Κοτάς να παίξεις;

Από τη Μαριλίνα Γερασίμου

Η Ντοπιολαλιά είναι ένα νέο επιτραπέζιο παιχνίδι που μυεί μικρούς και μεγάλους στον συναρπαστικό κόσμο των ελληνικών γλωσσικών ιδιωμάτων.

Τι είναι η κασκαρίκα; Ποια είναι η αρχική χρήση της λέξης μπάστακας; Τι είναι τα τζοβαΐρια και το μετζαρόλι; Σκουτελεβαρίχνω σου, σε προκαλώ! Λύσε τους γρίφους, απόφυγε τις κακοτοπιές, κέρδισε αντίδοτα, φυλακτά και πόντους και θα μάθεις τι σημαίνουν όλες αυτές οι λέξεις. Η «Ντοπιολαλιά» είναι ένα νέο επιτραπέζιο παιχνίδι, που φέρνει στο σήμερα με τον πιο διασκεδαστικό τρόπο την ιστορία, την παράδοση, τα διάφορα τοπωνύμια, την ιδιαίτερη γαστρονομία, τα τραγούδια, τα ήθη και τα έθιμα ξεχωριστών τόπων και ανθρώπων της Ελλάδας.

Σχεδιασμένο για να ενώνει ντόπιους και επισκέπτες, με πάνω από 1000 λέξεις και ιδιωματισμούς, μας ταξιδεύει στην Ελλάδα και μας καθοδηγεί στην αναζήτηση των ριζών της ιδιαίτερης γλωσσικής ταυτότητας κάθε περιοχής. Οι πρώτες εκδόσεις του παιχνιδιού περιλαμβάνουν τα Κρητικά, τα Ποντιακά, τα Ηπειρώτικα και τα Κουτσαβάκικα, τη λαλιά των ρεμπετών και της μαγκιάς. Στόχος όμως είναι δημιουργηθεί από μία έκδοση για κάθε ελληνικό γλωσσικό ιδίωμα.

kotas-na-paixeis0

«Η Ντοπιολαλιά γεννήθηκε πριν από πέντε χρόνια σε ένα ορεινό χωριό της Ευρυτανίας, όπου φίλοι και επισκέπτες αναζητούσαν σε ένα καφενείο την ερμηνεία μιας ντόπιας λέξης», λέει ο Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, ο εμπνευστής του παιχνιδιού. Συνιδρυτής της Protoleum, εταιρείας που δραστηριοποιείται στον χώρο του πολιτιστικού μάρκετινγκ, και με καταγωγή από την ορεινή Ευρυτανία, είδε στο συγκεκριμένο περιστατικό μια ιδιαίτερη πρόκληση.

Μαζί με μια ομάδα ειδικών -επιστημόνων, γλωσσολόγων και σχεδιαστών-, ταξίδεψαν ανά την Ελλάδα, επισκέφθηκαν τα μέρη των οποίων τα ιδιώματα ήθελαν να αποτυπώσουν στο παιχνίδι, συναντήθηκαν με τους ομιλητές αυτών των διαλέκτων, μελέτησαν τα ιδιώματα.

Μέσα από πολυετή έρευνα, μετουσίωσαν τελικά την προφορική γλώσσα σε ένα ψυχαγωγικό παιχνίδι, που στόχο έχει να μας φέρει πιο κοντά στην παράδοση και την ιστορία μας. «Μια από τις πιο αγαπημένες μου λέξεις είναι τα περδικοστήματα», λέει ο κ. Παναγιωτόπουλος, «μια λέξη που θυμάμαι να λέει η γιαγιά μου. Προέρχεται από την ορεινή Ευρυτανία και χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις πρόχειρες κατασκευές, σαν αυτές που στήνουν τα πουλιά».

kotas-na-paixeis2

Οι λαλιές, όπως λέει, είναι ζωντανές. Ο κάθε τόπος έχει το δικό του ξεχωριστό τρόπο έκφρασης ώστε να αποτυπώνει τις ιδιαιτερότητες της ζωής σε αυτόν. Μια περιοχή ορεινή, όπως η Ήπειρος, έχει πλούτο λέξεων που περιγράφουν την καθημερινότητα του βουνού, ενώ στη γλώσσα των ναυτικών βρίσκει κανείς πλήθος εκφράσεων που αναφέρονται στη ζωή στη θάλασσα, στα καράβια και στα νησιά.

Τα ιδιώματα περιγράφουν επίσης με πολύ ακριβή τρόπο διαδικασίες για τις οποίες οι υπόλοιποι χρησιμοποιούμε πολύ περισσότερες λέξεις. Παράδειγμα η κρητική λέξη «φουκαρώνω», που σημαίνει τοποθετώ κάτι κάπου, όπου ταιριάζει ακριβώς, όπως το κλειδί στην κλειδαριά.

Αυτήν την ιδιαιτερότητα αναδεικνύει το παιχνίδι και μας καλεί να ανακαλύψουμε βιωματικά, μέσα από τις λέξεις, όλη την γνώση που αυτές κρύβουν σχετικά με την ιδιαίτερη φύση και ζωή των διαφόρων περιοχών της χώρας μας. Σύμφωνα με τον εμπνευστή του, μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως ιδανικός τρόπος ψυχαγωγικής μύησης τουριστών στην ιδιαίτερη πολιτισμική φυσιογνωμία ενός τόπου.

kotas-na-paixeis4

Στόχος είναι η Ντοπιολαλιά να βρίσκεται σύντομα σε κάθε ξενοδοχείο, καφενείο και πλατεία της χώρας· να μπορεί ο επισκέπτης να συνδεθεί με τον τόπο και τους ανθρώπους του, να παίζει μαζί τους και -γιατί όχι;- να τους κερδίζει.

Διατίθεται επίσης σε βιβλιοπωλεία, καταστήματα παιχνιδιών και άλλα μαγαζιά πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Παίζεται είτε ατομικά είτε σε ομάδες και περιλαμβάνει κάρτες ερωτήσεων και κάρτες πλοκής που συντελούν στην εξέλιξη του παιχνιδιού. Οι κάρτες ερωτήσεων έχουν πόντους, οι οποίοι αθροίζονται στο τέλος ώστε να βρεθεί ο νικητής. Η κάθε ερώτηση μπορεί να μην είναι απλώς η αναζήτηση της σημασίας μιας λέξης, αλλά μπορεί και να ζητείται να ολοκληρώσει ο παίκτης το στίχο ενός δημοτικού τραγουδιού, να τραγουδήσει, να χορέψει.

Ανάλογα με την περιοχή ή το ιδίωμα, το παιχνίδι προσαρμόζεται ώστε να ανταποκρίνεται στις συνήθειες και την ιστορία των ανθρώπων τους. Ο παίκτης έχει ενεργό ρόλο, μπαίνει στη θέση των ντόπιων, διαπραγματεύεται και αποκτά μια αίσθηση της πραγματικής ζωής των Κρητικών, των ναυτικών, των Ποντίων, κλπ.

kotas-na-paixeis6

«Λίγες φορές δίνεται η ευκαιρία να ενωθούν ουσιαστικά και να διασκεδάσουν μαζί άνθρωποι από διαφορετικές γενιές. Μέσα από τη Ντοπιολαλιά, όλη η οικογένεια, οι παππούδες, οι γιαγιάδες, τα εγγόνια έχουν την ευκαιρία να ανταλλάξουν γνώσεις μέσα από μια ψυχαγωγική διαδικασία», λέει ο κ. Παναγιωτόπουλος. «Ουσιαστικά πρόκειται για μια διαδρομή στο παρελθόν με έναυσμα τις μοναδικές λέξεις του κάθε τόπου».

Παράλληλα με τη δημιουργία του επιτραπέζιου παιχνιδιού, η ερευνητική ομάδα της Ντοπιολαλιάς, αξιοποιώντας τις τεράστιες δυνατότητες που παρέχει ο κόσμος των παιχνιδιών και τα σύγχρονα εργαλεία παιχνιδοποίησης (gamification), σχεδιάζει ήδη την ψηφιακή της έκδοση, με ανοιχτό το ενδεχόμενο να δημιουργηθεί αργότερα και μια αντίστοιχη εφαρμογή.

Συγχρόνως, μέσα από τον ιστότοπο dopiolalia.gr, υλοποιεί ένα διαδικτυακό διαδραστικό και συμμετοχικό κυνήγι χαμένων στο χρόνο ιδιωματισμών, τις «Λεξορμήσεις», μέσα από το οποίο οι χρήστες καλούνται να συνεισφέρουν λέξεις του τόπου τους, εμπλουτίζοντας τον γλωσσικό πλούτο της Ντοπιολαλιάς.

Πηγή