Έχει θέση ο φυσιολατρικός τουρισμός στη Λευκάδα;

της Αναστασίας Β. Γαζή*

Με αφορμή την ημερίδα για τον εναλλακτικό τουρισμό στη Λευκάδα η κυρία Αναστασία Γαζή θίγει το θέμα της ανάδειξης του δάσους των Σκάρων καθώς προτείνει και τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να ενταχθεί στο εννοιολογικό περιεχόμενο του εναλλακτικού τουρισμού.

Η εικόνα ενός τόσο έντονα ιστορικού τόπου όπως η Λευκάδα, εντεταγμένη στο πρώτο ελληνικό ανεξάρτητο κράτος της «Επτανήσου Πολιτείας» που γέννησε εξέχουσες προσωπικότητες του ανεξάρτητου ελεύθερου πνεύματος, συνάδει με την σημερινή εικόνα που αντικρύζει ο επισκέπτης σήμερα σε συγκεκριμένα σημεία του νησιού? Μια εικόνα που τείνει να γίνει εκείνη των πρόσκαιρων απολαύσεων, φτηνών λύσεων, εφήμερων κερδών η οποία έχει εδραστεί ως επί το πλείστον στην υιοθέτηση του προτύπου του μαζικού τουρισμού, καθώς και στην νοοτροπία του νεοέλληνα η οποία καλλιεργήθηκε σταδιακά βασιζόμενη στην άλωση της γλώσσας, της ιστορίας, της ηθικής, της ομαδικότητας. Δεν λείπουν φυσικά και σημεία του νησιού εξεχούσης φυσικής ομορφιάς και αρμονικής ανάπτυξης των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων με το περιβάλλον, τα οποία όμως δεν μπορούν να αποτελέσουν αναφορά για το νησί.

Αλλά όταν κάτι δεν μας αρέσει οφείλουμε να το διορθώσουμε.

Στην προκειμένη περίπτωση χρειάζεται να αλλάξουμε τον τρόπο που προσεγγίζουμε την έννοια του τουρισμού. Η Λευκάδα είναι ένα προικισμένο με φυσικό κάλλος νησί με ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά πλούσιας χλωρίδας, γεωλογικών σχηματισμών, ορεογραφικής διαμόρφωσης, που δεν έχουν αναδειχθεί έως σήμερα.

Ποιος επισκέπτης αναγνωρίζει την πλούσια χλωρίδα της νήσου, τις σπάνιες ορχιδέες και τις παιώνες των ορέων. Γνωρίζει όμως πολύ καλά το Πόρτο Κατσίκι, το Κάθισμα, το Νυδρί. Υπάρχει άραγε μια προωθητική καμπάνια για τα αγριολούλουδα της Λευκάδας, με μοναδικό θέμα της αυτό καθ’ αυτό, την περίοδο και τον τόπο εμφάνισής τους, το κρινάκι της θάλασσας ( θέμα μινωϊκών τοιχογραφιών) στην παραλία της Γύρας, το μοναδικό σε ομορφιά δάσος των σκάρων με τις αιωνόβιες βελανιδιές, ή το βοτανικό κεφάλαιο του νησιού? Δεν υπάρχει. Όλα περιστρέφονται ως επί το πλείστον γύρω από θέματα προβολής που αφορούν στις υπέροχες δίχως άλλο παραλίες της, τις τουριστικές περιοχές της. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του νησιού όμως, μπορούν να εκταθούν και σε άλλα πεδία και να αποτελέσουν την αναφορά για συνδυαστικό – εναλλακτικό τουρισμό κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. Αυτό αποτελεί το συγκριτικό πλεονέκτημα του νησιού και αυτό χρειάζεται περισσότερη μελέτη, συνεργασία σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης, των συλλόγων μεταξύ τους, των αυτενεργών πολιτών με όραμα και πίστη.

Πιστεύω πως όλοι όσοι ενδιαφέρονται πραγματικά για το νησί, θα έχουν φανταστεί διάφορες εκδοχές για την πραγμάτωση των σκέψεων τους και σίγουρα δεν θεωρώ πως είμαι η καταλληλότερη να μιλήσω για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε το νησί να αποτελέσει ένα ξεχωριστό τόπο προορισμού. Απλά θα ήθελα να μοιραστώ με όλους εσάς κάποιες σκέψεις που έχω κατά καιρούς και που νιώθω την ανάγκη να τις εκφράσω, προκειμένου να αρχίσει ένας γόνιμος διάλογος μεταξύ όλων. Κάπως έτσι γεννήθηκε άλλωστε η τέχνη του φιλοσοφείν στη χώρα μας. Μέσα από την αγορά της Αθήνας όπου οι επιφανείς Αθηναίοι, αντάλλασαν ιδέες, σκέψεις, γνώμες δέχονταν και λάμβαναν κριτικές, φωνασκούσαν ή σιωπούσαν.

Το θέμα ίσως στο οποίο μπορώ να συνεισφέρω έστω και λίγο, είναι αυτό της ανάδειξης του δάσους των Σκάρων καθώς και ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να ενταχθεί στο εννοιολογικό περιεχόμενου του εναλλακτικού τουρισμού.
Η απάντηση είναι προφανής. Φυσικά και θα μπορούσε αν όμως είχαμε να κάνουμε με ένα δάσος δίχως προβλήματα. Μπορούμε να ζητήσουμε από έναν ασθενή να γίνει αιμοδότης; Σίγουρα όχι. Πρώτα τον αφήνουμε να αναρρώσει και έπειτα επικαλούμαστε τη βοήθειά του.

Στην περίπτωσή μας, το μοναδικό σε αισθητική, δρυοδάσος των σκάρων είναι ο ασθενής. Για να αποτελέσει άλλον ένα τομέα του εναλλακτικού τουρισμού πρέπει πρώτα να του χορηγηθεί άμεση επείγουσα βοήθεια. Βεβαίως όπως στην επιστήμη της ιατρικής κάθε νέο επίτευγμα αποτελεί αναφορά για όλο τον κλάδο έτσι και η περίπτωση ορθής διαχείρισης του δρυοδάσους θα μπορούσε να αποτελέσει αναφορά, για τα ελληνικά και ευρωπαϊκά δεδομένα, ως συλλογικής προσπάθειας των Λευκαδιτών . Μήπως αυτό άραγε δεν αποτελεί εναλλαγή? Αν σωθεί ο πυρήνας ενός αιωνόβιου δάσους με μεγάλη ιστορική οικολογική και αισθητική αξία που αργοπεθαίνει δεν θα μπορούσε να είναι από μόνο του ένα μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα του νησιού;

Και ας εμβαθύνουμε λίγο παραπάνω. Μιλάμε για ένα δρυοδάσος με τουλάχιστον πέντε είδη δρυός με προεξέχων είδος τη βελανιδιά – ιερό δέντρο του τόπου μας – αφού ανάλογα με το θρόϊσμα των φύλλων της, δίνονταν οι χρησμοί του μαντείου της Δωδώνης, σ’ αυτό ζούσαν οι αμαδρυάδες νύμφες του δάσους, αυτό αποτέλεσε οικονομικό πόρο σε δύσκολες εποχές τόσο για την ξυλεία του όσο και για το πολύτιμο βελανίδι του, το οποίο χρησιμοποιούνταν στην βυρσοδεψία ως κολλητική ουσία, στην βαφική εκ των κηκιδίων της βελανιδιάς, στην τροφή των χοίρων. Στην αρχαία Ελλάδα βαλανίδια χρησιμοποιούνταν στα δημόσια βαλανεία (δημόσια λουτρά) διότι η καύση τους ζέσταινε το νερό. Με αυτά τα δέντρα συμβίωναν οι πρόγονοι μας έως και 500 χρόνια πριν. Έχουμε να κάνουμε με ένα πολύτιμο οικολογικό θησαυρό τουλάχιστον 5 αιώνων, με ένα οικοσύστημα πλούσιο σε αγριολούλουδα, σε μανιτάρια, σε είδη βοτάνων και πτηνοπανίδας. Για ένα προπαντός φυσικό δάσος σε αντίθεση με τα τεχνητώς φυτευθέντα δάση της Μεσευρώπης.

Να μη χαθούν τα ιστορικά μονοπάτια, στο δάσος από όπου έχουν περάσει πλήθος βοσκών, με τα κοπάδια τους (χαρακτηριστικό στοιχείο του δάσους) και που είναι πηγή εισοδήματος και διαβίωσης του ορεινού πληθυσμού. Να ανακαλύψουμε και σηματοδοτήσουμε τα χαμένα.

Να αναδείξουμε μέσα στο δάσος τα ιστορικά μνημεία και να ανακαλύψουμε τα πανέμορφα μοναστήρια του. Πόσοι έχουμε περπατήσει ως εκεί;

Συνεπώς το δάσος από μόνο του αποτελεί πλαίσιο αναφοράς και ανάδειξης πλήθους ποιοτικών χαρακτηριστικών μέσα από τα οποία ικανοποιούνται ο φυσιολατρικός, ο περιηγητικός, ο θρησκευτικός τουρισμός. Αλλά ακόμα και ο εκπαιδευτικός τουρισμός, μπορεί να αναπτυχθεί με σκοπό την παίδευση των μαθητών- φοιτητών της ημεδαπής ή αλλοδαπής, στην οικολογία, την βοτανική, τη δασοπονία, την θηραματοπονία, την παρατήρηση πουλιών, την γεωλογία. Ιδού το μεγαλείο του τόπου αυτού, φύση, ιστορία, πολιτισμός, όλα αλληλένδετα συνδεδεμένα μεταξύ τους, σε αρμονία. Η Λευκάδα, ένα νησί κατάφυτο, διαθέτει ένα ζωντανό μουσείο φυσικής ιστορίας. Το δρυοδάσος των Σκάρων. Δάσος που όχι μόνο δεν έχει αξιοποιηθεί αλλά αργοσβήνει από την αλόγιστη βοσκή, την διάβρωση του εδάφους, την αδυναμία του να αναγεννηθεί φυσικά.

Όποιος προξένησε την πληγή οφείλει να την γιατρέψει έλεγαν οι αρχαίοι ( ο τρώσας και ιάσεται ) αρκεί να συνειδητοποιήσει ο καθένας από μας πόσο μικροί και ασήμαντοι είμαστε για να επιβάλουμε τις πρόσκαιρες βουλές μας στην αϊδια, αθάνατη αρμονία της φύσης.

* Γαζή Β. Αναστασία
Δασοπόνος/ Μsc. Διαχείριση Περιβάλλοντος, Ευρωπαιολόγος, εκπαιδευτικός επαγγελματικής εκπαίδευσης, προϊσταμένη του Γραφείου Διεθνών Συμβάσεων της Δ/νσης Συντονισμού και Επιθεώρησης Δασών Αττικής.

Διαβάστε παλαιότερα άρθρα μας για το Δάσος των Σκάρων
Το δάσος των Σκάρων ζητάει βοήθεια!!!
Εκδρομή στο δάσος των Σκάρων