Ανιές Βαρντά: Η «γιαγιά της Nouvelle Vague» που μας έμαθε να βλέπουμε Σινεμά

Του Γιώργου Ρούσσου

Καταργώντας τα σύνορα μεταξύ ντοκιμαντέρ και ταινίας μυθοπλασίας, εισάγοντας καινοτομίες και υιοθετώντας τεχνοτροπίες όπως την «κάμερα στυλό», η Ανιές Βαρντά – η μεγάλη κυρία του Γαλλικού Σινεμά και «γιαγιά της Nouvelle Vague», όπως συχνά πυκνά την αποκαλούν – αποτελεί μία μοναδική περίπτωση στην Ιστορία της Έβδομης Τέχνης. Πρόκειται για μια αεικίνητη πρωτοπόρο των εικόνων, η οποία άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το Σινεμά. Μία θρυλική σκηνοθέτιδα το έργο της οποίας θα έχουμε την ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε στο επετειακό 20ό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

«Στις ταινίες μου πάντα ήθελα να κάνω τους ανθρώπους να δουν σε βάθος. Δεν θέλω να δείξω πράγματα, αλλά να τους δώσω την επιθυμία να δουν.» – Ανιές Βαρντά

Ανιές Βαρντά / Agnès Varda

Γεννημένη στις 30 Μαΐου του 1928 στις Βρυξέλλες στο Βέλγιο, η Ανιές Βαρντά αν και μας παρουσιάζεται το 1962 με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της, «Η Κλεό από τις 5 έως τις 7» (Cleo from 5 to 7 / Cléo de 5 à 7), ωστόσο έχει επικρατήσει να αποκαλείται χαρακτηριστικά ως η «γιαγιά του Νέου Κύματος».

Αιτία γι’ αυτό είναι το γεγονός ότι από το 1954 έχει ήδη σκηνοθετήσει ταινίες μικρού και μεσαίου μήκους, αν και η μεγάλη της αγάπη είναι τα ντοκιμαντέρ.

Γεγονός το οποίο την επηρέασε και στις ταινίες με την χρήση, για παράδειγμα, της κάμερας στο χέρι, μια καινοτομία που χαρακτηρίζει τους σκηνοθέτες της Nouvelle Vague, προσδίδοντας έτσι μια μοναδική αίσθηση ρεαλισμού.

Στις ταινίες της, αυτής της περιόδου, συγκαταλέγονται οι δημιουργίες: “Le Bonheur” (Η Ευτυχία, 1965), “Les Creatures” (Παιχνίδι με τον Διάβολο, 1966), το ντοκιμαντέρ “Loin du Vietnam” (Μακριά από το Βιετνάμ, 1967) και “Lions Love (… and Lies)” του 1969.

Τον Νοέμβριο του 2017, η Αμερικάνικη Ακαδημία Κινηματογράφου, αναγνωρίζοντας το σπουδαίο έργο της Ανιές Βαρντά στον χώρο της Έβδομης Τέχνης, της παρέδωσε ένα τιμητικό Όσκαρ για την συνολική της προσφορά:

20ό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης γιορτάζει 20 χρόνια δημιουργικής σχέσης με την συναρπαστική τέχνη του ντοκιμαντέρ. Το επετειακό Φεστιβάλ θα πραγματοποιηθεί από την Παρασκευή 2 έως και την Κυριακή 11 Μαρτίου. Το Tvxs.gr θα δώσει και φέτος το παρών σε μία από τις σημαντικότερες διοργανώσεις του είδους – Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στα 10 καλύτερα του κόσμου – και συνεχίζουμε το ταξίδι μας, παρουσιάζοντας τα τμήματα της φετινής διοργάνωσης.

Το 20ό ΦΝΘ τιμά φέτος μέσα από ένα ξεχωριστό αφιέρωμα, τη θρυλική σκηνοθέτιδα Ανιές Βαρντά. Προικισμένη με την σπάνια φλόγα του δημιουργού που δεν εφησυχάζει ποτέ, η ελληνικής καταγωγής καλλιτέχνιδα, στην όγδοη δεκαετία της ζωής της, δεν παύει να προκαλεί τη ματιά και το νου μας, να εμπνέει κοινό και δημιουργούς και να ταράζει τα κινηματογραφικά νερά με το δικό της μοναδικό τρόπο: ανατρεπτικά, ποιητικά και απόλυτα αυθεντικά.

Στο πλαίσιο του αφιερώματος, το κοινό του 20ου ΦΝΘ θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει στην μεγάλη οθόνη 10 ντοκιμαντέρ – σταθμούς στη φιλμογραφία της. Ανάμεσά τους, και την πρόσφατη ταινία της «Πρόσωπα & Ιστορίες / Faces Places», ένα ζωηρό, αισιόδοξο road movie που κέρδισε το βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ Καννών, με πρωταγωνιστές την ίδια και τον 33χρονο διεθνώς αναγνωρισμένο Γάλλο φωτογράφο και εικαστικό JR, με τον οποίο η Βαρντά συνυπογράφει τη σκηνοθεσία.

Η ταινία «Πρόσωπα & Ιστορίες» θα αποτελέσει την Ταινία Έναρξης του 20ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης την Παρασκευή 2 Μαρτίου στο Ολύμπιον, ενώ θα κυκλοφορήσει σύντομα στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες, σε διανομή της εταιρείας One from the Heart.

Γεννημένη το 1928 στο Βέλγιο, η Βαρντά δεν έπαψε ποτέ να επανεφευρίσκει το Σινεμά. Δεν την αποκαλούν τυχαία, μητέρα της γαλλικής νουβέλ βαγκ, καθώς άνοιξε τον δρόμο για το αντισυμβατικό ρεύμα της μεγάλης οθόνης και έγινε η πρώτη γυναίκα εκπρόσωπός του, πλάι σε εμβληματικούς σκηνοθέτες όπως ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ, ο Φρανσουά Τρυφώ, αλλά και ο σύζυγός της Ζακ Ντεμί (1931-1990), με τον οποίον μοιράστηκαν σχεδόν μια ολόκληρη ζωή.

Πάντοτε πιστή σε ένα σινεμά προσωπικό, ανίκητο από το χρόνο, η Βαρντά μας χάρισε ένα πλούσιο έργο, που το διαπερνούν τα κοινωνικά, πολιτικά και φεμινιστικά μανιφέστα της, τροφοδοτώντας έναν καλλιτεχνικό διάλογο που ακόμη συνεχίζεται. Δέκα στιγμές από αυτό το σινεμά θα παρακολουθήσουμε στο 20ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης:

Πρόσωπα & Ιστορίες / Faces Places (2016): Ένα ντοκιμαντέρ απρόβλεπτο όσο και οι δημιουργοί του. Η Βαρντά και ο JR σε ένα feelgood οδοιπορικό, διασχίζουν την γαλλική ύπαιθρο, μοιράζονται μια απροσδόκητη φιλία και αποθεώνουν τους απλούς ανθρώπους που συναντούν καθ’ οδόν, μετατρέποντας τα φωτογραφικά τους πορτρέτα σε τεράστιες τοιχογραφίες. Υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ 2018.

The Beaches of Agnes (2008): Η Βαρντά αποκαλύπτει την Βαρντά. Η σκηνοθέτιδα βουτά στη μνήμη της με φόντο διάφορες ακρογιαλιές που σημάδεψαν τη ζωή αλλά και τις ταινίες της, προσκαλώντας μας σε ένα αυτοβιογραφικό ταξίδι με ανεξίτηλα συναισθήματα και εικόνες.

The Gleaners and Ι (2000): Άνθρωποι που αναζητούν κρυμμένους «θησαυρούς» σε αγρούς, σκουπίδια και αγορές της Γαλλίας. Αυτοί είναι οι ήρωες της Βαρντά, με τους οποίους νιώθει ότι και η ίδια ταυτίζεται. Ο λόγος; Στο σινεμά κυνηγάς και ανακαλύπτεις όσα οι άλλοι συχνά αγνοούν.

The World of Jacques Demy (1995): «Βασίστηκα σε φίλους, το περιβάλλον του, τους ηθοποιούς που δούλεψαν μαζί του, αλλά και ανθρώπους που δεν τον συνάντησαν ποτέ αλλά συγκινήθηκαν από τον κόσμο του», λέει η Βαρντά για αυτή την εκ βαθέων αφιέρωση στο σύζυγό της, Ζακ Ντεμί.

The So-called Caryatids (1984): Οι λεγόμενες Καρυάτιδες του Παρισιού, αγάλματα (ημι)γυμνων γυναικείων φιγούρων κοσμούν την πόλη. Η Βαρντά τις παρατηρεί με θαυμασμό και λυρισμό, συνοδεία ποιημάτων του Μποντλέρ.

Mural Murals (1980): Το Λος Άντζελες, όπου έζησε για χρόνια η Βαρντά, έτσι όπως αποτυπώνεται στους εντυπωσιακούς, ζωγραφισμένους τοίχους του. Μια πολύχρωμη γιορτή της τέχνης του δρόμου και της πολυμορφίας της πόλης.

Daguerréotypes (1976): Η Βαρντά φιλοτεχνεί το άλμπουμ της γειτονιάς της, της παριζιάνικης οδού Daguerre, μέσα από τα πορτρέτα των καταστηματαρχών της. Ένα αφοπλιστικά ζεστό μωσαϊκό ανθρώπων και ιστοριών που εκπλήσσει.

Black Panthers (1968): Ένα περιστατικό που καθήλωσε την Αμερική, οι διαδηλώσεις για την απελευθέρωση του Χιούι Νιούτον, ιδρυτικού μέλους των Μαύρων Πανθήρων, φιλτράρονται μέσα από το πάντα θαρραλέο πολιτικό βλέμμα της Βαρντά.

Uncle Yanko (1967): Η Βαρντά ανακαλύπτει στο Σαν Φρανσίσκο τον ελληνικής καταγωγής θείο της Jean Varda –ή αλλιώς Yanko-, που ζει ως μποέμ ζωγράφος. Το πορτρέτο του είναι μια προσωπική ταινία-αναφορά στις ρίζες της ίδιας της δημιουργού.

Salut les Cubains (1963): Στοπ-καρέ στην Κούβα τέσσερα χρόνια μετά τον ερχομό του Κάστρο. Η Βαρντά συνθέτει ένα απολαυστικό φωτογραφικό κολάζ με περισσότερα από 1.500 ασπρόμαυρα στιγμιότυπα της χώρας.

Το 20ό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, θα πραγματοποιηθεί από την Παρασκευή 2 έως και την Κυριακή 11 Μαρτίου, στην ιστορική έδρα του θεσμού, Ολύμπιον και Παύλος Ζάννας, καθώς και στις τέσσερις Αίθουσες του Λιμανιού. Το Tvxs.gr θα δώσει και φέτος το παρών και στην Κινηματογραφική του Στήλη, θα σας ενημερώνουμε αναλυτικά με τα νέα, αλλά και τις προτάσεις μας, για ένα από τα σημαντικότερα φεστιβάλ παγκοσμίως στο είδος του.

Πηγή