Από τον Πάνο Μιχαλόπουλο
Η εταιρεία Airbnb, ιδρύθηκε μια χρονιά πριν την Uber. Η λειτουργία της βασίζεται επίσης σε μια εφαρμογή (διαθέτει και website) προσαρμοσμένης στα κινητά, μέσω της οποίας ιδιώτες πελάτες βρίσκουν αλλά και ενοικιάζουν δωμάτια και σπίτια για σύντομο χρονικό διάστημα με τους ίδιους σκοπούς που ενοικιάζουν δωμάτια σ’ ένα ξενοδοχείο ή σπίτι. Η Airbnb, για το 2016 έχει 1,5 εκ εγγραφές «ακινήτων» σε 190 χώρες, σε 34.000 πόλεις. Στην αρχή του 2016 η αξία της ανερχόταν σε περίπου 20 δισ. δολάρια.
Το επιχειρηματικό μοντέλο και των δύο εταιρειών, ανάμεσα σε πολλές άλλες οι οποίες ακολούθησαν σε διαφορετικούς τομείς, έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
1. Χρησιμοποιεί για τη διαδικασία της πώλησης real-time data.
2. Οι πληρωμές γίνονται μέσω των εφαρμογών κι όχι με μετρητά.
3. Υπάρχει δυναμικός καθορισμός της τιμής της υπηρεσίας με τάση μείωσης της τιμής παροχής λόγω παντελώς ελεύθερου ανταγωνισμού.
4. Δε χρησιμοποιείται εξοπλισμός, ακίνητα και άνθρωποι που ανήκουν ή απασχολούνται από την εταιρεία.
Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα της ψηφιακής τεχνολογίας, αλλά και της νέας οικονομικής σχέσης, η οποία ονομάζεται Shared Economy.
Ας εξηγήσω μ’ ένα παράδειγμα τι είναι αυτή η νέα οικονομική σχέση ή νέα οικονομία. Ας πούμε ότι μου ανήκει ένα αυτοκίνητο με το οποίο πηγαίνω το πρωί στη δουλειά μου και μέχρι τις πέντε το απόγευμα είναι σταθμευμένο κάτω από το γραφείο μου.
Από οικονομικής άποψης, η μη χρησιμοποίηση αυτού του περιουσιακού στοιχείου ή καλύτερα η υπο-χρησιμοποίηση του είναι αναποτελεσματική. Αν μου ζήταγαν να το νοικιάζω, με ασφάλεια, μέχρι τις πέντε που θα το χρειαζόμουν ξανά, θα το ενοικίαζα να συμπληρώνω το εισόδημα μου; Η ίδια λογική εφαρμόζεται και για τα εξοχικά τα οποία μένουν κλειστά για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα.
Αυτό κάνουν οι δύο προαναφερόμενες εταιρείες. Δημιουργούν την αγορά (market place) στην οποία πωλητές και αγοραστές συναντιούνται και συνδιαμορφώνουν δυναμικά τις τιμές.
Αυτό οδηγεί στην σταδιακή απαξίωση της ιδιοκτησίας. Γιατί ν’ αγοράσω αυτοκίνητο όταν έχω αυτό το εξαιρετικό service σε χαμηλή τιμή όποτε το θέλω; Γιατί να υπάρχουν οδηγοί και αυτοκίνητα ταξί; Γιατί να είμαι δέσμιος κατασκευής-αγοράς εξοχικού, ενώ μπορώ να διαλέγω, χωρίς την ύπαρξη τουριστικού πράκτορα, όποιο μου αρέσει σε χαμηλότερη τιμή; Γιατί να υπάρχουν ταμεία στις τράπεζες για να γίνονται οι πληρωμές;
Οι δύσκολες ερωτήσεις έρχονται προφανώς για το μέλλον των θέσεων εργασίας. Μήπως κάποια επαγγέλματα γίνουν «παραδοσιακά» και εξαφανιστούν, όπως εξαφανίστηκαν οι τεχνίτες για παράδειγμα από την τεχνολογία του περασμένου αιώνα;
Στη βιομηχανική και στην τεχνολογική επανάσταση του παρελθόντος οι κοινωνίες και οι αγορές μπόρεσαν ν’ ανταμείψουν τους ανθρώπους οι οποίοι έχαναν τη δουλειά τους με νέες εργασίες προσαρμοσμένες στις σύγχρονες ανάγκες.
Τα πράγματα όμως στη «shared economy» δε φαίνονται τόσο απλά. Σκεφτείτε ότι ολόκληροι κλάδοι με καθετοποιημένες και αλληλοεξαρτώμενες βιομηχανίες θα έχουν σημαντική μείωση της ζήτησης. Από την κατασκευή κτιρίων, αυτοκινήτων και σκαφών μέχρι τις μεταφορές και την παροχή υπηρεσιών. Φανταστείτε σε συνθήκες shared economy την ιδιοπαραγωγή ενέργειας στα σπίτια μας (φωτοβολταϊκά) και τη διανομή σε ιδιώτες χωρίς τη μεσολάβηση άλλων υποδομών ή ακόμα και την παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης.
Αν κι απέχουμε ακόμα, όχι πολύ, ένα είναι σίγουρο. Το νέο οικονομικό σύστημα, shared economy, έχει ξεκινήσει, έχει διαλύσει το καπιταλιστικό σύστημα όπως το ξέραμε και είναι δύσκολο να ανακοπεί.
Προφανώς, η διαπίστωση και συγκριτική ανάλυση δε γίνεται σε αξιακή κλίμακα πολιτικών, ιδεολογικών ή φιλοσοφικών κριτηρίων αλλά με οικονομικά κριτήρια συμπεριφορικής ερμηνείας των αγορών και των επιχειρηματικών συστημάτων λειτουργίας.
