Η «Κ» περιηγήθηκε στους χώρους της μόνιμης συλλογής και στη ζωγραφική έκθεση για το 1821
Ο οξύς θόρυβος των μηχανημάτων που γυάλιζαν τα λευκά μάρμαρα στην είσοδο της Εθνικής Πινακοθήκης σχεδόν κάλυπτε τη βοή της λεωφόρου Βασιλέως Κωνσταντίνου. Γύρω από το νέο κτίριο τα συνεργεία ετοίμαζαν τις επιφάνειες που θα φυτευτούν, το κανάλι που θα γεμίσει με νερό μέχρι το ύψος του γλυπτού του Κώστα Βαρώτσου, εργάτες σε σκαλωσιές φρόντιζαν τη νέα δίγλωσση επιγραφή που μπήκε πάνω από τις πόρτες της εισόδου, ο νέος λογότυπος με τις παράλληλες και επικλινείς γραμμές ξεχώριζε πάνω στη γυάλινη σπείρα που μοιάζει να βγαίνει από τη γη.
Το γλυπτό του Ροντέν θα καλωσορίζει τους επισκέπτες προτού περιηγηθούν στα έργα των περιοδικών εκθέσεων και της μόνιμης συλλογής.
Μόλις όμως μπήκαμε στο φουαγιέ, περνώντας μπροστά από τον «Ανθρωπο που βαδίζει πάνω σε κολόνα» του Ροντέν, σύμβολο της συνένωσης ετερόκλητων στοιχείων, οι ενοχλητικοί ήχοι εξαφανίστηκαν. Η πόλη της Αθήνας φαίνεται αλλά δεν ακούγεται, θα μας έλεγε λίγο αργότερα η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, για το νέο κτίριο που εκτός από εξαιρετική ηχομόνωση έχει αρκετά ανοίγματα στις όψεις του, για να επιτρέπει στο βλέμμα να βγει στο αστικό περιβάλλον και στο φυσικό φως να μπει στον χώρο. Προσπαθούσα να φανταστώ τις ουρές των επισκεπτών με τις αποστάσεις των δύο μέτρων στον χώρο του φουαγιέ, το οποίο έχει επενδυθεί με επίπλωση στο φυσικό χρώμα του ξύλου, επιτραπέζιες οθόνης αφής και μεγάλα πάνελ με βίντεο των εκθέσεων. Ο χώρος έκδοσης εισιτηρίων συνυπάρχει με το gift shop, και εκεί θα στηθεί και η μνημειακή «Λαϊκή Αγορά» του Παναγιώτη Τέτση. Από το φουαγιέ το κοινό θα κατευθύνεται είτε στην πτέρυγα της μόνιμης συλλογής ή στους χώρους των περιοδικών εκθέσεων, των εργαστηρίων και του αμφιθεάτρου. Το καφέ «Ιλισός» θα λειτουργεί δίπλα στο κανάλι, ενώ το καφέ-εστιατόριο «Παρθένης» στον τελευταίο όροφο, ανεξάρτητα από το ωράριο της Πινακοθήκης.
Η Πινακοθήκη φιλοξενεί έκθεση αφιερωμένη στο 1821 με έργα της λεγόμενης «ιστορικής ζωγραφικής».
Περάσαμε τη γυάλινη γέφυρα που ενώνει την υποδοχή με την πτέρυγα «Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος» της μόνιμης συλλογής, ακολουθώντας τη διαδρομή που θα κάνουν οι επίσημοι προσκεκλημένοι της ελληνικής πολιτείας στη συμβολική τελετή την παραμονή της επετείου των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση. «Οι συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης συμβαδίζουν με την ιστορία του ελληνικού κράτους», σχολιάζει στην «Κ» η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, και η απόδοση της Πινακοθήκης, προσθέτει, στέλνει ένα μήνυμα εξωστρέφειας της χώρας. «Ταυτόχρονα, είναι μήνυμα αισιοδοξίας, καθώς το σημαντικό αυτό έργο ολοκληρώθηκε με ταχύτατους ρυθμούς, ακριβώς μέσα στην περίοδο της πανδημίας, μια περίοδο μεγάλων και πολλαπλών προκλήσεων», τονίζει.
Τριάντα χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, ο Ντελακρουά συνθέτει έναν πίνακα που δίνει έμφαση στο χρώμα και στην κίνηση.
Ερώτημα παραμένει εάν στον πίνακα του Ρίζου (δεξιά) ο αξιωματικός του ιππικού που απαγγέλλει ποίηση, το 1897, στις δύο γυναίκες είναι ο πρίγκιπας Νικόλαος.
Στην έκθεση για το 1821 δίνεται έμφαση στα έργα του Θεόδωρου Βρυζάκη. Σε διάλογο έχουν στηθεί δύο σημαντικοί πίνακές του, η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι και η Εξοδος του Μεσολογγίου, δύο έργα που έχουν διαμορφώσει τις εικόνες που κυριαρχούν στη συλλογική συνείδηση για τα γεγονότα της Επανάστασης. Φυσικά, δεν θα μπορούσε να περάσουν απαρατήρητα το «Επεισόδιο του ελληνικού αγώνα» του Ευγένιου Ντελακρουά και το έργο του Ρωσοαρμένιου Ιβάν Αϊβαζόφσκι για την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη, στο οποίο θα γίνει μνεία κατά την ξενάγηση του Ρώσου πρωθυπουργού Μιχαήλ Μισούστιν. Στην είσοδο της μόνιμης συλλογής, που ξεκινάει από τη ζωγραφική του 19ου αιώνα, δεσπόζει στον κατάλευκο χώρο η ολόσωμη προσωπογραφία της Κλεμάνς Σερπιέρη (1869) του Νικηφόρου Λύτρα, ένας πίνακας ειδικού βάρους, καλλιτεχνικά και κυριολεκτικά, καθώς χρειάστηκαν οκτώ άτομα για την ανάρτησή του. Στην αίθουσα οι επισκέπτες θα συναντήσουν σημαντικά έργα των Γύζη, Βολανάκη, Ιακωβίδη, Παρθένη κ.ά., που αποτυπώνουν τις κοινωνικές αλλαγές και τη συνομιλία των ζωγράφων με τα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής. «Οι πορείες των βλεμμάτων δημιουργούν τις πορείες των βημάτων στον χώρο», μας λέει η κ. Λαμπράκη-Πλάκα, η οποία ελπίζει πως το βλέμμα του πρίγκιπα Καρόλου θα σταθεί και στην «Αθηναϊκή βραδιά» (1897), τον πίνακα του Ιάκωβου Ρίζου στον οποίο πιθανολογείται ότι εικονίζεται ο πρίγκιπας Νικόλαος της Ελλάδας (1872-1938), θείος του πατέρα του.
Τα εγκαίνια της Εθνικής Πινακοθήκης για το ευρύ κοινό σχεδιάζονται για τον Ιούνιο, εφόσον βεβαίως το επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες, και τότε οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν τα διπλάσια έργα της συλλογής σε σχέση με παλαιότερα. Για τον 20ό αιώνα, όπως υπογραμμίζει η κ. Λαμπράκη-Πλάκα στην «Κ», το ερώτημα είναι αισθητικό και ιδεολογικό. «Η έμφαση δίνεται στην αναζήτηση μιας υπαιθριστικής ζωγραφικής, που θα φέρει τη σφραγίδα της “ελληνικότητας” ως καθαρή αισθητική αναζήτηση», σημειώνει, στην οποία ανταποκρίνονται οι ζωγράφοι που αποτελούν την «Ομάδα Τέχνη» (Λύτρας, Παρθένης, Μαλέας, Βυζάντιος κ.ά.). Ο Μεσοπόλεμος, συνεχίζει, ορίζεται από το τραύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής, που αποτυπώνει μια εσωστρέφεια στον καμβά. «Ολα αυτά αποκρυσταλλώνονται στη “γενιά του Τριάντα” με τη γνωστή αναζήτηση μιας σύνθεσης ανάμεσα στον μοντερνισμό και στην παράδοση», τονίζει και η παρουσίαση της συλλογής φθάνει μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα.
Στη λίγη ώρα που περάσαμε στη νέα Εθνική Πινακοθήκη, η αίσθηση του καινούργιου και του σύγχρονου είναι εμφανής. Οχι με μαξιμαλισμούς αλλά με μια «λιτή πολυτέλεια». Οι υπερδιπλάσιοι χώροι και οι νέες υποδομές σημαίνουν επίσης και νέα κόστη, επισημαίνουμε στην κ. Μενδώνη. «Τα κόστη αυτά έχουν ήδη προβλεφθεί για στον προϋπολογισμό του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού από το 2021. Στόχος μας είναι η ετήσια χρηματοδότηση να φθάσει ξανά τα 2,5 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή, τα επίπεδα πριν από το 2010 και την οικονομική κρίση», σημειώνει η υπουργός. Η ολοκλήρωση του απαιτητικού έργου κλείνει έναν κύκλο για την Εθνική Πινακοθήκη. Ισχύει το ίδιο και για τη διευθύντριά της; «Ονειρο και αγώνας ζωής υπήρξε για τη θητεία μου η επέκταση και ο εκσυγχρονισμός της Εθνικής Πινακοθήκης», μας λέει η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα και υπογραμμίζει τη στήριξη του πρωθυπουργού, της υπουργού Πολιτισμού και όλων των κυβερνήσεων. «Είναι φυσικό να αισθάνομαι μεγάλη ικανοποίηση και ευγνωμοσύνη που μπόρεσε το όραμά μου να γίνει πραγματικότητα. Τώρα θέλω να το δω να λειτουργεί και να εκπληρώνει τον ρόλο του. Εκεί θα συγκεντρώσω όλη την ενέργειά μου», καταλήγει.
