Ένας χαρισματικός Επτανήσιος του 19ου αιώνα μας περιμένει στην Παλαιά Βουλή

Από τη Μαρίνα Πουρναρά

Με το βλέμμα στον εορτασμό των 200 ετών από το 1821, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο παρουσιάζει σήμερα, Πέμπτη 7 Μαρίου, μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση. Τίτλος της: «Πιτζαμάνος εποίει. Ενας Επτανήσιος καλλιτέχνης στην αυγή μιας νέας εποχής». Μέσα από 100 και πλέον ζωγραφικά, αρχιτεκτονικά και χαρακτικά έργα μας συστήνει μια υποφωτισμένη αλλά άκρως χαρισματική προσωπικότητα. Παράλληλα, μας εισάγει μέσα από το βλέμμα και τις ανησυχίες του στην εποχή της αναγέννησης του ελληνικού έθνους.

Ποιος ήταν, όμως, ο Πιτζαμάνος και γιατί η συνεισφορά του έχει τόση σημασία; Κατ’ αρχάς είχε μια μυθιστορηματική ζωή: Γεννήθηκε στο Αργοστόλι το 1787 και πέθανε στην Κέρκυρα το 1825, απόγονος μιας οικογένειας από τη Βοημία, που ρίζωσε στα Ιόνια, με ενδιάμεση στάση την Κρήτη. Υπήρξε ο πρώτος Ελληνας που, με υποστήριξη του Ναπολέοντα, μελέτησε ζωγραφική και αρχιτεκτονική στις σπουδαιότερες σχολές της Ευρώπης. Στην Κέρκυρα επί βρετανικής προστασίας εργάστηκε για όλα τα μεγάλα ζητούμενα των φιλελευθέρων Επτανησίων. Μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, έζησε από κοντά το ξέσπασμα της Επανάστασης στην Κωνσταντινούπολη. Επειτα από επεισοδιακή διαφυγή, ετέθη στην υπηρεσία του Τσάρου της Ρωσίας, συστημένος από τον Ιωάννη Καποδίστρια.

Ο Γεράσιμος Πιτζαμάνος, λίγο πριν από τον θάνατό του στην Κέρκυρα. Αυτοπροσωπογραφία, 1825. Δυστυχώς, «έφυγε» πρόωρα από τη ζωή, παρ’ όλα αυτά πρόλαβε και άφησε πλούσιο έργο.

Ο Πιτζαμάνος –που εγνώρισε τον Αλή Πασά και τον Αδαμάντιο Κοραή– ήταν ο πρώτος καθηγητής αρχιτεκτονικής και συνέγραψε το πρώτο βιβλίο αρχιτεκτονικής στον ελληνικό χώρο, εισήγαγε την κοσμική χαρακτική στα Επτάνησα, δημιούργησε τα ιονικά σύμβολα και αγαπήθηκε ως προσωπογράφος. Αντάξιος σχεδιαστής των καλύτερων δυτικών περιηγητών και με μάτι σπάνιας ευαισθησίας, μας άφησε απεικονίσεις ανθρώπων, φορεσιών, τοπίων και μνημείων από τα Επτάνησα, την Οθωμανική Ελλάδα και την Κωνσταντινούπολη.

Και γιατί μέχρι σήμερα δεν είχαμε ακούσει το όνομά του; Ο πρόωρος θάνατός του, ακόμα και ο σεισμός του 1953 που ισοπέδωσε το Αργοστόλι, δεν επέτρεψαν να αναδειχθεί η μεγάλη σημασία της τέχνης και της ιστορικής μαρτυρίας του. Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο έχει διασώσει ένα σημαντικό μέρος του έργου του, το οποίο δημοσίευσε το 2013 σε πλούσια εικονογραφημένη έκδοση. Στην έκθεση παρουσιάζεται το σύνολο του γνωστού έργου του Πιτζαμάνου μέσα από δεκάδες έργα από τις συλλογές του Μουσείου, σε επιμέλεια της Αναστασίας Ρ. Κούλη, επιμελήτριας του ΕΙΜ με συνεπιμελητή τον Φίλιππο Μαζαράκη-Αινιάν, επιμελητή υπεύθυνο της αρχιτεκτονικής συλλογής του ΕΙΜ. Μαζί, εκτίθενται έργα από την Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου και από ιδιωτικές συλλογές. Η έκθεση έχει ήδη «ταξιδέψει» στη Δημοτική Πινακοθήκη Κέρκυρας, ενώ θα παρουσιαστεί και σε άλλα νησιά του Ιονίου ως μέρος του επετειακού προγράμματος του Μουσείου για το 2021.

Κεντρική εικόνα: Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Παλαιά Βουλή προετοιμάζεται για το 2021.

Πηγή