Καθώς όλοι μιλούν για το εξώφυλλο του National Geographic, να γιατί κάνουν τόση ζημιά οι πλαστικές σακούλες στις θάλασσες

Το νέο εξώφυλλο του National Geographic συζητιέται πολύ σήμερα στα social media, και πολύ λένε πως αξίζει βραβείο (πιθανότατα θα πάρει). Φέρνει ξανά στο προσκήνιο το πρόβλημα της πλαστικής σακούλας.

Στην Ελλάδα υπάρχει μια καμπάνια που λέγεται LIFE DEBUG* για τη μείωση της ρύπανσης από πλαστικές σακούλες στη θάλασσα. Χάρη σ’ αυτήν μαθαίνουμε την απάντηση στο ερώτημα…

Γιατί οι πλαστικές σακούλες επιβαρύνουν το θαλάσσιο περιβάλλον περισσότερο από άλλα πλαστικά;

– Οι πλαστικές σακούλες είναι το ένα τρίτο των απορριμμάτων στο βυθό της Ευρώπης και το ίδιο έχει διαπιστωθεί και στο βυθό των Ελληνικών θαλασσών.

– Μεταφέρονται πολύ εύκολα στη θάλασσα λόγω του σχήματός τους.

-Είναι ένα από τα πιο θανατηφόρα απορρίμματα για θαλάσσια ζώα και πουλιά λόγω του σχήματος και της κατασκευής τους, μαζί με τα μπαλόνια (αυτά των πάρτι) και τον αλιευτικό εξοπλισμό. Δυστυχώς είναι πλέον συνηθισμένο φαινόμενο να ξεβράζονται νεκρές φάλαινες στις ακτές επειδή το στομάχι τους έχει γεμίσει κυρίως πλαστικές σακούλες.

-Ελάχιστες πλαστικές σακούλες ανακυκλώνονται – μόνο 1-3%, καθώς στην ανακύκλωση δεν προτιμούνται οι (οξο)διασπώμενες (δηλ. οι σακούλες που χρησιμοποιούμε σήμερα στο super market), ενώ πρέπει να είναι καθαρές, όπως όλα τα υλικά/συσκευασίες για να ανακυκλωθούν.

-Οι πλαστικές σακούλες, όπως όλα τα πλαστικά, αργά ή γρήγορα κατακερματίζονται (fragmentation). Αυτή τη στιγμή στους ωκεανούς “κολυμπάνε” τουλάχιστον 5 τρισεκατομμύρια πλαστικά που ζυγίζουν 250.000 τόνους. (Πηγή Eriksen M, Lebreton LCM, Carson HS, Thiel M, Moore CJ, Borrero JC, et al. Plastic Pollution in the World’s Oceans: More than 5 Trillion Plastic Pieces Weighing over 250,000 Tons Afloat at Sea. PLoS ONE. 2014)

-Οι Ευρωπαίοι λάτρεις των θαλασσινών, εκτιμήθηκε ότι καταναλώνουν έως και 11.000 πλαστικά κομματάκια κάθε χρόνο, μαζί με τα θαλασσινά τους (Van Cauwenberghe L, Janssen C, 2014. Microplastics in bivalves cultured for human consumption. Environmental Pollution).

-Οι πλαστικές ίνες είναι πλέον παρούσες στο νερό της βρύσης και στο εμφιαλωμένο νερό, στη μπύρα και στο αλάτι.

-Στις ακτές της Μυκόνου έχει βρεθεί φάλαινα φυσητήρας με 100 κομμάτια πλαστικού στο στομάχι της.

Το LIFE DEBAG και η έρευνα των θαλάσσιων απορριμμάτων

Φωτο: University of Patras /Stavroula KORDELLA

Το LIFE DEBAG συμβάλει στην έρευνα της ρύπανσης από θαλάσσια απορρίμματα, μέσω της συστηματικής καταγραφής παράκτιων απορριμμάτων, παράλληλα με τις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης που υλοποιούνται από τον Δεκέμβριο του 2015 στη Σύρο.

Κατά τη διάρκεια των περασμένων δυόμισι ετών απομακρύνθηκαν και ταξινομήθηκαν 57730 απορρίμματα από 5 ακτές της Σύρου, σε 14 δειγματοληψίες που υλοποιήθηκαν σε δίμηνη βάση. Από το σύνολο των απορριμμάτων που μελετήθηκαν ένα 10% ήταν σακούλες και σάκοι μεταφοράς/συσκευασίας προϊόντων, ενώ το 3.5% ήταν πλαστικές σακούλες super market και λιανεμπορίου για μεταφορά αγαθών.

ΝΕΕΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΣΥΡΟΥ

Φωτο: University of Patras /Stavroula KORDELLA

Η πλαστική σακούλα είναι ένα απόρριμμα που συνήθως δεν συναντάμε στην ακτή, γιατί παρασύρεται απευθείας στη θάλασσα, έχει υψηλή πλευστότητα, παρασύρεται από τα ρεύματα και κύματα και καταλήγει στο βυθό της θάλασσας. Έτσι πολλές φορές υποτιμάμε τον μέγεθος της ρύπανσης και τα προβλήματα που προκαλούν.

Α) Υποβρύχια έρευνα απορριμμάτων

Γι’ αυτό το λόγο οι έρευνες του LIFE DEBAG προεκτάθηκαν στο βυθό της Σύρου. Συγκεκριμένα μελετούνται συστηματικά ο Κόλπος της Ερμούπολης και ο Κόλπος του Κινίου, με υποβρύχιες κάμερες και οχήματα. Η συνολική έκταση της υποβρύχιας περιοχής που παρακολουθείται ανέρχεται σε περίπου 1000 στρέμματα.

Β) Τα θαλάσσια απορρίμματα «σύνορα δεν γνωρίζουν»

Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι μία πρόσφατη έρευνα που υλοποιήθηκε με την υποστήριξη του LIFE DEBAG (Politikos et al, 2017).

Για την έρευνα έγινε προσομοίωση της κυκλοφορίας των επιπλεόντων απορριμμάτων στο Αιγαίο Πέλαγος για να διερευνηθεί η τύχη και η κατανομή τους κατά την περίοδο 1990-2009, λαμβάνοντας υπόψη την εποχική και την πολυετή μεταβλητότητα της κυκλοφορίας του νερού στην επιφάνεια.

Η έρευνα έδειξε ότι ενώ ο Σαρωνικός Κόλπος, η Εύβοια και η Κρήτη δέχεται μεγάλο όγκο επιπλεόντων απορριμμάτων από το Βόρειο Αιγαίο και τα στενά των Δαρδανελίων. Πολλά από τα απορρίμματα του Αιγαίου διαφεύγουν και ρυπαίνουν το Ιόνιο και την Ανατολική Μεσόγειο γενικότερα.Ένα αδιευκρίνιστος προς το παρόν αριθμός απορριμμάτων από το Βόρειο Αιγαίο ρυπαίνουν το θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου.

Η έρευνα αυτή μας έδειξε ότι τα θαλάσσια απορρίμματα δεν γνωρίζουν σύνορα και δεν είναι τοπικό πρόβλημα.

Φωτο: University of Patras /Stavroula KORDELLA

Γ) Κοιτώντας τα σκουπίδια “αφ’ υψηλού”

Στη Σύρο και στο πλαίσιο του προγράμματος υλοποιείται εναέρια παρακολούθηση της ρύπανσης των ακτών με τη χρήση drone. Έξι χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα ακτής παρακολουθούνται με στόχο την αποτύπωση των απορριμμάτων και την ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών για την αυτόματη καταγραφή και παρακολούθηση των απορριμμάτων σε απομακρυσμένες ακτές και όπου δεν υπάρχει δυνατότητα εύκολης πρόσβασης.

Ποια είναι τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών στο θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου;

Φωτο: University of Patras /Stavroula KORDELLA

Θετικά ως προς την επίδραση του προγράμματος στο περιβάλλον φαίνονται να είναι τα αποτελέσματα, καθώς η περίοδος που ακολουθεί την κορωνίδα της ενημερωτικής εκστρατείας του LIFE DEBAG, την 1η “Εβδομάδα Χωρίς Πλαστικές Σακούλες” που υλοποιήθηκε το 2016, δείχνει σταδιακή μείωση στην παρουσία πλαστικής σακούλας στις ακτές του νησιού, η οποία στις τελευταίες μετρήσεις αγγίζει το 67%.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ενώ παρατηρείται έξαρση της ρύπανσης από απορρίμματα κάθε Σεπτέμβριο, ως επακόλουθο της τουριστικής περιόδου του Αυγούστου, όπου στο νησί της Σύρου παρουσιάζεται πληρότητα των τουριστικών καταλυμάτων, οι πλαστικές σακούλες αυξάνονται με χαμηλότερους ρυθμούς αλλά και αγγίζουν πολύ χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με τα υπόλοιπα απορρίμματα.

Η τάση μείωσης της συσσώρευσης της πλαστικής σακούλας στις τουριστικές ακτές της Σύρου μάλιστα έρχεται και σε αντίθεση με την τάση συσσώρευσης των υπόλοιπων απορριμμάτων, η οποία φαίνεται να διατηρείται σε σχετικά σταθερά επίπεδα ή και να αυξάνεται ελαφρά. Ενθαρρυντικά είναι τα νέα και από το βυθό της Σύρου καθώς μετά από δύο χρόνια υποβρύχιων καταγραφών σημειώθηκε μείωση της τάξης του 32% στις σακούλες που βρήκαμε να αναπαύονται στον πυθμένα της Σύρου.

Φωτο: University of Patras /Stavroula KORDELLA

Τι είναι η “Εβδομάδα Χωρίς Πλαστικές Σακούλες” που υλοποιείται τα τελευταία 2 χρόνια στη Σύρο;

Η “Εβδομάδα Χωρίς Πλαστικές Σακούλες” είναι μια γιορτή για το περιβάλλον όπου κάθε χρόνο τέλος Μαΐου με αρχές Ιουνίου, γίνονται ενημερωτικές παρουσιάσεις για τις επιπτώσεις και τις εναλλακτικές των πλαστικών σακουλών, σε συνδυασμό με μουσικές εκδηλώσεις, περιβαλλοντικά παιχνίδια στην εμβληματική κεντρική πλατεία της Ερμούπολης, εκθέσεις έργων μαθητών και κατασκευών φοιτητών του Πανεπιστημίου Αιγαίου καθώς επίσης λειτουργεί ενημερωτικό περίπτερο στην πλατεία Μιαούλη.

Κατά τη διάρκεια της “Εβδομάδας Χωρίς Πλαστικές Σακούλες” του 2016, υλοποιήθηκε εκστρατεία ενημέρωσης πόρτα-πόρτα, όπου επισκεφθήκαμε 4410 νοικοκυριά και 522 καταστήματα.

Το 2017 215 καταστηματάρχες της Σύρου υπέγραψαν εθελοντική συμφωνία κατά την οποία δεσμεύτηκαν να συμβάλλουν στον περιορισμό της μίας-χρήσης πλαστική σακούλα μεταφοράς αγαθών. Δεν παραλήφθηκε η ενημέρωση των επισκεπτών του νησιού, με την τοποθέτηση ενημερωτικού υλικού σε 3002 δωμάτια, από 175 ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Σύρο πληθαίνουν οι πρωτοβουλίες καταστηματαρχών να παράγουν τις δικές τους επαναχρησιμοποιήσιμες τσάντες, οι οποίες μάλιστα αρχικά μοιράστηκαν εντελώς δωρεάν στους πελάτες τους με την προτροπή να τις χρησιμοποιούν αντί των πλαστικών μιας χρήσης. Δεν λείπουν οι περιπτώσεις κατασκευής ειδικών χάρτινων τσαντών για την αγορά ψαριών και ειδικών επαναχρησιμοποιήσιμων για τις ανάγκες των προϊόντων κρεοπωλείου.

Επειδή μόνο η ενημέρωση δεν φτάνει για την αλλαγή μιας παλιάς καθημερινής συνήθειας, στο πλαίσιο της “Εβδομάδας Χωρίς Πλαστικές Σακούλες” προσφέρθηκαν δωρεάν στους κατοίκους και επισκέπτες της Σύρου περίπου 10.000 ανθεκτικές υφασμάτινες επαναχρησιμοποιήσιμες τσάντες για μεταφορά αγαθών, ως εναλλακτική λύση στις μίας-χρήσης πλαστικές.

Φωτο: University of Patras /Stavroula KORDELLA
Φωτο: University of Patras /Stavroula KORDELLA

Για την πιο ευαίσθητη περιβαλλοντικά και νεαρότερη μερίδα των κατοίκων στη Σύρου, τους μαθητές, πραγματοποιήθηκαν εκπαιδευτικές παρουσιάσεις για την πλαστική σακούλα, τις επιπτώσεις της χρήσης της στο περιβάλλον και τις εναλλακτικές της. Επιπλέον οι μαθητές με τη συμβολή των εκπαιδευτικών της Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α’βάθμιας και Β’βάθμιας εκπαίδευσης, μετά από σεμινάριο που παρακολούθησαν, αξιοποίησαν το εκπαιδευτικό υλικό του LIFE DEBAG και κατασκεύασαν τις δικές τους επαναχρησιμοποιήσιμες τσάντες οι οποίες εκτέθηκαν και βραβεύτηκαν την “εβδομάδα χωρίς πλαστικές σακούλες” του 2017. Στο πλαίσιο του LIFE DEBAG έχουν υλοποιηθεί 100 δες παρουσιάσεις σε μαθητές όλων των βαθμίδων κατά τις οποίες έχουν ενημερωθεί συνολικά 4.634 μαθητές από 42 σχολεία σε Σύρο, Πάρο, Νάξο, Μύκονο, Αττική και Θεσσαλονίκη.

Ναι, αλλά τι θα χρησιμοποιούμε τώρα για να πετάμε τα σκουπίδια μας;

Για τα σκουπίδια μας πλέον μπορούμε να χρησιμοποιούμε τις ειδικές σακούλες σκουπιδιών. Η χρέωσης της πλαστικής σακούλας (πάχους μεταξύ 5-50μm) με περιβαλλοντικό τέλος, μπορεί να μας δώσει το έναυσμα για να απομακρύνουμε σιγά-σιγά από την καθημερινότητα μας και άλλα μιας-χρήσης πλαστικά όπως είναι τα πλαστικά μπουκάλια, τα καλαμάκια και πλαστικά ποτήρια. Όπως επίσης και να ανακυκλώνουμε σωστά τις πλαστικές συσκευασίες (να είναι καθαρές και στεγνές). Έτσι, μειώνουμε δραματικά την ποσότητα των σκουπιδιών που παράγουμε στο σπίτι μας, και έχουμε μικρότερη ανάγκη και για πλαστικές σακούλες απορριμμάτων για να τα τοποθετήσουμε, ενώ ανακουφίζουμε το περιβάλλον από τις τεράστιες ποσότητες πλαστικού.

Φωτο: University of Patras /Stavroula KORDELLA

«Πρόσω ολοταχώς» για τη 3η Εβδομάδα χωρίς πλαστική σακούλα στη Σύρο

Πιστό στο ραντεβού του με τους κατοίκους και τους επισκέπτες της Σύρου το ε LIFE DEBAG ξεκινά το ερχόμενο διάστημα (21-26 Μαΐου) την 3η Εβδομάδα Χωρίς Πλαστικές Σακούλες που αποτελεί και την κορωνίδα των ολοκληρωμένων δράσεών του για τον περιορισμό της πλαστικής σακούλας.

Καθημερινά θα λειτουργεί ενημερωτικό περίπτερο στην Πλατεία Μιαούλη, μπροστά από το Δημαρχείο Σύρου, όπου θα παρέχονται πληροφορίες και υλικό τόσο για τις επιπτώσεις της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον όσο και για τις εκδηλώσεις της Εβδομάδας.

Τρίτη, Τετάρτη και Πέμπτη 22-24 Μαΐου στις 6 το απόγευμα, δίπλα στο ενημερωτικό μας περίπτερο, στην Πλατεία Μιαούλη, θα περιμένουμε μικρούς και μεγάλους να κάνουμε κατασκευές από άχρηστα αντικείμενα και να παίξουμε με τα διαδραστικά παιχνίδια των φοιτητών και καθηγητών του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων, Παν/μιου Αιγαίου.

Η Εβδομάδα Χωρίς Πλαστικές Σακούλες θα κλείσει το Σάββατο 26 Μαΐου, με την ημερίδα “Αποπλαστικοποιώντας την Ελλάδα- Πρακτικές μείωσης της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον”. Στην ημερίδα που θα υλοποιηθεί 12-16:00 μ.μ. στην Αίθουσα Ροΐδη του Πνευματικού Κέντρου Ερμούπολης, εκτός από τα αποτελέσματα του LIFE DEBAG, θα παρουσιαστούν πρωτοβουλίες για τη μείωση της πλαστικής σακούλας απ’ όλη την Ελλάδα (ΙΕΛΚΑ, Σκιάθος κ.α), καθώς και ομιλίες για το περιβαλλοντικό πρόβλημα της πλαστικής σακούλας από καταξιωμένους επιστήμονες του εξωτερικού (F. Galgani, Δ/τνης του Τεχνικού group για τα Θαλάσσια Απορρίμματα στην Ευρώπη, F.Claro, Γαλλικό Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας) και της Ελλάδας (Χ. Καραπαναγιώτη, Πανεπιστήμιο Πατρών) και σχετικές παρουσιάσεις από τους κκ Σ. Βοσινάκη και Π. Κουτσαμπάση, Επ. Καθηγητές του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων, Παν/μιου Αιγαίου.

Μπορείτε να παρακολουθείτε τα αποτελέσματα και τις δράσεις της εκστρατείας LIFE DEBAG μέσα από το site μας και τα social media (Facebook: LIFE DEBAG, Twitter: @lifedebag).

Δείτε το κεντρικό spot της εκστρατείας:

*Τι είναι το LIFE DEBAG;

Λένε οι υπεύθυνοι: «Το LIFE DEBAG είναι μια ενημερωτική καμπάνια για τη μείωση της ρύπανσης από πλαστικές σακούλες στη θάλασσα. Το πρόγραμμά μας ξεκίνησε την 1/9/2015, με πιλοτική περιοχή εφαρμογής του το νησί της Σύρου. Πριν οποιαδήποτε ενημερωτική δράση, υλοποιήσαμε μία έρευνα με ερωτηματολόγια στους πολίτες της Σύρου. Στην έρευνα περιλαμβάνονταν ερωτήσεις για το πως αισθάνονται οι καταναλωτές για τη χρέωση της πλαστικής σακούλας, πόσες πλαστικές σακούλες παίρνουν σε κάθε επίσκεψή τους στο σούπερ μάρκετ, αν χρησιμοποιούν επαναχρησιμοποιήσιμες τσάντες και αν όχι, γιατί. Επίσης, ρωτήσαμε αν γνωρίζουν για τις επιπτώσεις της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον κλπ.

Επιπλέον πραγματοποιήσαμε έρευνες στο θαλάσσιο περιβάλλον της Σύρου, ξεκινώντας από καταγραφές απορριμμάτων με έμφαση στις πλαστικές σακούλες, σε επιλεγμένες ακτές της Σύρου, ενώ αργότερα επεκτείναμε αυτή την έρευνα και στο βυθό, παρακολουθώντας τη ρύπανση από απορρίμματα σε 2 κόλπους του νησιού. Οι έρευνες αυτές συνεχίζονται μέχρι σήμερα και θα ολοκληρωθούν στο τέλος του προγράμματος (σε ένα χρόνο περίπου).

Έτσι θα μπορούμε να συγκρίνουμε την διαχρονική εξέλιξη των συνηθειών του κόσμου και του ρυπαντικού φορτίου του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Σύρου ως προς τις πλαστικές σακούλες.

Το LIFE DEBAG συγχρηματοδοτείται από το χρηματοδοτικό εργαλείο LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και συμμετέχουν πέντε φορείς:

*το Πανεπιστήμιο Πατρών, που είναι και ο Συντονιστής του Έργου (Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας & Φυσικής Ωκεανογραφίας, Τμ. Γεωλογίας, Τμ. Χημείας, Τμ. Βιολογίας),
*η TERRANOVA Περιβαλλοντική Τεχνική Συμβουλευτική ΕΠΕ,
*το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS,
*η Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης και
*το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος & Ανθρώπινου Δυναμικού του Παντείου Πανεπιστημίου.

Το πρόγραμμα υποστηρίζει ο Δήμος Σύρου-Ερμούπολης καθώς και ο Φορέας Διαχείρισης Στερεών Απορριμμάτων, οι οποίοι έχοντας εντείνει τις δράσεις καθαρισμού των ακτών και άλλων φυσικών τοπίων πέραν των περιοχών μελέτης του LIFE DEBAG, έχουν συνταχθεί ενεργά απέναντι στη ρύπανση της Σύρου και στο πλευρό του LIFE DEBAG.

Πηγή