Από τον Κώστα Κουκουμάκα
Το ξανθό αγόρι αφήνει για λίγο την μπάλα ποδοσφαίρου και κάθεται στο θρανίο. Γράφει με πράσινο μαρκαδόρο σε ένα λευκό χαρτόνι, στα ελληνικά. Ο ΑΜΠΟ Μας λέει ότι ο αγαπημένος του παίκτης είναι ο Κριστιάνο Ρονάλντο. Η αδελφή του, έντεκα χρονών, ονομάζεται Ροαϊάν. μιλαEI και Γράφει καλύτερα στα ελληνικά από τον Άμπο και φοράει στην πλάτη μια πορτοκαλί τσάντα με το σημαιάκι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ροαϊάν λέει ότι θέλει να γίνει γιατρός.
Τα δύο προσφυγόπουλα με τη μητέρα τους, Ρόλα, ήρθαν στην Ελλάδα από το Χαλέπι της Συρίας. Ο πατέρας της οικογένειας σκοτώθηκε στον πόλεμο κι εκείνοι προσπάθησαν, όπως χιλιάδες ακόμη, να φτάσουν στην Κεντρική Ευρώπη. Πέρασαν από τον Έβρο τον Δεκέμβριο του 2016, όταν η Ειδομένη είχε διαλυθεί, κι έμειναν το πρώτο διάστημα σε προσφυγικό καμπ στο Καβαλάρι. Τα παιδιά γράφτηκαν ήδη από πέρυσι στο σχολείο, το οποίο λειτουργούσε ξεχωριστά για τα προσφυγόπουλα το απόγευμα, σε άδειο κτίριο. Λίγους μήνες αργότερα, τα πάντα έχουν αλλάξει. Η οικογένεια ζει σε διαμέρισμα στη Σίνδο της Θεσσαλονίκης. Και ο Άμπο με τη Ροαϊάν ετοιμάζονται να πάνε στο σχολείο στην πρωινή βάρδια, μαζί με τα Ελληνόπουλα.
Βρισκόμαστε στην αίθουσα εκπαίδευσης της οργάνωσης «Νορβηγικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες» (Norwegian Refugee Council-NRC) στη Σίνδο. Εξήντα προσφυγόπουλα εδώ και άλλα τόσα σε καμπ παρακολούθησαν το καλοκαίρι εντατικά μαθήματα ελληνικών, ώστε να είναι καλύτερα προετοιμασμένα για το πρώτο κουδούνι. Τα παιδιά του πολέμου, περίπου 7.000 προσφυγόπουλα ανά την Ελλάδα, θα γραφτούν φέτος στο σχολείο – σε ορισμένα σχολεία ξεκίνησαν τα μαθήματα. Για τα περισσότερα είναι η δεύτερη χρονιά στα θρανία και μιλούν πλέον καθαρά ελληνικά και αγγλικά. Τα προσφυγόπουλα θα ενταχθούν σε τάξεις υποδοχής, θεσμός που προϋπήρχε στο δημόσιο σχολείο για μαθητές με προβλήματα στη γλώσσα. Το πιο σημαντικό είναι ότι θα συνυπάρξουν με τα υπόλοιπα παιδιά της γειτονιάς στην οποία πλέον κατοικούν, θα στοιχηθούν στην ίδια σειρά το πρωί, θα παίξουν στο ίδιο προαύλιο και θα κάνουν μάθημα τις ίδιες ώρες, έστω σε διπλανές αίθουσες – «θα πάψουν να είναι προσφυγόπουλα», όπως λένε εκπαιδευτικοί που εργάζονται στις δομές. Η μητέρα του Άμπο και της Ροαϊάν, Ρόλα, λέει ότι είναι καλό για το μέλλον των παιδιών της και την ενσωμάτωσή τους στη νέα γειτονιά να γραφτούν στην πρωινή βάρδια του σχολείου. Η οικογένεια έχει εξασφαλίσει άδεια παραμονής για τρία χρόνια και θέλει να μείνει στην Ελλάδα. Η μητέρα εργάζεται σε φαρμακαποθήκη έξω από τη Θεσσαλονίκη. «Πρέπει να παίρνω δύο λεωφορεία, αλλά αυτό δεν είναι κόπος», λέει.
Το σχολείο ως ασφαλής ρουτίνα
Ο γενικός διευθυντής του NRC στην Ελλάδα, Τζιανμαρία Πίντο, εξηγεί ότι η οργάνωση υποστηρίζει έμπρακτα τις προσπάθειες του υπουργείου Παιδείας, ώστε τα παιδιά που διαμένουν σε διαμερίσματα να εγγραφούν στο ελληνικό δημόσιο σχολείο. «Τον Ιούνιο, σχεδόν τα μισά από τα 120 παιδιά ηλικίας 6 έως 15 ετών που διαμένουν σε διαμερίσματα του NRC στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης είχαν εγγραφεί στο δημόσιο σχολείο. Ο στόχος μας ήταν από την αρχή να στηρίξουμε το πρόγραμμα του υπουργείου Παιδείας και το καταφέραμε με τη χρηματοδότηση από το Ταμείο Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECHO). Ένα από τα πράγματα που καταφέραμε, για παράδειγμα, ήταν η έκδοση του ελληνοαραβικού βιβλίου ασκήσεων, ώστε να βοηθήσουμε τα παιδιά να μάθουν ελληνικά με έναν πιο άτυπο, χαλαρό τρόπο», σημειώνει ο κ. Πίντο. «Κάποιες από τις οικογένειες έχουν αποφασίσει να μείνουν στην Ελλάδα, ενώ άλλες περιμένουν να μετεγκατασταθούν σε άλλες χώρες, όπου ήδη βρίσκεται ένας από τους γονείς ή μεγαλύτερα αδέλφια. Το σχολείο είναι ένα από τα λίγα στοιχεία που παρέχει μια συνέχεια για τα παιδιά».
Ρωτώ την Ελένη-Παναγιώτα Μπεκιαράκη, υπεύθυνη εκπαίδευσης της NRC στη Θεσσαλονίκη, πόσο σημαντικό είναι το ότι φέτος θα κάνουν μάθημα στην πρωινή βάρδια μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά. «Είναι πολύ σημαντικό, γιατί έτσι θα επιτευχθεί η κοινωνική ενσωμάτωση γρηγορότερα και με πιο επιτυχή τρόπο», εξηγεί. Τι εντύπωση έχει αποκομίσει η ίδια από τη δουλειά της δίπλα στα προσφυγόπουλα; «Αυτό που μας λένε είναι ότι θέλουν να μάθουν ελληνικά, για να μπορούν να παίζουν με τα Ελληνόπουλα της γειτονιάς τους. Ένα γοητευτικό στοιχείο της δουλειάς με ανθρώπους από διαφορετική κουλτούρα είναι οι εκπαιδευτικές συνήθειες. Για παράδειγμα, όταν παίρνουν τον λόγο, σηκώνονται όρθια για να μιλήσουν. Η διαφορετικότητα δημιουργεί μια δυναμική στην τάξη, που σε κρατάει σε εγρήγορση», απαντά.
Την ίδια στιγμή, πρόσφυγες και εκπαιδευτικοί σημειώνουν ότι η ελπίδα της μετεγκατάστασης λειτουργεί για πολλούς γονείς ως ανασταλτικός παράγοντας για την εγγραφή των παιδιών στο σχολείο, μάλιστα πολλοί θεωρούν ακόμη και σήμερα ότι αυτό θα σημαίνει τον επίσημο εγκλωβισμό τους στην Ελλάδα.
Στη Σίνδο, η οκτάχρονη Τζένα από τη Συρία είναι τις τελευταίες ημέρες διπλά χαρούμενη. Ο πατέρας της, που ζει στο Ανόβερο της Γερμανίας, επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη και για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια η οικογένεια είναι ξανά ενωμένη. Πίσω στην Ελλάδα είχε μείνει η μικρή Τζένα με τη μητέρα και τα δύο αδέρφια της. «Περάσαμε δυόμισι μήνες στην Ειδομένη κι έπειτα στο καμπ της Σόφτεξ (σ.σ.: ένα από τα χειρότερα στην Ελλάδα). Σήμερα ζούμε σε διαμέρισμα στη Σίνδο και περιμένουμε για την επανένωση της οικογένειας στη Γερμανία», λέει η μητέρα του κοριτσιού, Μουντάχα, λογίστρια από την πόλη Νταράα της Συρίας. «Η Τζένα είναι χαρούμενη με το σχολείο, το είχε ήδη ξεκινήσει από πέρυσι και γνωρίζει καλά ελληνικά – το πρώτο διάστημα τη συνόδευα έως την τάξη. Είναι πολύ σημαντικό να γραφτεί φέτος στην πρωινή ζώνη, χαίρομαι κι εγώ μαζί της. Και διαβάζω γερμανικά για να είμαι έτοιμη», λέει η Μουντάχα.
Χωρίς βιβλία και διερμηνείς
Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, Γιώργος Αγγελόπουλος, μίλησε στη Θεσσαλονίκη σε ειδική εκδήλωση για τη φοίτηση των προσφυγόπουλων. «Έχουν ήδη προσληφθεί 211 αναπληρωτές εκπαιδευτικοί για τις τάξεις υποδοχής και εκτιμώ ότι ο αριθμός των τάξεων και των εκπαιδευτικών κλιμακωτά θα τριπλασιαστεί», είπε. Ο ίδιος σημείωσε ότι μόνο ένα ποσοστό 20% των προσφυγόπουλων δεν θα γραφτεί στις τάξεις υποδοχής της πρωινής ζώνης, αλλά στα ειδικά απογευματινά τμήματα (ΔΥΕΠ) που λειτούργησαν πέρυσι, και αυτό αφορά παιδιά που πήγαν λιγότερο από τρεις μήνες στο ελληνικό σχολείο. Το ίδιο θα ισχύσει για το γυμνάσιο, τα διαπολιτισμικά λύκεια και τα ΕΠΑΛ, ενώ τα νήπια είτε θα γραφτούν στο σχολείο της γειτονιάς είτε θα κάνουν μάθημα σε δομές εντός των απομακρυσμένων καμπ. «Στόχος είναι η κανονικοποίηση, ώστε του χρόνου να μην υπάρχουν καθόλου ειδικά απογευματινά τμήματα», είπε ο κ. Αγγελόπουλος, ο οποίος σημείωσε ότι όλα τα προσφυγόπουλα δεν θα έχουν ξεκινήσει μαθήματα πριν από τα μέσα Οκτωβρίου.
Επιπλέον, όπως παραδέχτηκε ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, το ελληνικό Δημόσιο δεν μπορεί να διαθέσει διερμηνείς στα σχολεία και έτσι θα στηριχτεί στη βοήθεια εθελοντών και ΜΚΟ. Υπήρξαν πέρυσι περιπτώσεις που οι δάσκαλοι έκαναν μάθημα στα αγγλικά και ένα παιδί, το οποίο γνώριζε τη γλώσσα, μετέφραζε στα αραβικά και στα ούρντου.
Αναπληρωτές εκπαιδευτικοί που δούλεψαν με προσφυγόπουλα και μίλησαν στο «Κ» λένε ότι πιο σημαντικό πρόβλημα, ακόμη και από την έλλειψη ειδικών βιβλίων, είναι το ότι στα τμήματα υποδοχής διορίζονται εκπαιδευτικοί μειωμένου ωραρίου. Οι δάσκαλοι αναγκάζονται να αλλάζουν συνεχώς σχολεία, ώστε να συμπληρώσουν το ωράριο, κι επίσης τα παιδιά βλέπουν κάθε τόσο διαφορετικά πρόσωπα στην αίθουσα. «Το προηγούμενο διάστημα πολλά καμπ έκλεισαν και εκπαιδευτικοί αναγκάστηκαν να μετακομίσουν σε κοντινές πόλεις», περιγράφουν αναπληρωτές. «Η συχνή αυτή εναλλαγή διαταράσσει τα προσφυγόπουλα και δυσχεραίνει τη διδασκαλία τους».
Κάποια ειδική εκπαίδευση στους δασκάλους που μπαίνουν στις τάξεις των προσφυγόπουλων δεν έχει γίνει. Υπάρχει πρόθεση της κυβέρνησης να νομοθετήσει σχετικά με το θέμα των ειδικών προσόντων των αναπληρωτών (κάτι αντίστοιχο με τις λίστες ειδικής αγωγής), όμως, ακόμη κι αν αυτό συμβεί, η φετινή χρονιά θεωρείται χαμένη.
