Καρολίν Κριάδο Πέρες: «Παραμένουμε αόρατες»

Από τη Μανίνα Ντάνου

Όταν το 2013 η Βρετανίδα δημοσιογράφος, συγγραφέας και φεμινίστρια-ακτιβίστρια Καρολίν Κριάδο Πέρες ξεκίνησε εκστρατεία για να υπάρξει μια γυναικεία ιστορική φιγούρα σε κάποιο βρετανικό χαρτονόμισμα (αφού δεν υπήρχε ούτε μία), εκτός από τα αμέτρητα μηνύματα μίσους και τις απειλές βιασμού και σωματικής βίας που δέχτηκε, οι πιο μετριοπαθείς διαφωνούντες εξανέστησαν, λέγοντας ενοχλημένοι: «Μα οι γυναίκες είναι παντού πλέον!».

Οι (υπερβολικά πολλές) ακραίες αντιδράσεις απέδειξαν ότι ακόμα και στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα η ανάγκη για διεκδίκηση βασικών δικαιωμάτων για τις γυναίκες παραμένει επίκαιρη, επιτακτική, διόλου ξεπερασμένη. Οι μετριοπαθείς αντιδράσεις περίπου συνόψισαν τι συνέβη αυτή τη δεκαετία με το γυναικείο ζήτημα. To σοκ της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ, που έκανε mainstream τον ακραίο σεξισμό, πυροδότησε ένα νέο γυναικείο κίνημα, έναν νέο φεμινισμό, που είχε ως αποτέλεσμα τα Women’s Marches που δόνησαν τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο, το «Time’s Up» και τέλος το #MeToo, που μονοπώλησαν την επικαιρότητα για ένα μεγάλο κομμάτι του δεύτερου μισού της δεκαετίας, δημιουργώντας την (ψευδ)αίσθηση ότι τα γυναικεία ζητήματα μπήκαν σε προτεραιότητα και αντιμετωπίζονται με πυγμή. Ίσως γι’ αυτό, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα στη Μεγάλη Βρετανία, οι δύο στους τρεις άντρες θεωρούν ότι οι γυναίκες πλέον απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες.

Τα δεδομένα μιλούν

Κάπου εδώ μπαίνει η Καρολίν Κριάδο Πέρες και το νέο της βιβλίο «Αόρατες γυναίκες. Προκαταλήψεις και διακρίσεις σε έναν κόσμο για άντρες». Η Βρετανίδα συγκεντρώνει για πρώτη φορά μελέτες, ιστορίες και νέες έρευνες από όλο τον κόσμο που φωτίζουν τους υπόγειους τρόπους με τους οποίους οι γυναίκες αποκλείονται από την κυβερνητική πολιτική, την ιατρική έρευνα, την τεχνολογία, τους εργασιακούς χώρους, τον αστικό σχεδιασμό και τα μέσα ενημέρωσης. Δεν μιλάει μόνο για το ρίγος που νιώθουν οι γυναίκες σε γραφεία όπου η θερμοκρασία έχει ρυθμιστεί σύμφωνα με τις ανάγκες του μέσου άντρα. Ενοχλητικό; Σίγουρα. Άδικο; Αναμφίβολα. Αλλά όχι απειλητικό για τη ζωή τους. Δεν είναι όπως τα ατυχήματα με αυτοκίνητα, στις προδιαγραφές ασφαλείας των οποίων δεν λαμβάνονται υπόψη οι διαστάσεις των γυναικών. Δεν είναι σαν την καρδιακή προσβολή, που δεν μπορεί να διαγνωστεί επειδή τα συμπτώματα που εκδηλώνουν οι γυναίκες κρίνονται «ατυπικά», γιατί δεν είναι ίδια με των αντρών, βάσει των οποίων έχει θεμελιωθεί η διάγνωση.

Η Πέρες εκθέτει τα μεροληπτικά επιστημονικά δεδομένα που διαμορφώνουν έναν κόσμο που περιστρέφεται γύρω από το αντρικό σώμα και έχει άμεσες επιπτώσεις στην υγεία και την ευζωία των γυναικών. Το «κάνει πενηνταράκια», όπως θα λέγαμε λαϊκά. Και το κάνει με στοιχεία. Με data, τα οποία, όπως υποστηρίζει, απουσιάζουν πλήρως όταν αφορούν γυναίκες. «Το μεγαλύτερο μέρος της καταγεγραμμένης ιστορίας», λέει στο ξεκίνημα του βιβλίου, «διέπεται από ένα μεγάλο κενό δεδομένων. Οι χρονικογράφοι του παρελθόντος άφησαν πολύ μικρό χώρο για τον ρόλο των γυναικών στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, την πολιτισμική ή τη βιολογική. Αντιθέτως, οι ζωές των αντρών εξελήφθησαν ως αντιπροσωπευτικές της ζωής των ανθρώπων γενικά. Σε ό,τι αφορά τις ζωές του υπόλοιπου μισού της ανθρωπότητας, υπάρχει συνήθως μόνο σιωπή».

Κουλτούρα της ντροπής και της σιωπής

Δυστυχώς για τις γυναίκες, παρά την ανάσταση του γυναικείου κινήματος αυτή τη δεκαετία και τα trend τύπου #MeToo, τα παλιά γνωστά προβλήματα διακρίσεων, βίας και άμισθης εργασίας παραμένουν. «Νομίζουμε ότι μας κούρασε ο φεμινισμός, όταν ουσιαστικά μας έχει εξαντλήσει η πατριαρχία», έγραφε η δημοσιογράφος του Guardian Ελιάν Γκλέιζερ πριν από μερικούς μήνες. Είμαστε σχεδόν στο 2020 και ακόμα παλεύουμε για τα βασικά. Γιατί παραμένει τόσο δύσκολο; «Υπάρχει μια πολύ απλή απάντηση σε αυτό», λέει στο «Κ» η ίδια η Πέρες. «Είναι δύσκολο, γιατί δεν συνειδητοποιούμε ότι το κάνουμε. Κανείς δεν ξεκινά να φτιάξει επίτηδες φάρμακα που δεν είναι αποτελεσματικά σε γυναίκες. Κανείς δεν στήνει επίτηδες αλγόριθμους που αποκλείουν τις γυναίκες. Είναι απλώς τόσο συνηθισμένο για μας οι γυναίκες να μην υπάρχουν στα δεδομένα, που απλώς δεν παρατηρούμε ότι ξεχνάμε να τις περιλάβουμε. Δεν είναι ότι τα κινήματα της δεκαετίας δεν έκαναν δουλειά. Μέρος του προβλήματος, π.χ. της σεξουαλικής παρενόχλησης, είναι η κουλτούρα της ντροπής και της σιωπής που τη συνοδεύει. Άρα το ότι συζητάμε ανοιχτά γι’ αυτά πλέον είναι σημαντικό. Το σπάσιμο της σιωπής είναι το πρώτο βήμα. Όμως έχουμε πολλή δουλειά ακόμα να κάνουμε όσον αφορά τη βελτίωση των δομών που επέτρεψαν αυτό να συμβαίνει για δεκαετίες ανεξέλεγκτα και χωρίς καμία τιμωρία».

Είστε αισιόδοξη για την επόμενη δεκαετία; «Έχω πολύ ανάμεικτα συναισθήματα. Από τη μια θέλω να είμαι, από την άλλη, αναντίρρητα ζούμε ένα πισωγύρισμα στο θέμα των δικαιωμάτων των γυναικών. Δέχονται επίθεση σε όλο τον κόσμο, από τις ΗΠΑ έως την Ουγγαρία, και αυτό είναι τρομακτικό. Όμως πιστεύω ότι οι άνθρωποι που κινούν αυτό το κύμα είναι μειονότητα. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θέλουν να δουν τις γυναίκες να επιστρέφουν στην κουζίνα τους. Το βλέπω και από τις αντιδράσεις στο βιβλίο μου. Οι άνθρωποι σοκάρονται από το έμφυλο κενό δεδομένων και τις επιπτώσεις του, και τόσο πολλοί ερευνητές, πολιτικοί και επιχειρήσεις επικοινωνούν μαζί μου, μιλώντας μου για τις αλλαγές που κάνουν. Στο τέλος της μέρας, κανείς δεν θέλει η μητέρα του να σκοτωθεί σε ένα ατύχημα, επειδή το αυτοκίνητό της δεν έχει σχεδιαστεί για να την προστατεύει τόσο όσο τον άντρα της. Κανείς δεν θέλει η μητέρα του να πεθάνει από καρδιακή προσβολή, επειδή δεν μαθαίνουμε τους γιατρούς να αναγνωρίζουν τα συμπτώματά της. Οπότε αυτό μου δίνει ελπίδα».

Info: Αόρατες Γυναίκες: Προκαταλήψεις και διακρίσεις σε έναν κόσμο για άντρες, Καρολίν Κριάδο Πέρες, Εκδόσεις Μεταίχμιο