Του Αντώνη Ζέρβα*
Στις 20 Αυγούστου 2019, σε επίσημη τελετή που έλαβε χώρα στη μεγάλη αίθουσα του κυβερνητικού συγκροτήματος Τιάογιουτάι στο Πεκίνο, η Ειδική Επιτροπή Βράβευσης βιβλίων για την Κίνα τίμησε τον Έλληνα σινολόγο Σωτήρη Χαλικιά για τη μετάφραση των κλασικών κειμένων της κινεζικής σκέψης στα ελληνικά. Μεταξύ των πολλών προσκεκλημένων από όλο τον κόσμο, στην τελετή παρευρέθη και ο Έλλην πρέσβης, κ. Λεωνίδας Ροκανάς.
Η ανακοίνωση της ελληνικής πρεσβείας έφτασε στα χέρια μου στα κινεζικά. Ελληνική μετάφραση δεν φαίνεται να υπάρχει, εξού και η σιωπή γύρω από ένα γεγονός που τιμά όλως ιδιαιτέρως τον τόπο.
Ο Σ. Χαλικιάς είναι ο μόνος έλληνας σινολόγος, είναι δηλαδή μελετητής της κινέζικης σκέψης στο πρωτότυπο αλλά και μιλά τη νεώτερη γλώσσα. Ανήκει στο ξεχωριστό είδος των παθιασμένων αυτοδίδακτων, πράγμα που εξέπληξε την Ειδική Επιτροπή, δεδομένου ότι δεν διαθέτει τους πανεπιστημιακούς τίτλους του συγκεκριμένου κλάδου. Διαθέτει απλώς το μεταφραστικό του έργο που καταδεικνύει το εύρος και την αυστηρότητα των εργασιών του. Μόνο εξειδικευμένοι ερευνητές θα μπορούσαν να τον συναγωνιστούν. Οι Κινέζοι τον τίμησαν με το αποκλειστικό βραβείο τους.
Ο Σ. Χαλικιάς γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1947. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο και Ρυμοτομία στο Παρίσι. Αναμίχθηκε ενεργά στα αριστερά κινήματα της εποχής. Το 1980, με την ένταξη της Ελλάδος στην Ε.Ε., μετά από πολλές περιπλανήσεις εντός και εκτός Ευρώπης, πολύπειρος και πολύγλωσσος, θα διορισθεί, κατόπιν εξετάσεων, στη μεταφραστική υπηρεσία του Λουξεμβούργου και αργότερα της ΕΟΚΕ στις Βρυξέλλες, όπου και κατοικεί μονίμως.
Έκτοτε, μαζί με το νεανικό όνειρο της συγγραφής, θα ξαναφουντώσει ένα παλαιό πάθος για την Κίνα, όχι πλέον του Μάο, αλλά της αρχαίας σκέψης της. Πράγματι, οι Βρυξέλλες θα σταθούν για τον Σ. Χαλικιά ένα είδος Καθαρτηρίου. Οι ιδεολογικές προκαταλήψεις θα τεθούν σε ερώτημα από κοινού με την πορεία της ίδιας της Ενωμένης Ευρώπης. Το ευρωπαϊκό εγχείρημα είναι άκρως απαραίτητο, η υλοποίησή του όμως προβληματική. Είναι απαραίτητη η επανενεργοποίηση μιας σκέψης που θέτει τον άνθρωπο σε αρμονία με τη Φύση. Κατά πόσο είναι δυνατή μια άλλη αντίληψη περί αναπτύξεως και υπό ποίες προϋποθέσεις; Ποια είναι η σχέση της αναπτυσσόμενης Κίνας με την αρχαία σοφία της; Διότι η παγίδα είναι πλέον οικουμενικών διαστάσεων. Τι μπορεί να προσφέρει η τεράστια πλην τερατώδης Κίνα στον εαυτό της και στον κόσμο;
Ο αυτοδίδακτος δεν διαθέτει ανεγνωρισμένη μέθοδο, διαθέτει παιδεία. Είναι δηλαδή αναγκασμένος να μαθαίνει σκεπτόμενος. Αλλεπάλληλα ταξίδια στην Κίνα, πολλαπλοί δάσκαλοι και δασκάλες. Συστηματική μελέτη και εμβάθυνση των πηγών ιδίοις εξόδοις. Αποτέλεσμα: τα Τέσσερα Κλασικά Βιβλία του Κομφούκιου, το ταοϊστικό κείμενο “Λιε Τσι”, αλλά και ταξιδιωτικά, οδοιπορικά, διηγήματα της σύγχρονης κινέζικης παραγωγής, Λευκάδιος Χερν από το πρωτότυπο, δοκίμια, μυθιστορήματα, διαλέξεις.
Η βράβευσή του δεν αποτελεί απλώς αναγνώριση ενός ανθρώπου που αφιέρωσε τη ζωή του σ’ έναν συγκεκριμένο τομέα γνώσεως. Φέρνει στο προσκήνιο τη μόνη και μοναδική συνομιλία ενός Έλληνα με την κινέζικη σκέψη. Πράγμα διόλου ευκαταφρόνητο αν σκεφτεί κανείς ότι κοντά στη ρητορική περί του «πλησίον» και του «άλλου», υπάρχει η καθημερινή παρουσία Κινέζων στον τόπο μας, για τους οποίους λίγα ξέρουμε και πάντα από δεύτερο ή τρίτο χέρι.
Ο παθιασμένος αυτοδίδακτος ζει στη σιωπή. Λίγοι τον γνωρίζουν και λίγους γνωρίζει. Αλλά σιωπή δεν σημαίνει σώνει και καλά αποσιώπηση. Η ελληνική πρεσβεία δεν θα έπρεπε τουλάχιστον να κοινοποιήσει στη γλώσσα μας τα καθέκαστα ενός τόσο αξιοσημείωτου γεγονότος;
* Ο Αντώνης Ζέρβας είναι ποιητής
