Δρυοκολάπτες: Δύο εικαστικοί που φτιάχνουν χειροποίητα βιβλία-έργα τέχνης

Από M. Hulot

Ο Πανταζής Τσέλιος και ο Ευριπίδης Παπαδοπετράκης επιστρέφουν στην αρχαία τέχνη του χειροποίητου βιβλίου

O Πανταζής Τσέλιος και ο Ευριπίδης Παπαδοπετράκης είναι φίλοι εδώ και χρόνια, απόφοιτοι και οι δύο της Σχολής Καλών Τεχνών, εικαστικοί, με ιδιαίτερη αγάπη για την χαρακτική, δημιουργούσαν παράλληλα έργα για αρκετό καιρό μέχρι να αποφασίσουν να συνεργαστούν σε ένα κοινό πρότζεκτ.

Ο «Δρυοκολάπτης» προέκυψε από την ανάγκη τους να αναβιώσουν την τέχνη της χαρακτικής και στόχο «να συμβάλλουν στην αναβάθμιση των κλασικών γραφικών τεχνών, αλλά και στην επανεξοικείωση του κοινού μαζί της». Εκτός από το κοινό τους δημιούργημα, ένα βιβλίο όπου η χαρακτική και η τυπογραφία συνυπάρχουν για να προκύψει ένα εικαστικό αντικείμενο, ένα έργο τέχνης με τίτλο «Δοκός Ισορροπίας», ξεκίνησαν να δημιουργούν σημειωματάρια που το καθένα είναι χειροποίητο και μοναδικό, και custom made βιβλία που θυμίζουν τα αριστουργήματα άλλων εποχών.

— Γιατί γίνατε χαράκτες; Ήταν επιλογή σας πριν πάτε στην Σχολή Καλών Τεχνών; Πανταζής: Εγώ δεν την πολυήξερα την χαρακτική, την είχα ακουστά, αλλά μέχρι να μπω στη σχολή δεν είχα σαφή έννοια, έτσι την είχα πάρει ως μάθημα επιλογής, εργαστηριακό. Ο κυρίαρχος τομέας μας ήταν η ζωγραφική. Ο Ευριπίδης είχε ξανακάνει ένα χρόνο χαρακτική στη Θεσσαλονίκη και λέμε «ας πάρουμε αυτό, να είμαστε και μαζί». Και σιγά-σιγά, τουλάχιστον από τη δικιά μου τη μεριά, με κέρδισε γιατί ήταν χώρος που μάθαινες να φτιάχνεις πράγματα, τεχνικά και θεωρητικά. Σου παρέχει το πλεονέκτημα να έχεις την τεχνογνωσία να φτιάξεις εικαστικά έργα αλλά και να εφαρμόσεις όσα μαθαίνεις για να φτιάξεις και πιο χρηστικά πράγματα. Από την χαρακτική γεννήθηκαν οι γραφικές τέχνες.

Ξεκίνησαν επίσης να δημιουργούν σημειωματάρια που το καθένα είναι χειροποίητο και μοναδικό, και custom made βιβλία που θυμίζουν τα αριστουργήματα άλλων εποχών. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Νομίζω ότι η έννοια του χαράκτη είναι κάπως παρεξηγημένη, γιατί λίγος κόσμος τον συνδέει με τον ζωγράφο, και ο χαράκτης είναι και ζωγράφος… Πανταζής: Ακριβώς, ο χαράκτης είναι ζωγράφος, άρα καλλιτέχνης. Τα σχέδια που χαράζεις τα φτιάχνεις μόνος σου. Στην Ελλάδα υπάρχει ο όρος «χαράκτης» σε πολλά καταστήματα, αλλά στην ουσία είναι σφραγιδοποιός, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που κάνουμε εμείς. Γι’ αυτό και δεν χρησιμοποιούμε τον όρο «χαράκτης» για αυτό που κάνουμε, είσαι εξαναγκαστικά σχεδιαστής ή ζωγράφος ή εικαστικός, καλλιτέχνης γενικότερα. Κι ένα από τα μέσα που ασχολείσαι είναι η χαρακτική, η τυπογραφία και όλα αυτά. Και η γλυπτική είναι έτσι, αλλά αυτό που καταλαβαίνω εγώ από τη χαρακτική συγκεκριμένα, είναι ότι σου δίνει -αν μπεις στο κλίμα αυτό- άπειρες διεξόδους να φτιάξεις πράγματα, να σκέφτεσαι δημιουργικά, να βρεις λύσεις, πατέντες για να καταφέρεις να φτιάξεις αυτό που θέλεις. Έχει πολλές τέτοιες προεκτάσεις, και εκεί κολλάει και αυτό που κάνουμε τώρα με τον Ευριπίδη ως «Δρυοκολάπτης».

Ευριπίδης: Ο Δρυοκολάπτης τυπικά ιδρύθηκε φέτος -γιατί άτυπα με τον Πανταζή κάνουμε μαζί δουλειές πάνω από μία δεκαετία- και ξεκίνησε επειδή κάποια στιγμή αρχίσαμε να φτιάχνουμε «βιβλιαρίδια», μικρές παραγγελίες από φίλους, γνωστούς κτλ, ήταν κάτι σαν πείραμα για μας. Μετά μάθαμε κάποια πράγματα και το αναπτύξαμε, το σπουδάσαμε το αντικείμενο και -λόγω φιλίας και λόγω του ότι ταιριάζουμε ως άνθρωποι και ως απόψεις, γενικά, για τις εφαρμοσμένες εικαστικές τέχνες- είπαμε αυτό να το επισημοποιήσουμε και με έναν τίτλο. Οπότε, σκεφτήκαμε το όνομα του Δρυοκολάπτη που το λέγαμε αρκετά χρόνια.

Ο «Δρυοκολάπτης» προέκυψε από την ανάγκη τους να αναβιώσουν την τέχνη της χαρακτικής. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

— Γιατί συγκεκριμένα «δρυοκολάπτης»; Ευριπίδης: Το επιλέξαμε επειδή έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: είναι ένα πουλί ιδιαίτερο γιατί και είναι ιδιόμορφο από την φύση, έχει πολύ ωραία χρώματα, ωραία σχέδια, αλλά για να βρει φαγητό πηγαίνει από κορμό σε κορμό δέντρου, το χτυπάει με το ράμφος του και όταν καταλάβει από τον ήχο του ότι είναι κούφιο, τότε το τρυπάει για να φάει. Επίσης φτιάχνει τη φωλιά του με αυτό τον τρόπο, δηλαδή σκάβει μέσα στο δέντρο, κάνει ολόκληρο έργο, δεν πάει να βρει κάτι έτοιμο. Αυτό μας άρεσε και ως λειτουργία και ως παραλληλισμός, επίσης μας άρεσε που καθαρίζει τα δέντρα από τα σκουλήκια, τα τρώει. Λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο στο πλαίσιο του ζην.

Πανταζής: Ο δρυοκολάπτης επίσης είναι και ο πρώτος χαράκτης του ζωικού βασιλείου. Μία από τις πρωταρχικές μορφές της χαρακτικής είναι η ξυλογραφία, από εκεί γεννιέται και η τυπογραφία, εν γένει, που είναι από χαραγμένα ξύλα. Και τον 19ο αιώνα εικονογραφούνται ραγδαία τα βιβλία από ξυλογραφίες, υπάρχουν καταπληκτικά δείγματα και εδώ και στο εξωτερικό.   Η εμβληματική μορφή της χαρακτικής τέχνης πηγάζει από την ξυλογραφία, που είναι η στάμπα.

Υπάρχουν πολλές μορφές χαρακτικής, από διάφορα μέσα και υλικά και ανάλογα με τον τρόπο εκτύπωσης διακρίνονται σε υψιτυπίες και βαθυτυπίες, που είναι οι πιο βασικές μορφές. Η ξυλογραφία είναι υψιτυπική, δηλαδή εξέχει κάτι και αυτό τυπώνεται, ενώ η βαθυτυπία είναι πάντα σε μέταλλο, έχεις χαράξει κάτι και το μελάνι είναι μέσα στις χαράξεις. Και μπορεί να είναι οξυγραφία, χαλκογραφία κλπ. το κάθε μέταλλο σου δίνει άλλες δυνατότητες. Μετά βρέθηκε και η λιθογραφία, που είναι ουσιαστικά η όφσετ, σε σύγχρονους όρους, μία τρομερή μορφή και αυτή, που είναι καθαρά ζωγραφική. Εκεί δεν χαράζεις, ζωγραφίζεις, ουσιαστικά σχεδιάζεις.   Εμείς ασχολούμαστε κυρίως με τις δύο πρώτες μορφές, την υψιτυπία και την βαθυτυπία, και τις δυνατότητες που μπορεί να σου δώσουν να πειραματιστείς.

Η λογική του «Δρυοκολάπτη» είναι ότι είναι ένα καλλιτεχνικό πρότζεκτ, δεν είναι εταιρεία. Μας ενδιαφέρει κυρίως η προαγωγή της εικαστικότητας, και ενδεχομένως να συνεργαστούμε σε εικαστικό υπόβαθρο και με άλλους καλλιτέχνες, οι οποίοι μπορεί να μην είναι χαράκτες, μπορεί να είναι designers, μπορεί να είναι εντελώς conceptual artists, είναι στα πλάνα μας να κάνουμε τέτοιες συνεργασίες.

Από την θεωρία του μέχρι την κατασκευή του έχει σαν αφορμή ένα αλφαβητάριο και είναι κατασκευασμένο έτσι που να μπορεί να λειτουργήσει σαν έντυπο ακορντεόν. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

— Ο «Δοκός Ισορροπίας» τι είναι; Πανταζής: Είναι ένα υλοποιημένο εικαστικό πρότζεκτ, είναι το βιβλίο που έχουμε φτιάξει από κοινού με τον Ευριπίδη.   Ευριπίδης: Από πλευράς κόνσεπτ και τεχνικής προσπαθούσαμε να υλοποιήσουμε αυτή την άποψη που έχουμε για τα πράγματα, το πώς δηλαδή μπορούμε να φτιάξουμε ένα αντικείμενο τέχνης, ένα αμιγώς εικαστικό αντικείμενο, το οποίο μπορεί να σταθεί παντού, αλλά θα είναι υπό τη μορφή βιβλίου.

Και θα έχει όλον τον χαρακτήρα τον θεωρητικό και τον ερευνητικό ενός εικαστικού έργου και ό,τι άλλο εμπεριέχει όλη αυτή η διαδικασία, αλλά θα είναι πολύ ισορροπημένο και στο κομμάτι του αντικειμένου της τεχνικής και ευρύτερα της κατασκευής.   Από την θεωρία του μέχρι την κατασκευή του έχει σαν αφορμή ένα αλφαβητάριο και είναι κατασκευασμένο έτσι που να μπορεί να λειτουργήσει σαν έντυπο ακορντεόν.

Μπορείς να το ξετυλίξεις και να είναι μία ευθεία γραμμή, δυόμιση μέτρα σε πλήρη ανάπτυξη, αλλά μπορεί να είναι και τσακισμένο και να το ξεφυλλίζεις. Κι υπάρχει και η λογική να υπάρχει και σαν κομμάτι-κομμάτι, δηλαδή να μπορεί να εκτεθεί κάθε γράμμα και εικόνα και να δημιουργήσει έναν πίνακα.   Είναι εντελώς χειροποίητο, κάθε εικόνα είναι τυπωμένη μία-μία, είναι αναλογικό σε όλη τη διαδικασία, και το εξώφυλλο που διαφέρει από βιβλίο σε βιβλίο είναι μοναδικό. Είναι μαρμαρογραφία που την έχουμε φτιάξει εμείς, χειροποίητη. Αυτά τα εξώφυλλα είναι χαρακτηριστικό του «Δρυοκολάπτη», είναι λες και βλέπεις από μικροσκόπιο βακτήρια. Μας αρέσει αυτό, κολλάει και με την όλη μας λογική.

“Από πλευράς κόνσεπτ και τεχνικής προσπαθούσαμε να υλοποιήσουμε αυτή την άποψη που έχουμε για τα πράγματα, το πώς δηλαδή μπορούμε να φτιάξουμε ένα αντικείμενο τέχνης, ένα αμιγώς εικαστικό αντικείμενο, το οποίο μπορεί να σταθεί παντού, αλλά θα είναι υπό τη μορφή βιβλίου”. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Είναι ένα βιβλίο που πραγματεύεται την έννοια της προστασίας, του καλύμματος, κι είχε γίνει στα πλαίσια μία έκθεσης που είχε γίνει στην taf. Στο αλφαβητάριο που φτιάξαμε, δημιουργήσαμε μία εικόνα για κάθε γράμμα, που είτε θεωρητικά είτε πρακτικά συνδέεται με την έννοια της προστασίας. Για παράδειγμα, το αβγό που είναι στο άλφα και είναι η γέννηση έχει το τσόφλι για προστασία, ενώ το ωμέγα που είναι πάλι το ωόν (το αβγό στα αρχαία) είναι μια φωλιά και είναι το τέλος. Οπότε, παρομοιάζουμε την αρχή με το τέλος, σαν ένα ίδιο πράγμα.

Και ενδιάμεσα υπάρχουν διάφορα, είτε αντικείμενα, είτε καρποί, είτε ανθρώπινα μέλη, τα οποία πραγματεύονται όλα αυτή την έννοια, την προστασία: «οστρακόδερμο», «μητέρα», «στέγη» κλπ.   Υπάρχει και ένα κείμενο στην αρχή που έχει γίνει υπό τη μορφή της αρχαιοελληνικής επιγραφής, επίτηδες, για να μην είναι τόσο εύκολο να το διαβάσει κάποιος και το έχουμε γράψει οι ίδιοι σαν πειραματικό δοκίμιο, όπου με συμβολικούς όρους πραγματεύεται όλο αυτό το κομμάτι. Και κειμενικά επιλέξαμε να μην βάλουμε κάτι που ήδη υπάρχει. Ο τίτλος προέκυψε στο τέλος, αφού το είχαμε φτιάξει. Δεν θέλαμε να βάλουμε κάτι προφανές γιατί και ούτως ή άλλως και η λογική μας δεν είναι η στυγνή, ότι έχω έναν τίτλο βιβλίου, οπότε σκεπτόμενοι πώς αυτό θα εκτεθεί στην γκαλερί, είπαμε να το βάλουμε σε πλήρη ανάπτυξη μέσα σε ένα κουτί.

Και όταν το φτιάξαμε, μια προθήκη με δυο δοκάρια, είδαμε ότι ήταν σαν τη δοκό ισορροπίας στη γυμναστική. Μας άρεσε πάρα πολύ σαν ιδέα και σαν τίτλος και έδενε και πάρα πολύ εννοιολογικά, γιατί ούτως ή άλλως είναι σαν μια ταινία αφήγησης που περνάει από μπροστά σου, με στιγμές και στοιχεία της πορείας της ζωής του ανθρώπου να εναλλάσσονται με μια αρμονία. Σου δημιουργεί μία ισορροπία σαν εικόνα, κι επειδή τα πιο πολλά από αυτά κουβαλάνε μία πολύ βαριά έννοια, είναι σαν να ισορροπείς το άγχος της πορείας της ζωής σου.

“Ο δρυοκολάπτης είναι ο πρώτος χαράκτης του ζωικού βασιλείου”. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Πανταζής: Θέλαμε να φτιάξουμε κάτι που να αντέχει στο χρόνο, έτσι ξεκινήσαμε να φτιάχνουμε κάποια σημειωματάρια τα οποία να είναι κι αυτά σαν αντικείμενα τέχνης, να λειτουργούν αυτόνομα, φτιαγμένα στο χέρι, τα πάντα, σε τιμές λογικές. Το κάθε ένα είναι μοναδικό, δεν υπάρχει δεύτερο, κι όποιος το πάρει το έχει μόνο αυτός, γι’ αυτό και είναι αριθμημένο όπως κάποιο χαρακτικό.

Ανάλογα με το μέγεθος και το υλικό, ξεκινάνε από 10 ευρώ και μπορεί να φτάσουν και τα 120, αλλά είναι χειροποίητα, από το κόψιμο της σελίδας του τυπογραφικού που το παίρνουμε σε μεγάλο φύλλο, το δίπλωμά του, το ράψιμό του, την κατασκευή της μαρμαρογραφίας, την επεξεργασία του δέρματος, την επιλογή του χαρτιού, τα καλύμματα, τα πάντα. Ακόμα και το ξάκρισμα είναι με το χέρι.

Έχουμε όλα τα χρώματα σε υφάσματα, δέρματα, κλπ, και έχουμε κάτι που δεν υπάρχει, καλύμματα με μέταλλα, χαλκό, ορείχαλκο, αλουμίνιο. Κι εκτός από αρίθμηση, όλα τα βιβλία του «Δρυοκολάπτη» έχουν και σφραγίδα που λέει ότι το βιβλίο είναι μοναδικό και δεν υπάρχει άλλο σαν κι αυτό. Κι έχει και μία πολύ μικρή οπή, μια απειροελάχιστη τρυπούλα σε ένα σημείο που είναι διαμπερής, κοιτάς απέναντι, είναι η τρύπα που κάνουν οι δρυοκολάπτες.

Στα σχέδιά μας στο άμεσο μέλλον είναι η επιμόρφωση, κύκλοι σειναρίων δηλαδή που θα διαρκέσουν ένα μήνα και θα έχουν να κάνουν με την χαρακτική σε επίπεδο αρχαρίων αλλά και για όσους ήδη ξέρουν κάποια πράγματα και θέλουν να μάθουν περισσότερα. Η άγνοια, γενικά, είναι η πληγή του βιβλίου.

Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Ο Πανταζής Τσέλιος. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Ο Ευριπίδης Παπαδοπετράκης. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Info:

euripidispapadopetrakis.com

pantazistselios.com

Facebook: Δρυοκολάπτης / driokolaptis

Instagram: driokolaptisgrafik

Πηγή