμερα, τα έργα αυτά μας είναι γνωστά από ασπρόμαυρες φωτογραφίες τους και μία λεπτομερή αντιγραφή της Ιατρικής, καθώς καταστράφηκαν από την γερμανική εθνικοσοσιαλιστική οργάνωση Σουτσστάφφελ, στα τέλη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Γνωστός για τα όμορφα, εξαιρετικά διακοσμημένα έργα του, συχνά απεικονίζει το ερωτικό θέμα. Κατά τη διάρκεια της εποχής του, ο Κλιμτ θεωρήθηκε επαναστατικός, καθώς οι πίνακες που δημιούργησε δεν ήταν σύμφωνοι με την ακαδημαϊκή τέχνη. Όταν το κράτος του έκλεισε την πόρτα στην δημιουργία κρατικών έργων, ξεκίνησε να ασχολείται με πορτρέτα, κυρίως γνωστών γυναικών της βιεννέζικης αστικής τάξης, με έντονη παρουσία στην Απόσχιση.
10 έργα του Γκούσταφ Κλιμτ που επιβεβαιώνουν την εξέχουσα θέση του στην τέχνη του 20ου αιώνα:
Η Ιουδήθ και το κεφάλι του Ολοφέρνη (1901)
Απεικονίζοντας τον βιβλικό χαρακτήρα της Ιουδήθ, αυτός ο πίνακας αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά δείγματα επιχρυσωμένου έργου του. Όπως υποδηλώνει ο τίτλος, η Ιουδήθ, κρατά το κεφάλι του Ολοφέρνη. Ωστόσο, καθώς ο Κλιμτ αποφάσισε πρωταγωνίστρια του πίνακά του να είναι η τραγική ηρωίδα, ζωγράφισε μόνο ένα μέρος του κεφαλιού του Ολοφέρνη, για να μην τραβήξει την προσοχή. Ως κλασική εκπρόσωπος των ηρωίδων του, η Ιουδήθ αποπνέει έναν περίσσιο ερωτισμό, μία θηλυκότητα με ένα μειδίαμα να αχνοφαίνεται στα χείλη της. Αυτό το έργο βρίσκεται στην Αυστριακή Πινακοθήκη του Μπελβεντέρε στην Βιέννη.
Γκούσταφ Κλιμτ, Η Ιουδήθ και το κεφάλι του Ολοφέρνη, 1901. Φωτογραφία: Österreichische Galerie Belvedere/WikiCommons
Η Ζωφόρος του Μπετόβεν (1901-1902)
Η Ζωφόρος του Μπετόβεν, προοριζόταν να είναι ένα προσωρινό έργο προς τιμήν του Μπετόβεν. Το σπάνιο έργο τέχνης του Κλίμτ έχει 34 μέτρα έκταση και απεικονίζει τους αγώνες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σε όλη τους τη ζωή, ακολουθούμενο από την ευτυχία που μπορεί να βρεθεί στην τέχνη. Με μακρά ιστορία, η ζωφόρος αφαιρέθηκε και πωλήθηκε δύο φορές, ενώ διατηρήθηκε σε μία αποθήκη για χρόνια, μέχρι να πωληθεί ξανά. Τελικά, αγοράστηκε από τη Δημοκρατία της Αυστρίας και υποβλήθηκε σε μία δεκαετή διαδικασία αποκατάστασης, μέχρι να επιστρέψει ξανά στο σπίτι του, το κτίριο Secession στη Βιέννη.
Γκούσταφ Κλιμτ, Λεπτομέρεια από τη Ζωφόρο του Μπετόβεν, 1902. Φωτογραφία: Österreichische Galerie Belvedere/WikiCommons
Πορτρέτο της Εμίλιε Φλέγκε (1902)
Η Εμίλιε Λουίζε Φλέγκε ήταν Αυστριακή σχεδιάστρια μόδας και η σύντροφος του ζωγράφου Γκούσταφ Κλιμτ. Η ίδια ήταν πολύ κοντά με τον Γκουστάφ, θερμή υποστηρίκτριά του και σχεδίαζε ακόμα και τα φορέματα που αυτός ζωγράφιζε. Στο πορτρέτο της, το φόντο είναι ουδέτερο, επιτρέποντας στην φιγούρα της να ξεχωρίσει, με τα όμορφα, και ριζοσπαστικά για την εποχή, επιλεγμένα χρώματα της ρόμπας της να κλέβουν την παράσταση.
Γκούσταφ Κλιμτ, Πορτρέτο της Εμίλιε Φλέγκε, 1902. Φωτογραφία: Vienna Museum/WikiCommons
Οι τρεις ηλικίες της Γυναίκας (1905)
Αυτός ο αλληγορικός πίνακας κέρδισε το βραβείο στην διεθνή έκθεση τέχνης της Ρώμης το 1911. Ο καμβάς αναμιγνύει μια αίσθηση ακτιβισμού, και μια απρόσμενη ψυχολογική ενδοσκόπηση στις εκφράσεις των τριών προσώπων. Το δραματικό προαίσθημα θανάτου στην τρίτη ηλικία, η προστατευτική νεαρή γυναίκα, και η γαλήνη του παιδιού. Αυτό το συγκεκριμένο έργο βρίσκεται στη Ρώμη στην Εθνική Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης.
Γκούσταφ Κλιμτ, Οι τρεις ηλικίες της Γυναίκας, 1905. Φωτογραφία: Flickr
Δανάη (1907)
Η ελαιογραφία αυτή του Αυστριακού ζωγράφου αποτελεί παράδειγμα συμβολισμού. Η Δανάη ήταν στοιχείο έμπνευσης πολλών καλλιτεχνών και σχεδόν πάντα οι απεικονίσεις της ήταν αισθησιακού περιεχομένου. Σύμφωνα με την μυθολογία, η Δανάη για χρόνια ήταν κλειδωμένη σε ένα μεταλλικό κελί από τον πατέρα της, Ακρίσιο, για να μην μπορέσει να φέρει στον κόσμο κάποιο απόγονό της, καθώς σύμφωνα με χρησμούς θα σκότωνε τον Βασιλιά. Τελικά, γέννησε τον Περσέα, πατέρας του οποίου ήταν ο Δίας, ο οποίος της εμφανίστηκε ως χρυσή βροχή, το γεγονός που απεικονίζει και ο πίνακας. Το έργο βρίσκεται στην Γκαλερί Würthle, της Βιέννης.
Γκούσταφ Κλιμτ, Δανάη, 1907. Φωτογραφία: Galerie Würthle/WikiCommons
Ελπίδα ΙΙ (1907-1908)
Ένα από τα επαναστατικά του έργα, καθώς η απεικόνιση της εγκυμοσύνης δεν ήταν συχνό φαινόμενο εκείνη την εποχή. Το φόντο και πάλι είναι ουδέτερο και αφήνει τον θεατή να παρασυρθεί από την μαγεία της τέχνης του Γκούσταφ και από τα γεγονότα που απεικονίζονται. Ο πίνακας φυλάσσεται στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης.
Γκούσταφ Κλιμτ, Ελπίδα ΙΙ, 1907-1908. Φωτογραφία: Museum of Modern Art/WikiCommons
Το φιλί (1907-1908)
Το πιο δημοφιλές έργο του Κλιμτ. Διακοσμημένο με στύλ που επηρεάζεται από τις δύο γραμμικές δομές του σύγχρονου κινήματος Αρ Νουβό και τις μορφές του κινήματος Arts and Crafts. Είναι μία ελαιογραφία συνδυασμένη με φύλλα χρυσού, μια πτυχή που δίνει μια εμφάνιση εντυπωσιακά μοντέρνα και υποβλητική. Ο πίνακας σήμερα βρίσκεται στην Αυστριακή Πινακοθήκη του Μπελβεντέρε στην Βιέννη.
Γκούσταφ Κλιμτ, Το φιλί, 1907-1908. Φωτογραφία: Österreichische Galerie Belvedere/WikiCommons
Πορτρέτο της Αντέλ Μπλόχ- Μπάουερ Ι (1907)
Ένα από τα πιο ακριβά έργα τέχνης που έχει πουληθεί ποτέ, το πορτρέτο της Αντέλ Μπλοχ–Μπάουερ Ι βρίσκεται στην Neue Galerie της Νέας Υόρκης. Ζωγραφισμένος το 1907, ο επιχρυσωμένος πίνακας κατασχέθηκε από τη ναζιστική κυβέρνηση και τελικά κατέληξε σε ένα αυστριακό μουσείο, όταν η νόμιμη κληρονόμος του, Μαρία Άλτμαν, μήνυσε την αυστριακή κυβέρνηση στα μέσα της δεκαετίας του 2000 και τελικά κέρδισε. Αποτελεί ένα εκπληκτικό αριστούργημα και είναι βέβαιο ότι θα κλέψει την ανάσα κάθε θεατή, όταν το δει από κοντά.
Γκούσταφ Κλιμτ, Πορτρέτο της Αντέλ Μπλοχ-Μπάουερ I, 1907. Φωτογραφία: Neue Galerie/WikiCommons
Δενδροστοιχία του Σλος Κάμερ (1912)
Εκτός από πορτρέτα, ως εκπρόσωπος της Αρ Νουβό, ο Κλιμτ σχεδίαζε και την φύση, που τον ενέπνεε. Ο συγκεκριμένος πίνακας είναι φτιαγμένος με τόσο προσεγμένες λεπτομέρειες που νομίζεις ότι θα μυρίσεις την φύση και θα ακούσεις το θρόισμα των δέντρων.
Γκούσταφ Κλιμτ, Δενδροστοιχία στο Σλος Κάμερ, 1912. Φωτογραφία: Österreichische Galerie Belvedere/WikiCommons
Η Παρθένος (1913)
Ο Κλιμτ χρησιμοποιεί ερωτικές αλληγορίες συχνά στα έργα του. Κάνει μια νύξη στο εφήμερο της ζωής, μια αντανάκλαση της σύγχρονης κοινωνίας. Ο ρεαλισμός δεν υπάρχει πουθενά, ούτε καν στα γυμνά σώματα που είναι τοποθετημένα σε απίθανες στάσεις.
Γκούσταφ Κλιμτ, Η Παρθένος, 1913. Φωτογραφία: National Gallery in Prague/WikiCommons
Ο Γκούσταφ Κλιμτ έζησε τη ζωή με τους δικούς του όρους και δημιούργησε πίνακές-αριστουργήματα, εισάγοντας το μοναδικό του στοιχείο, τη χρήση του χρυσού φύλλου στους πίνακές του.
