Παρακολουθώντας νυχτερίδες με τη «Λαλίτσα»

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε το πακέτο βρίσκεται καθ’ οδόν από Κατερίνη προς Αθήνα. Μέσα σε αυτό βρίσκεται η ειδική συσκευή–καταγραφικό, με το οποίο το επόμενο διάστημα, κόντρα σε όλες τις φοβίες μου, θα βγω στους δρόμους για να καταγράψω τη δραστηριότητα νυχτερίδων στη γειτονιά μου. Ναι. Νυχτερίδων. Οι άνθρωποι της «Λαλίτσας» έχουν τον τρόπο να σε βάζουν να κάνεις τα πιο αναπάντεχα πράγματα – και να ανυπομονείς μάλιστα γι’ αυτά.

Εξάλλου και η ίδια η «Λαλίτσα» είναι μια αναπάντεχη οργάνωση. Πρόκειται για τη μη κερδοσκοπική πρωτοβουλία πέντε φίλων, οι οποίοι «θελήσαμε να δώσουμε το δημιουργικό παράδειγμα», όπως λέει στην «Κ» ο Σάββας Βασιλειάδης, ο οποίος εργάζεται ως οικοξεναγός σε προστατευόμενες περιοχές, εκ των ιδρυτικών μελών. «Βλέποντας την κατάσταση γύρω μας, την απογοήτευση, το brain drain, θέλαμε να δράσουμε. Να βρούμε πόρους, ώστε οι άνθρωποι κοντά μας να μπορούν να εφαρμόσουν καλές πρακτικές σε τομείς όπως το περιβάλλον, ο πολιτισμός και η εκπαίδευση». Πώς επιλέγουν τις δράσεις; «Η διάθεσή μας είναι να καλύπτουμε τα κενά που υπάρχουν γύρω μας. Οπου παρατηρούμε ότι υπάρχει κάποια παρανόηση, ή ερευνητικό κενό ή μια συγκρουσιακή κατάσταση, επεμβαίνουμε».

Ενα παράδειγμα ήταν η εκπαίδευση που ανέλαβαν να κάνουν στους πυροσβέστες της Κατερίνης γύρω από τα φίδια και τα ερπετά. Η ιδέα ήταν ότι ενώ σε άλλες χώρες έχει αναγνωριστεί η χρησιμότητα και ο σημαντικός ρόλος των φιδιών στα οικοσυστήματα, στη χώρα μας ακόμη αντιμετωπίζονται ως παράσιτα. «Η πραγματικότητα είναι πως τα φίδια συνιστούν άγρια προστατευόμενα ζώα, ωφέλιμα για το περιβάλλον και τον άνθρωπο, ενώ τα περισσότερα είδη της χώρας μας είναι μη δηλητηριώδη, εντελώς ακίνδυνα για εμάς», αναφέρουν οι άνθρωποι της «Λαλίτσας». Γιατί, λοιπόν, να μην ενημερώσουν –δωρεάν φυσικά– για την αναγνώριση και τον χειρισμό των φιδιών εκείνους που κατεξοχήν συναντούν ερπετά στη διάρκεια της εργασίας τους, όπως είναι οι πυροσβέστες; Απλές ιδέες, αποτελεσματικές δράσεις, ο συνδυασμός της επιτυχίας.

Κάπως έτσι ήρθε και η σειρά των νυχτερίδων. Οπως μας λέει ο κ. Βασιλειάδης, στην Ελλάδα είναι λίγοι οι εξειδικευμένοι στο είδος επιστήμονες, ενώ ως επί το πλείστον επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στα σπήλαια, στα βάραθρα και τα φυσικά οικοσυστήματα εν γένει. «Οι νυχτερίδες στο αστικό περιβάλλον δεν έχουν μελετηθεί στη χώρα μας». Ενας άλλος λόγος για το ενδιαφέρον της «Λαλίτσας» για τις νυχτερίδες είναι οι πάρα πολλοί μύθοι που τις συνοδεύουν. «Τι, δεν μπλέκονται στα μαλλιά μας;», ρωτάμε. «Οχι βέβαια», γελάει ο Σάββας. Οπως εξηγεί, η διαδεδομένη αντίληψη ότι οι νυχτερίδες μπορεί να μπλεχτούν στα μαλλιά μας επειδή είναι τυφλές δεν ευσταθεί, αφού οι νυχτερίδες και έχουν μάτια και μπορούν να αποφεύγουν με τον ηχοεντοπισμό ακόμα και τα πιο μικρά εμπόδια. Για την ακρίβεια, οι νυχτερίδες έχουν μόνο έναν φυσικό εχθρό, τον άνθρωπο, τον οποίο γενικότερα αποφεύγουν. Πρόκειται για άλλο ένα ωφέλιμο για τον άνθρωπο και το περιβάλλον είδος, που μεταξύ άλλων συμβάλλει στον έλεγχο του αριθμού των εντόμων, στον έλεγχο των παρασίτων και κάποια είδη στην επικονίαση φυτών κ.ά.

Επιστήμη των πολιτών

Ομως η «Λαλίτσα» προωθεί παράλληλα και τη λεγόμενη Επιστήμη των Πολιτών, το είδος δηλαδή της επιστημονικής έρευνας που διενεργείται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει από ερασιτέχνες ή μη επαγγελματίες επιστήμονες. «Εμάς δεν μας ενδιέφερε να γίνουμε η επιστημονική κοινότητα που είναι με το μαλλί… αφάνα μέσα στο εργαστήριο. Θέλουμε η επιστήμη να είναι για τους πολίτες και οι πολίτες για την επιστήμη». Ετσι, στο συγκεκριμένο πρόγραμμα συμμετέχουν πολίτες από όλη τη χώρα, οι οποίοι περπατούν τρεις διαδρομές των 500 μέτρων εκάστη σε αστικό περιβάλλον, ανιχνεύουν και καταγράφουν υπερήχους νυχτερίδων με ειδικό μικρόφωνο (που προσαρμόζεται στο κινητό τους τηλέφωνο), το οποίο τους διαθέτει η «Λαλίτσα» δωρεάν με την προϋπόθεση να της στέλνουν τις καταγραφές τους. Μάλιστα, για πρώτη φορά ελληνική οργάνωση επιδοτήθηκε για την αγορά επιστημονικού εξοπλισμού από τον οργανισμό Wildlife Acoustics! Το πρόγραμμα Επιστήμης Πολιτών της «Λαλίτσας» ξεχώρισε ανάμεσα σε αιτήσεις από όλο τον κόσμο.

Οι συμμετοχές στο πρόγραμμα άνοιξαν πριν από λίγες εβδομάδες και το ενδιαφέρον είναι μεγάλο. «Υπάρχει πάρα πολύς κόσμος εκεί έξω που διψά για δράσεις», λέει ο Σάββας Βασιλειάδης.

Ο στόχος είναι η συλλογή δεδομένων για την παρουσία και τη δραστηριότητα νυχτερίδων στις ελληνικές πόλεις και η διερεύνηση των επιπτώσεων της αστικοποίησης στο είδος. Πληροφορίες www.lalitsa.com.