Δεν ξέρω πώς και πότε καθιερώθηκε ο πολυλεκτικός όρος «Παιδική Χαρά», που προκρίνει ένα δυνατό συναίσθημα, για να περιγράψει αυτό που σε άλλες γλώσσες εκφράζεται με λέξεις που προσδιορίζουν δραστηριότητες ή ηλικίες (παιδότοπος, παιχνιδότοπος ή χώρος αναψυχής για παιδιά), αλλά πραγματικά δεν πιστεύω ότι υπάρχει πιο κατάλληλος συνδυασμός λέξεων για να περιγραφεί ο χώρος που είναι αφιερωμένος στο παιχνίδι και στις πρώτες φιλίες των παιδιών.
Μέσα στις Παιδικές Χαρές τα παιδιά εξερευνούν τα όρια τους, βελτιώνουν τις σωματικές τους δεξιότητες, εκτονώνουν την ενεργεία τους και κοινωνικοποιούνται, μα πάνω από όλα: χαίρονται, χαίρονται αυθόρμητα και πηγαία, με έναν τρόπο αφοπλιστικό και αξιοζήλευτο για εμάς τους… λιγάκι μεγαλύτερους!
«Μεγαλώνοντας το χάνουμε κάπου. Που άραγε ;»
εύλογα μου «έκλεισε το μάτι», στην έκθεση της εικαστικού
Αικατερίνης Κ. Γιαβρίδη, στην Φορτέτσα του Ρέθυμνου
Ας κάνουμε μια βόλτα στον κόσμο, για να δούμε μερικά παραδείγματα, που αναδεικνύουν τις ποιότητες που μπορεί να προσθέσει η αρχιτεκτονική σκέψη και η τέχνη, στη διαμόρφωση ξεχωριστών τόπων υπαίθριου παιχνιδιού.
Πρώτη μας στάση, στο Σαντιάγο και στο Children’s Bicentennial Park, που διαμορφώθηκε για τον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων ανεξαρτησίας της Χιλής, με στόχο τη βελτίωση της ζωής των πολιτών του. Το ιδιαίτερο στην περίπτωση του συγκεκριμένου δημόσιου χώρου είναι το ότι δημιουργήθηκε στην πλαγιά ενός, ανεκμετάλλευτου μέχρι τότε, λόφου, του οποίου οι κλίσεις αξιοθαύμαστα ενσωματώθηκαν και αξιοποιήθηκαν στον σχεδιασμό, με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός μοναδικού χώρου χαράς και περιπέτειας, γεμάτου τσουλήθρες που εναλλάσσονται με σκάλες, ώστε μην χρειάζεται να στριμώχνονται τα παιδιά σε ουρές και να καθυστερούν να απολαύσουν την επομένη συναρπαστική κατάβαση.
O επικεφαλής αρχιτέκτονας του έργου, Alejandro Aravena (ELEMENTAL) γνωστός για την οραματική, ανθρωποκεντρική του προσέγγιση στο σχεδιασμό κτιρίων, τιμήθηκε φέτος με το κορυφαίο διεθνές αρχιτεκτονικό βραβείο Pritzker, συχνά αποκαλούμενο ως «Νόμπελ της Αρχιτεκτονικής», το οποίο απονέμεται ετησίως σε εν ζωή αρχιτέκτονες.
Η χαρακτηριστική διαμόρφωση με τις συνεχείς τσουλήθρες αποτελεί ένα τμήμα μόνο του πάρκου, το οποίο περιλαμβάνει πολλές ακόμη δραστηριότητες παιχνιδιού
Δεύτερη στάση στη Δανία, για να γνωρίσουμε όχι μια συγκεκριμένη Παιδική Χαρά, αλλά το δημιουργικό γραφείο MONSTRUM, το οποίο εξειδικεύεται στον σχεδιασμό υπαίθριων, θεματικών πάρκων δράσεων, δημιουργώντας, πολυάριθμα φανταστικά τοπία–σκηνικά: σπίτια που χορεύουν, γιγάντια ζώα ή έντομα, ναυάγια στη στεριά, υπερμεγέθη φρούτα, πανύψηλα ρομπότ, που ενθαρρύνουν την εξερεύνηση και διεγείρουν την φαντασία. Κάθε κατασκευή τους υποστηρίζει πολλαπλές κινητικές δραστηριότητες, ενσωματώνοντας αναρριχητικές επιφάνειες, κρίκους, ανεμόσκαλες, τσουλήθρες και κούνιες, ενώ είναι αρκετά μεγάλη, ώστε τα παιδιά μπορούν να εξερευνήσουν το εσωτερικό της.
Brumleby, Κοπεγχάγη, Δανία
Plikta Park. Γκέτεμποργκ, Σουηδία
Επόμενος σταθμός το Παρίσι, όπου θα επισκεφτούμε, όχι μια ακόμη ξεχωριστή Παιδική Χαρά, αλλά ένα μοναδικό γήπεδο μπάσκετ γειτονιάς, το Pigalle Duperré, για να δούμε πώς η τέχνη μπορεί με απλά μέσα, όταν υπάρχει έμπνευση, να ομορφύνει το καθημερινό παιχνίδι. Το δημιουργικό γραφείο Studio, έχοντας ως αναφορά το έργο «Αθλητές» του Ρώσου ζωγράφου-στοχαστή Καζιμίρ Μαλέβιτς, κατάφερε να μεταμορφώσει έναν υφιστάμενο υπαίθριο χώρο άθλησης, που είχε «τρυπώσει» ανάμεσα σε μια σειρά κατοικιών, σε ένα καλειδοσκοπικό τοπίο χαράς, που δημιουργεί μια απρόσμενη αντίθεση μέσα στο αστικό τοπίο.
Χαρακτηριστική, μακρινή και κοντινή άποψη του πολυχρωματικού γηπέδου | πηγή εικόνων
Άλλο ένα ζωντανό παράδειγμα της δύναμης της απλότητας στο σχεδιασμό, μας δίνει η γερμανική εταιρεία Richter Spielgerat, εξειδικευμένη στον εξοπλισμό αστικού παιχνιδιού, με το «Θέατρο Σκιών», κατασκευή που σχεδίασε με στόχο να προωθήσει το ομαδικό παιχνίδι, διεγείροντας ταυτόχρονα την αισθητηριακή αντίληψη και τη φαντασία των παιδιών. Σχήματα και χρώματα αποτυπώνονται στο έδαφος, με την πολύτιμη αρωγή του ηλιακού φωτός, ως σκιές και πολύχρωμα μοτίβα που αλλάζουν διαρκώς μορφή, μέσω ενός συστήματος περιστροφής 360 μοιρών, δημιουργώντας έναν μεταλλασσόμενο καμβά παιχνιδιού με άπειρες παραλλαγές.
Η υπέρθεση διαφορετικών επιφανειών δημιουργεί συνθέσεις από χρωματιστές διαφάνειες και σκιές
Τέλος, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην επισκεφτούμε την Παιδική Χαρά Πικιώνη στην Φιλοθέη, σχεδιασμένη τη δεκαετία του ’60, από τον καθηγητή Δημήτρη Πικιώνη, δεδομένου ότι έχει αναγνωριστεί ως πρότυπο Παιδικής Χαράς και ως διατηρητέο μνημείο της Νεότερης Ελλάδας από το Υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για έναν παιδικό κήπο, όπως ο ίδιος τον αποκαλούσε, με έμφαση στο φυσικό τοπίο και διαμορφωμένο με μη τυποποιημένο εξοπλισμό, που προσφέρει πολλές εναλλακτικές αυθόρμητου παιχνιδιού: μια ξεχαρβαλωμένη βάρκα, μια καλύβα σαρακατσάνικου τύπου, ένα γεφύρι σε μια μικρή λίμνη. Το πράσινο και το ξύλο είναι τα κυρίαρχα στοιχεία του χώρου, ο όποιος εμπλουτίζεται με διάσπαρτα έργα τέχνης διακεκριμένων καλλιτεχνών, όπως, ενδεικτικά, το «Ελάφι» του Χρήστου Καπράλου και ο θαυμάσιος «Αυλητής» του Κώστα Κουλουβάτου.
Το «Ελάφι» του Χρήστου Καπράλου | πηγή εικόνας
Η καθεμία από τις Παιδικές Χαρές που γνωρίσαμε είχε ένα διαφορετικό εξαιρετικό χάρισμα που αφορούσε: στην Χιλή την λειτουργικότητα και την εργονομία, στη Δανία την σκηνογραφική φαντασία, στην Γαλλία την αισθητική των χρωμάτων και των αντιθέσεων, στην Γερμανία την αισθητηριακή αντίληψη του φωτός (με ποιητικές προεκτάσεις) και στην Ελλάδα το «αίσθημα του ανήκειν»( belongingness), δοσμένο μέσα από τη σύνδεση με την φύση και την καλλιέργεια μιας ραφιναρισμένη τοπικότητας. Το κοινό που έχουν όλες τους, και εν τελεί το ζητούμενο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, είναι το ότι δεν επαναλαμβάνουν δοσμένα πρότυπα, αλλά ουσιαστικά επαναπροσδιορίζουν τον όρο παιχνίδι, εμπλουτίζοντας τον με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά.
* Γράφει η Χριστίνα Βουμβουράκη | www.stheta.com
