Η ιστορία της Τέχνης είναι γεμάτη με τα ονόματα σπουδαίων ανδρών, όπως Λεονάρντο ντα Βίντσι, Βίνσεντ Βαν Γκογκ, Πάμπλο Πικάσο και άλλα. Τι γίνεται όμως με τις γυναίκες που συνέβαλαν σημαντικά στη διαμόρφωση της οπτικής ιστορίας του κόσμου;
Όπως και σε πολλούς άλλους τομείς, ιστορικά οι γυναίκες αποθαρρύνονταν από το να ακολουθήσουν μία καριέρα στις Τέχνες. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν πολλές απίστευτες γυναίκες που ξεχώρισαν στον χώρο αυτό. Διάσημες και σπουδαίες γυναίκες καλλιτέχνιδες που έχουν πολλά περισσότερα κοινά μεταξύ τους από το φύλο ή τη διαδρομή τους – έχουν όλες αυτοπεποίθηση, ενώ κατάφεραν να γράψουν ιστορία, παραμερίζοντας κάθε εμπόδιο στην προσωπική και δημόσια ζωή τους.
Φυσικά, αυτές οι συγκεκριμένες γυναίκες πιθανότατα να δυσαρεστούνταν εάν μάθαιναν πως μέχρι και σήμερα τα ονόματά τους συμπεριλαμβάνονται σε λίστες με γυναίκες ζωγράφους, καθώς θα προτιμούσαν να αναφέρονται ως «καλλιτέχνες» ανεξαρτήτου του φύλου τους. Δυστυχώς, καθώς οι γυναίκες συνεχίζουν να αγωνίζονται για την ισότητα σε πολλούς τομείς, αυτές οι γυναίκες με το εξαιρετικό έργο που άφησαν πίσω τους, αναφέρονται συχνά ως προς το φύλο τους. Παρ’ όλα αυτά ξεχωρίζουν έναντι των ανδρών στον ίδιο χώρο και αναμφίβολα αναγνωρίζεται η συμβολή τους στην ιστορία της Τέχνης.
Με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου, ας θυμηθούμε μερικές από τις πιο σημαντικές γυναίκες καλλιτέχνιδες που έχουν γράψει ιστορία για το έργο τους – και όχι μόνο. Γυναίκες που ξεχώρισαν ως ξεχωριστές προσωπικότητες σε καλλιτεχνικά κινήματα, από την Ιταλική Αναγέννηση έως τον Αμερικανικό Μοντερνισμό και άλλα. Κάνοντας ένα ταξίδι στην ιστορία της Τέχνης, αξίζει να κάνουμε ιδιαίτερη μνεία στη δύναμη, τον χαρακτήρα και – φυσικά στο ταλέντο μερικών εξαιρετικών γυναικών στον χώρο αυτό.
Εάν αγαπάτε την Τέχνη, τότε αυτές τις 10 διάσημες γυναίκες καλλιτέχνιδες παρακάτω, πρέπει σίγουρα να τις γνωρίζετε.
«Three Children with a Dog», Σοφονίσμπα Ανγκουισόλα / Photo: Wikimedia
1. Σοφονίσμπα Ανγκουισόλα (1532–1625)
Η ζωγράφος Σοφονίσμπα Ανγκουισόλα υπήρξε πρωτοπόρος κατά τη διάρκεια της Ιταλικής Αναγέννησης. Γεννημένη σε μια σχετικά φτωχή οικογένεια ευγενών, ο πατέρας της εξασφάλισε ότι η ίδια και οι αδελφές της θα λάμβαναν μία ολοκληρωμένη μόρφωση, συμπεριλαμβανόμενης της Τέχνης. Αυτό φυσικά περιελάμβανε μαθήματα με σεβαστούς τοπικούς ζωγράφους. Το ταλέντο της Ανγκουισόλα είχε τραβήξει την προσοχή του Μιχαήλ Άγγελου, ο οποίος της προσέφερε καθοδήγηση στη ζωγραφική της, χαρίζοντάς της δικά του σχέδια για να τα αντιγράψει η ίδια με το δικό της ύφος.
Παρόλο που εξαιτίας του φύλου δεν της επιτράπηκε να μελετήσει ανατομία και γυμνά μοντέλα – κάτι που την περιόριζε καλλιτεχνικά – κατάφερε να έχει μια επιτυχημένη καριέρα. Μεγάλο μέρος της επιτυχίας της οφείλεται στον ρόλο της ως ζωγράφου στην αυλή του βασιλιά Φιλίππου Β’ της Ισπανίας. Κατά την παραμονή της στην αυλή ανέπτυξε τις δεξιότητές της για επίσημα πορτραίτα ευγενών και άλλων. Έργα της πλέον βρίσκονται σε συλλογές σε όλο τον κόσμο. Πέθανε το 1625 σε ηλικία 93 ετών.
«Η Αυτοπροσωπογραφία ως Αλληγορία της Ζωγραφικής», Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι / Photo: Wikipedia
2. Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι (1593–1653)
Ούσα κόρη ενός καταξιωμένου ζωγράφου, η Ιταλίδα Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι είχε πρόσβαση στον κόσμο της Τέχνης από νεαρή ηλικία. Από μικρή επισκεπτόταν το εργαστήριο του πατέρα της αναμειγνύοντας χρώματα, γι’ αυτό κι εκείνος ήταν ιδιαίτερα υποστηρικτικός απέναντι στην καριέρα της, σημειώνοντας πως τη θεωρούσε εξαιρετικά προικισμένη. Η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι δεν είδε το φύλο της ως εμπόδιο για να εγκαταλείψει τον στόχο της. Δεν το έβαλε ποτέ κάτω και κατάφερε να θεωρείται σήμερα μία από τις σημαντικότερες γυναίκες ζωγράφους της μπαρόκ εποχής, αλλά και μία από τους μεγαλύτερους ακολούθους τους Καραβάτζιο.
Η κληρονομιά της επισκιάζεται μερικές φορές από τη βιογραφία της, με την αιματηρή απεικόνιση στο πιο δημοφιλές έργο της «Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη», ο οποίος λέγεται πως αποτελεί μια προσωπική μαρτυρία για τον βιασμό που υπέστη από έναν συνεργάτη του πατέρα της και ζωγράφο, τον Αγκοστίνο Τάσσι. Ωστόσο, το ταλέντο της είναι αναμφισβήτητο και ξεχωρίζει για τη ρεαλιστική απεικόνιση της γυναικείας μορφής, το βάθος των χρωμάτων της και την εντυπωσιακή χρήση του φωτός και της σκιάς. Μέσα από τα έργα της, η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι κατάφερε να γίνει η πρώτη γυναίκα-μέλος της «Ακαδημίας Σχεδιαστικών Τεχνών» στην Ιταλία (Accademia delle Arti del Disegno).
«Self-Portrait in a Straw Hat», Eλίζαμπεθ Bιτζί-Λεμπρούν / Photo: Wikipedia,
3. Eλίζαμπεθ Bιτζί-Λεμπρούν (1755–1842)
Η Γαλλίδα ζωγράφος Eλίζαμπεθ Bιτζί-Λεμπρούν δημιούργησε ένα εντυπωσιακό σύνολο έργων, αποτελούμενο από 1.000 πορτρέτα και πίνακες τοπίων. Ούσα κόρη ενός ζωγράφου, έλαβε πρώιμη διδασκαλία από τον πατέρα της, ενώ ζωγράφιζε πορτρέτα επαγγελματικά από όταν ήταν έφηβη. Η μεγαλύτερη στιγμή στην καριέρα της ήρθε όταν ζωγράφισε το πορτρέτο της Μαρίας Αντουανέτας, κάτι που τη βοήθησε έτσι ώστε αργότερα να της εξασφαλιστεί η είσοδος σε πολλές Ακαδημίες Τέχνης.
Οι πίνακές της γεφυρώνουν το χάσμα μεταξύ του θεατρικού στυλ στην τεχνοτροπία του ροκοκό και της πιο συγκρατημένης νεοκλασικής περιόδου. Η Eλίζαμπεθ Bιτζί-Λεμπρούν συνέχισε να απολαμβάνει την επιτυχία της ακόμη και όταν βρισκόταν στην εξορία μετά τη Γαλλική Επανάσταση, καθώς ήταν αγαπημένη ζωγράφος της αριστοκρατίας σε όλη την Ευρώπη. Τα πορτρέτα της έμειναν στην ιστορία για την ρεαλιστικότητά τους και για το γεγονός ότι στερούνταν ακαμψίας. Ο φυσικός, χαλαρός τρόπος στην απόδοση των πορτρέτων της θεωρήθηκε επαναστατικός σε μια εποχή που η προσωπογραφία απαιτούσε πιο επίσημες απεικονίσεις ανθρώπων των ανώτερων τάξεων.
«The Horse Fair», Ρόζα Μπονέρ / Photo: Wikipedia
4. Ρόζα Μπονέρ (1822–1899)
Όπως πολλές γυναίκες καλλιτέχνιδες, ο πατέρας της Ρόζα Μπονέρ ήταν ζωγράφος. Η Γαλλίδα ζωγράφος του ρεαλισμού θεωρείται μία από τις πιο διάσημες γυναίκες καλλιτέχνιδες του 19ου αιώνα, γνωστή για τους μεγάλους πίνακες ζωγραφικής της που παρουσίαζαν ζώα. Η ζωγράφος εξέθετε τα έργα της τακτικά στο φημισμένο Σαλόν του Παρισιού, ενώ δέχτηκε μεγάλη αναγνώριση και στο εξωτερικό, τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στη Βρετανία. Η Μπονέρ αφιέρωνε πολύ χρόνο ζωγραφίζοντας ζώα σε κίνηση, με μια αξιοσημείωτη ικανότητα να συλλαμβάνει μία εξαιρετική ομοιότητα της πραγματικότητας στον καμβά.
Εκτός από το σπουδαίο έργο της, η Μπονέρ μνημονεύεται επίσης για το «σπάσιμο» των στερεοτύπων του φύλου της. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1850 και μετά, επέλεγε να ντύνεται με ανδρική ενδυμασία. Παρόλο που συχνά δεχόταν κριτική για την επιλογή του να φοράει παντελόνι και φαρδιές μπλούζες, συνέχισε να τα φοράει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της, επικαλούμενη την πρακτικότητά τους όταν εργαζόταν με τα ζώα. Ήταν επίσης μια ανοιχτή ομοφυλόφιλη, που έζησε με τη σύντροφό της για περισσότερα από 40 χρόνια, ενώ μετά τον θάνατο της πρώτης συντρόφου της, διατηρούσε σχέση με την Αμερικανίδα ζωγράφο Άννα Ελισάβετ Κλούμπκε. Ζώντας τη ζωή της ελεύθερα και ανοιχτά σε μια εποχή που η ομοφυλοφιλία δεν ήταν ανεκτή, η Μπονέρ θεωρήθηκε πρωτοπόρος τόσο στην καριέρα της όσο και στην προσωπική της ζωή.
«Lady at her Toilette», Μπερτ Μοριζό / Photo: Wikipedia
5. Μπερτ Μοριζό (1841–1895)
Ως μία από τις σπουδαιότερες ιμπρεσιονιστές ζωγράφους, η Μπερτ Μοριζό, είχε μία ιδιαίτερη αγάπη για την Τέχνη από πολύ μικρή. Γεννημένη σε μια αριστοκρατική γαλλική οικογένεια, ήταν η ανιψιά του διάσημου ζωγράφου του ροκοκό Ζαν Ονορέ Φραγκονάρ. Αρχικά, παρουσίασε το έργο της στο φημισμένο Σαλόν του Παρισιού πριν συμμετάσχει ως η μοναδική γυναίκα στην πρώτη έκθεση ιμπρεσιονιστών με τους Κλοντ Μονέ, Πολ Σεζάν, Πιερ-Ογκίστ Ρενουάρ και Εντγκάρ Ντεγκά. Η Μοριζό είχε μια ιδιαίτερα στενή σχέση με τον Εντουάρ Μανέ, ο οποίος ζωγράφισε πολλά πορτρέτα της, ωστόσο εκείνη τελικά παντρεύτηκε τον αδερφό του.
Η τέχνη της εστίαζε συχνά σε οικιακές σκηνές και προτιμούσε να δουλεύει με παστέλ, ακουαρέλα και κάρβουνο. Η ζωγραφική της, φανερά επηρεασμένη από την κλασική της παιδεία, χαρακτηρίζεται από έντονα προσωπικά στοιχεία, γνωστά για την κομψότητα και τη λεπτότητά τους, ενώ επικρίθηκε πολλές φορές ως υπερβολικά «θηλυκή». Η Μοριζό είχε γράψει για τον αγώνα της να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ως γυναίκα καλλιτέχνις δηλώνοντας «Δεν νομίζω ότι υπήρξε ποτέ άντρας που να αντιμετώπισε μια γυναίκα ως ίση και αυτό ακριβώς θα ήθελα να ζητήσω, γιατί ξέρω ότι κι εγώ αξίζω όσο κι εκείνοι».
«The Child’s Bath», Μέρι Κάσατ / Photo: Wikipedia
6. Μέρι Κάσατ (1844–1926)
Η Αμερικανίδα ζωγράφος Μέρι Κάσατ πέρασε την ενήλικη ζωή της στη Γαλλία, όπου έγινε αναπόσπαστο μέρος της ομάδας των ιμπρεσιονιστών. Η Κάσατ γεννήθηκε σε μια εύπορη οικογένεια που διαμαρτυρήθηκε έντονα απέναντι στην επιθυμία της να γίνει καλλιτέχνις. Τελικά εγκατέλειψε τη Σχολή Τέχνης αφού απογοητεύτηκε από τη διαφορετική μεταχείριση που δέχονταν οι γυναίκες φοιτήτριες – αφού δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ζωντανά μοντέλα για να ζωγραφίσουν.
Όταν μετακόμισε στο Παρίσι σε ηλικία 22 ετών, η Κάσατ αναζήτησε ιδιωτική μαθητεία και πέρασε τον ελεύθερο χρόνο της αντιγράφοντας πίνακες στο Λούβρο. Εξέφραζε έντονα της απογοήτευσή της καθώς ένιωθε ότι το «σύστημα» απαιτούσε από τις γυναίκες καλλιτέχνιδες να φλερτάρουν με άνδρες του χώρου για να έχουν την ευκαιρία να προχωρήσουν. Η Κάσατ απεικόνισε με μοναδικό τρόπο τη Νέα Γυναίκα του 19ου αιώνα, πίστευε στη μόρφωση των γυναικών, ώστε να είναι καταρτισμένες και κοινωνικά ενεργές. Η ίδια παρόλο που δεν παντρεύτηκε και δεν έκανε ποτέ παιδιά, έγινε η πιο διάσημη ζωγράφος μέχρι και σήμερα για τους πίνακες που αναπαριστούν τη σχέση μητέρας παιδιού.
7. Τζόρτζια Ο’Κιφ (1887–1986)
Ως καλλιτέχνιδα του Αμερικανικού Μοντερνισμού, η Τζόρτζια Ο’Κιφ είναι μια από τις πιο διάσημες γυναίκες καλλιτέχνιδες στην ιστορία. Η ίδια γνώριζε από την αρχή της καριέρας της πως θα αντιμετώπιζε δυσκολίες, καθώς την εποχή που πραγματοποιούσε τα πρώτα της βήματα στον χώρο της Τέχνης επικρατούσε η αντίληψη ότι οι γυναίκες ζωγράφοι είτε περιορίζονταν στην ενασχόληση με τη διδασκαλία, είτε απλώς απεικόνιζαν λουλούδια στους πίνακές τους. Η Τζόρτζια Ο’Κιφ γράφτηκε τότε στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγου και στην Ένωση Σπουδαστών Καλών Τεχνών της Νέας Υόρκης. Τα πρώτα της σχέδια και οι πίνακές της αποτελούσαν τολμηρά για την εποχή πειράματα, στα οποία η ίδια έδινε έμφαση στην αποτύπωση των συναισθημάτων της.
Κατά τη διάρκεια της ζωής της, η καριέρα της ήταν συνυφασμένη με τον σύζυγό της, Άλφρεντ Στίγκλιτζ. Ενώ ο διάσημος φωτογράφος υποστήριζε την ιδέα ότι η Αμερικανική τέχνη θα έπρεπε να ισούται με αυτήν της Ευρώπης και ότι οι γυναίκες ζωγράφοι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν Τέχνη εξίσου δυνατή με τους άνδρες, την ίδια στιγμή εμπόδισε την ερμηνεία του έργου της Ο’Κιφ. Ο Στίγκλιτζ θεωρούσε τη δημιουργικότητα ως έκφραση της σεξουαλικότητας και αυτές οι σκέψεις, σε συνδυασμό με τα πορτρέτα της Ο’Κιφ, προωθούσαν μια άποψη ότι οι πίνακές της με τα λουλούδια ήταν μεταφορές για τα γυναικεία γεννητικά όργανα. Είναι μια θεωρία που η ίδια η καλλιτέχνις αρνούνταν πάντα, αν και το έργο της θεωρείται αναμφισβήτητα αισθησιακό. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της αρνήθηκε να συμμετάσχει σε εκθέσεις τέχνης με γυναίκες, θέλοντας να χαρακτηρίζεται απλώς ως καλλιτέχνις, χωρίς φύλο.
8. Ταμάρα ντε Λέμπιτσκα (1898–1980)
Γεννημένη σε μια πολύ πλούσια οικογένεια, η Ταμάρα ντε Λεμπίκα έζησε στην Αγία Πετρούπολη μέχρι την ημέρα που οι μπολσεβίκοι συνέλαβαν το 1918 τον σύζυγό της. Όταν μετά από μεγάλη προσπάθεια κατάφερε να τον απελευθερώσει, διέφυγαν μαζί στη Γαλλία, έμειναν στο Παρίσι, όπου εκεί η καλλιτέχνις έζησε μια ζωή απελευθερωμένη.
Έγινε γνωστή για τα εξαιρετικά στυλιζαρισμένα πορτρέτα και γυμνά της που αποτελούν παράδειγμα της εποχής της Art Deco, ενώ μέσα από τους πίνακές της δόξαζε τη γυναικεία χειραφέτηση. Η ανδρόγυνη ομορφιά της και η διπλή της σεξουαλικότητα την έσπρωχνε στην αγκαλιά γυναικών και ανδρών, ενώ η κοσμική της ζωή, έκαναν την Ταμάρα ντε Λεμπίκα μια από τις ισχυρές μορφές του Μεσοπολέμου, στο Παρίσι.
Οι πίνακες της περιείχαν συχνά αφηγήσεις επιθυμίας, αποπλάνησης και σύγχρονου αισθησιασμού, καθιστώντας τους επαναστατικούς για την εποχή τους. Το αμέσως αναγνωρίσιμο στυλ της την καθιστά ιδιαίτερα αγαπητή στους λάτρεις των ζωγράφων της Art Deco, ενώ σήμερα το έργο της είναι πιο δημοφιλές από ποτέ, με τη Μαντόνα να είναι από τις πιο μεγάλες συλλέκτριες των έργων της.
9. Φρίντα Κάλο (1907–1954)
Η Φρίντα Κάλο αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές ζωγράφους του 20ου αιώνα και σίγουρα μία από τις διάσημες φυσιογνωμίες στον κόσμο, καθώς με το σπουδαίο έργο και τη ζωή της συνεχίζει μέχρι και σήμερα να εμπνέει εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο – καλλιτέχνιδες και μη.
Ένα ατύχημα που σημάδεψε τη ζωή της όταν ήταν 18 χρονών, την ανάγκασε να εγκαταλείψει το όνειρό της να γίνει γιατρός και να καθηλωθεί στο κρεβάτι. Τότε ήταν που ανακάλυψε την αγάπη της για τη ζωγραφική, αφού η τέχνη ήταν η μόνη της παρηγοριά στο διάστημα αυτό.
Με την τέχνη της εξερεύνησε ζητήματα, όπως είναι η ταυτότητα, το φύλο, οι κοινωνικές τάξεις, η φυλή, η αποικιοκρατία και πολλά άλλα ζητήματα που μάς απασχολούν μέχρι και σήμερα. Παράλληλα, με τη ζωή της αμφισβήτησε τα στερεότυπα και τα «πρέπει» της εποχής και έζησε ελεύθερη, χωρίς συμβιβασμούς, μέχρι και την τελευταία στιγμή της ζωής της.
Όσο για τη φημισμένη φυσιογνωμία της, η Φρίντα παραμένει διάσημη για την άρνηση της να «κρύψει» τα πιο «αντρικά» χαρακτηριστικά της, όπως το γνωστό μονόφρυδό της, αλλά και το μουστάκι της. Μάλιστα, στις αυτοπροσωπογραφίες της τόνιζε τα χαρακτηριστικά αυτά. Ας μην ξεχνάμε ότι η Φρίντα ήταν και ανοιχτά αμφιφυλόφιλη και περήφανη για αυτό, χωρίς να το κρύβει, μία εποχή που αυτό θα μπορούσε να αποδειχτεί μέχρι και επικίνδυνο για τη ζωή της.
10. Έλεν Φρανκεντάλερ (1929–σήμερα)
Μεγαλώνοντας στο Μανχάταν, η Έλεν Φρανκεντάλερ ακολούθησε σπουδές ζωγραφικής στη Σχολή Ντάλτον και στο Κολέγιο Μπένινγκτον. Ξεκίνησε την καριέρα της το 1952, πραγματοποιώντας εκθέσεις με πίνακες που απεικόνιζαν βουνά και θάλασσες. Έχοντας μαθητεύσει στο πλευρό του εξπρεσιονιστή ζωγράφου Χανς Χόφμαν, ως νεαρή καλλιτέχνις, μυήθηκε στο αφηρημένο εξπρεσιονιστικό καλλιτεχνικό κίνημα. Πολύχρωμα σχήματα αποτυπώνονταν συχνά στα έργα της, τα οποία παρουσίαζαν μια συνεχή εξέλιξη ως προς το στυλ.
Η Φρανκεντάλερ θεωρείται πρωτοπόρος της ζωγραφικής πεδίου χρώματος – ένα στυλ αφηρημένης ζωγραφικής στο οποίο η ένταση δημιουργείται από επικαλυπτόμενες περιοχές με επίπεδο χρώμα, που μπορούν να είναι άμορφες ή και γεωμετρικές. Αυτή η ένταση είναι η «δράση» ή το περιεχόμενο των τεράστιων καμβάδων. Για να πετύχει το αποτέλεσμα ενός ξεπλυμένου λαμπερού χρώματος, η Φρανκεντάλερ αραίωνε τα χρώματα της με τερεβινθίνη προτού τα εφαρμόσει στον αδιάβροχο καμβά. Το αποτέλεσμα αυτής της μεθόδου θύμιζε σε εμφάνιση την ακουαρέλα. Σήμερα, το έργο της Έλεν Φρανκεντάλερ βρίσκεται στα περισσότερα μεγάλα Αμερικανικά Μουσεία Τέχνης.
_-_Artemisia_Gentileschi.jpg){kind=link}