Ο άτλας του ελληνικού τουρισμού

Tου Νίκου Βατόπουλου

Κώστας Χρ. Κατσιγιάννης
Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού
Ταξίδι στο χρόνο
Αθήνα 2017, σελ. 362

Δύσκολο να φανταστεί κανείς την εποχή που η Ελλάδα ήταν έξω από τα διεθνή τουριστικά δίκτυα και που ένα ταξίδι από μία πρωτεύουσα της Ευρώπης στην Αθήνα δεν ήταν μια απλή υπόθεση. Είτε γιατί απαιτούσε συνδυασμό τρένου και πλοίου είτε γιατί η ξενοδοχειακή υποδομή στην Ελλάδα και εν γένει η τουριστική κουλτούρα ήταν υπανάπτυκτη. Αλλά το 1930, όταν είχαν φθάσει στην Ελλάδα μόλις 80.577 τουρίστες, είναι μια μακρινή εποχή, όπως μακρινή είναι και η εποχή της ανασυγκρότησης των μεταπολεμικών δεκαετιών και της εκτίναξης του τουριστικού κλάδου σταδιακά μετά το 1951 ώς το 2000.

Μεγάλες μορφές του ελληνικού τουρισμού, άνθρωποι πρωτοπόροι με όραμα, διεθνή εμπειρία και εργατικότητα, πήραν την άγουρη και υπανάπτυκτη, τουριστικά, Ελλάδα και την οδήγησαν στην κορυφή των τουριστικά ανεπτυγμένων χωρών του κόσμου. Ενα επίτευγμα που συχνά αγνοούμε. Συχνά, επίσης, θεωρούμε αυτονόητη και αναπόδραστη την ανάπτυξη και τη δικτύωση της χώρας, υποτιμώντας τη σκληρή εργασία σειρά γενεών όπως και τα τεράστια έργα υποδομής που άλλαξαν το πρόσωπο και την προοπτική της Ελλάδας.

Σπάνια έχει κανείς τη δυνατότητα να αντιληφθεί το βάθος και την εξέλιξη του τουρισμού στη χώρα μας, ως βασικού πυλώνα ανάπτυξης, και μάλιστα σε μία ιστορική συνέχεια από το 1929 όταν ιδρύεται ο ΕΟΤ ως ΝΠΔΔ υπό την εποπτεία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας ώς την επανίδρυση του υπουργείου Τουρισμού το 2016, με όλες τις διακυμάνσεις, τις επιτυχίες και τις αστοχίες. Η μελέτη που μας προσφέρει ο Κώστας Χρ. Κατσιγιάννης «Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού. Ταξίδι στο χρόνο» αξιοποιεί στο έπακρο την προσωπική του εμπειρία από τη θητεία του στον ΕΟΤ (1970-2005), όπου διετέλεσε και γενικός διευθυντής (1994-2005), αλλά παράλληλα χρησιμοποιεί ένα πλήθος πηγών αλλά και υλικό από δεκάδες προσωπικές συνεντεύξεις, με αποτέλεσμα να παραδίδεται ο άτλας του ελληνικού τουρισμού με εντυπωσιακή πληρότητα.

Οι ηρωικές δεκαετίες

Είναι πράγματι εντυπωσιακό να συνειδητοποιεί κανείς την τεράστια διαδρομή που κάλυψε η χώρα ιδίως από τη δεκαετία του 1950 και μετά, όταν η επανασύσταση του ΕΟΤ (1950-51) ανοίγει τον δρόμο καλλιέργειας της τουριστικής κουλτούρας στη χώρα. Αναπόφευκτα, η έμφαση δίνεται στις ηρωικές δεκαετίες του ’50 και του ’60, όταν όλα έγιναν σχεδόν από την αρχή και μάλιστα σε υψηλό επίπεδο, αν σταθεί κανείς σε μια μακροπρόθεσμη αποτίμηση. Αλλά η ματιά του Κώστα Χρ. Κατσιγιάννη πηγαίνει σε βάθος, στις απαρχές, και αγγίζει ακόμη και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 ως μία πρώτη απόπειρα ανοίγματος της Αθήνας στα διεθνή δίκτυα, για να προχωρήσει στη μετά των Βαλκανικών περίοδο, όταν το 1914 συστήνεται γραφείο Ξένων και Εκθέσεων στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας (αλλά ήδη από το 1911 είχε διαφανεί η επιθυμία του Ελευθερίου Βενιζέλου να ανοίξει τη χώρα στον τουρισμό).

Ωστόσο, το απόσταγμα από τη μελέτη του Κώστα Χρ. Κατσιγιάννη δεν είναι η προπολεμική εποχή (παρότι στη δεκαετία του 1930, ώς το 1937 που καταργήθηκε ο ΕΟΤ, υπήρχε ανοδική τάση) αλλά η περίοδος της ανασυγκρότησης. Και πάλι, ενώ υπάρχει πλήθος στοιχείων και σημαντικών εξελίξεων στη μετά το 1980 εποχή, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το άλμα που σημείωσε η χώρα στην περίοδο 1950-1980 είναι δυσθεώρητο για τα σημερινά δεδομένα. Παρ’ όλα αυτά, όπως σωστά επισημαίνεται, οι εξελίξεις μετά το 1980 αν και ιδιαιτέρως σημαντικές, αθροίζονταν σε ένα ήδη διαμορφωμένο περιβάλλον και εμπλούτιζαν μία ήδη τουριστική χώρα, γι’ αυτό «δεν έκαναν τόσο μεγάλη εντύπωση» (στην ευρύτερη κοινωνία). Αλλά στην περίοδο 1950-1970, σε ένα τουριστικό περιβάλλον ανώριμο ή υπό διαμόρφωση, κάθε μεταβολή συνιστούσε μικρή επανάσταση.

Ο Κώστας Χρ. Κατσιγιάννης συστηματοποιεί με θαυμαστό τρόπο ένα τεράστιο πλήθος πληροφοριών, φωτίζει τις χρόνιες αδυναμίες αλλά δικαιώνει την προσφορά του ΕΟΤ στη διαμόρφωση της τουριστικής Ελλάδας. Συναρπαστικές οι αφηγήσεις για το φαινόμενο των «Ξενία» και του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, τις «ηρωικές» εποχές. Μαθαίνει κανείς πολλά, αλλά κυρίως καταλαβαίνει το πώς και το γιατί.

Πηγή