Ο Αχέροντας στην περιοχή της Γλυκής Θεσπρωτίας (πηγή: Γιάννης Τούντας)
Στο βορειοδυτικό τμήμα της Ηπείρου, η Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας εντυπωσιάζει όσους την ανακαλύπτουν με τα επιβλητικά βουνά και τις εύφορες πεδινές εκτάσεις της, τους υγρότοπους με την πλούσια χλωρίδα και πανίδα, τις ειδυλλιακές ακρογιαλιές και τις εκτεταμένες αμμουδερές παραλίες της.
Το ιστορικό Σούλι, οι παραδοσιακοί οικισμοί με την αξιόλογη αρχιτεκτονική, οι ενδιαφέροντες αρχαιολογικοί χώροι, τα κάστρα, τα βυζαντινά μνημεία, τα μοναστήρια και οι εκκλησίες της Θεσπρωτίας προσφέρουν έντονες συγκινήσεις στους επισκέπτες.
Στεφανωμένη από πευκόφυτους λόφους, η Ηγουμενίτσα, πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας και μεγάλο φυσικό λιμάνι με σημαντική εμπορική και τουριστική κίνηση, αποτελεί βασική πύλη εισόδου στην Ελλάδα από τη Δυτική Ευρώπη.
Χτισμένη στους πρόποδες του Γκορίλα (Κορύλα), κορυφής των ορέων της Παραμυθιάς, η Παραμυθιά είναι μια κωμόπολη με παραδοσιακό χρώμα, εμπορικό και διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.
Οι Φιλιάτες είναι μια κωμόπολη χτισμένη σε κομβικό σημείο, στη διαδρομή από την Ηγουμενίτσα προς το βόρειο και το βορειοδυτικό τμήμα της Θεσπρωτίας.
Σε επιβλητικό τοπίο είναι χτισμένο το φημισμένο Σούλι, ιστορικό χωριό με λιγοστά πετρόχτιστα σπίτια.
Οι Σουλιώτες, δεινοί και σκληροτράχηλοι πολεμιστές, συγκρούστηκαν επανειλημμένα με τους Τούρκους και ανάγκασαν τον Αλή πασά να υπογράψει ειρήνη μαζί τους και να αναγνωρίσει την αυτονομία της περιοχής.
Το 1803, ύστερα από μακρά πολιορκία και προδοσία, ο Αλή πασάς κατόρθωσε να υποτάξει τους Σουλιώτες.
Ο τραγικός επίλογος της ηρωικής αντίστασης των κατοίκων της περιοχής γράφτηκε στις 13 Δεκεμβρίου του 1803 στο Κούγκι, όπου βρήκαν ηρωικό θάνατο ο θρυλικός μοναχός Σαμουήλ και οι σύντροφοί του, ανατινάσσοντας τη μονή της Αγίας Παρασκευής.
Από τους υπόλοιπους οικισμούς της ενδοχώρας ξεχωρίζουν το Μαργαρίτι, παραδοσιακό χωριό, χτισμένο κοντά σε εύφορη πεδιάδα, το Γαρδίκι, γεωργικό χωριό, απλωμένο σε πεδινή έκταση, η Γλυκή, δίπλα στις όχθες του ποταμού Αχέροντα, σε περιοχή με πηγές, τρεχούμενα νερά και υπεραιωνόβια δέντρα, η Κεστρίνη, χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά στα ριζά του Μαυρονόρους, με θέα στην πεδιάδα του ποταμού Καλαμά, η Λια, χτισμένη σε πλαγιά της Μουργκάνας, η Πλακωτή, κοντά στο φαράγγι (στενά) του Καλαμά, ο Τσαμαντάς, όμορφο χωριό με δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, σε πλαγιά της Μουργκάνας, και η Χρυσαυγή, με πλατάνια, τρεχούμενα νερά, γραφικές πεζούλες και γεφυράκια.
Τα σημαντικότερα τουριστικά θέρετρα της Θεσπρωτίας είναι τα Σύβοτα (Μούρτος), σε μαγευτική περιοχή με υπέροχες ακρογιαλιές, ορμίσκους και παραλίες, ο Αρίλλας, γραφικός παραθαλάσσιος οικισμός, το Καραβοστάσι, με όμορφη αμμουδερή παραλία, η Πέρδικα, χωριό χτισμένο σε κομβικό σημείο, και η Πλαταριά, χτισμένη στο μυχό όρμου.
Τέλος, στο βορειοδυτικό τμήμα της Θεσπρωτίας είναι χτισμένη η Σαγιάδα, παραθαλάσσιο χωριό, γνωστό για τις ψαροταβέρνες και το όμορφο ηλιοβασίλεμά του.
Κοντά της βρίσκεται το δέλτα του Καλαμά, προστατευόμενος υγρότοπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.
